Πριν ταξιδέψει «φρεσκο-ορκισμένος» στο Βερολίνο, όπως επιβάλλει η παράδοση ο Εμανουέλ Μακρόν έκανε τη Δευτέρα μια στάση στο Στρασβούργο, ως προεδρεύων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, προκειμένου να είναι παρών στην παράδοση των συμπερασμάτων και των προτάσεων της διαδικασίας, που ονομάστηκε Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης, (CoFoE) η οποία κράτησε ένα χρόνο και ολοκληρώθηκε τώρα. Εκεί ήταν φυσικά και η πρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου Ρομπέρτα Μέτσολα, αλλά και η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Τα φλας άστραψαν, τα χαμόγελα περίσσεψαν, οι υποσχέσεις δόθηκαν, για λίγο φάνηκε να ξεχνιέται και ο πόλεμος που συνεχίζεται επί ευρωπαϊκού εδάφους.
Διάλογος σε προστατευμένο περιβάλλον
Η αλήθεια είναι ότι ήταν μια σχετικά νέα διαδικασία, που δεν είδαν με καλό μάτι πολλές κυβερνήσεις που φοβούνται να μπλέξουν με πιθανές πιέσεις για αναθεώρηση των συνθηκών. Δε μπορεί επίσης να παραγνωρίσει κανείς ότι το πολύκροτο «άνοιγμα» προς την κοινωνία των πολιτών έγινε μέσα σε ένα ελεγχόμενο και αποστειρωμένο περιβάλλον. Και δεν εννοούνται με αυτό τα μέτρα κατά της πανδημίας.
Οι εκδηλώσεις αυτές έγιναν, όπως άλλωστε συνηθίζεται στις Βρυξέλλες, μέσα σε ένα προκαθορισμένο πλαίσιο, με συγκεκριμένους προσκεκλημένους και με ένα μάλλον άνευρο πρωτόκολλο. Ο αυθορμητισμός και η διαφάνεια δεν είναι τα δυνατά σημεία της ΕΕ και των θεσμικών της οργάνων, συνεπώς είναι μάλλον υπερβολικό να μιλά κανείς για μια πραγματικά «συμμετοχική διαδικασία». Τις περισσότερες φορές ήταν άνθρωποι που έχουν «πάρε-δώσε» με την ΕΕ, ακαδημαϊκοί, φοιτητές που ονειρεύονται κάποια επαγγελματική αποκατάσταση σε κάποιο όργανο, εκπρόσωποι οργανώσεων που διεκδικούν ή ελέγχουν αυτοί που μπήκαν στη διαδικασία.
Οι πραγματικά «απλοί πολίτες» που πήραν μέρος στο διάλογο και άφησαν το αποτύπωμά τους ήταν λιγοστοί. Σε πολλές από τις «ανοιχτές εκδηλώσεις» είχαν μάλλον προοριστεί για τον άχαρο ρόλο της «γλάστρας». Ηταν λοιπόν περισσότερο μια επίφαση ανοίγματος στις ευρωπαϊκές κοινωνίες, παρά ένα πραγματικό άνοιγμα. Η ουσία είναι ωστόσο ότι υπήρξε κάποιος διάλογος έστω μεταξύ «γνωστών» και παρήγαγε κάποια αποτελέσματα, τα οποία μοιάζουν σχετικά πλούσια αν δει κανείς τουλάχιστον τα ποσοτικά τους στοιχεία.
Με βάση 178 συστάσεις από τα Ευρωπαϊκά Φόρουμ Πολιτών, συνεισφορές από τα εθνικά φόρουμ και τις διάφορες εκδηλώσεις, 43.734 δημοσιεύσεις και 16.274 ιδέες που καταγράφηκαν στην πολύγλωσση ψηφιακή πλατφόρμα της «CoFoE», τελικά προκρίθηκαν 49 προτάσεις, οι οποίες αφορούν περισσότερες από 300 δράσεις σε εννέα συνολικά θεματικές ενότητες. Αυτές εκτείνονται από την πολιτική για το κλίμα και τη μετανάστευση έως τον εκδημοκρατισμό της ΕΕ. Την περασμένη εβδομάδα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποφάσισε μάλιστα να συνεχίσει τη διαδικασία της μελλοντικής διάσκεψης με «μέτρα παρακολούθησης».
Στον αέρα ακόμα η πιθανότητα υλοποίησης
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στήριξε από την αρχή τη διαδικασία παρά τις επιφυλάξεις των κυβερνήσεων και παρά την υποψία, ότι η όλη ιδέα δεν ήταν παρά μια προσπάθεια της προέδρου φον ντερ Λάιεν να βελτιώσει την εικόνα της, μετά την οριακή εκλογή της στο αξίωμα αυτό στα τέλη του 2019, που είχε συνοδευτεί από πολλές επικρίσεις και για το άτομό της, αλλά και για τη μέθοδο επιλογής της. Πολλοί υποψιάστηκαν τότε μια διαδικασία «άλλοθι» που απλώς θα μοίραζε μερικά εκατομμύρια ακόμα σε εταιρίες που ασχολούνται με διαφήμιση, δημόσιες σχέσεις και διοργάνωση εκδηλώσεων.
Αλλωστε ακόμα παραμένει ασαφές με ποιό τρόπο θα αξιοποιηθούν αυτά που πρότειναν οι «πολίτες». Η πρόεδρος της Κομισιόν υποσχέθηκε ότι θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις, έτσι ώστε οι προτάσεις της Διάσκεψης να μπορέσουν να υλοποιηθούν, ακόμα και με αλλαγή των συνθηκών αν χρειαστεί. Βεβαίως όσες φορές στο παρελθόν έχει επιχειρηθεί κάτι τέτοιο, η ιδέα έχει ναυαγήσει ή έχει απορριφθεί εκ των προτέρων, ως χρονοβόρα και διχαστική. Το να συμφωνήσουν πιθανώς στα τέλη Ιουνίου οι Ευρωπαίοι ηγέτες ότι θέλουν να προχωρήσουν σε κάτι τέτοιο είναι μια πρόταση, που έχει πέσει στο τραπέζι, αλλά το αν αυτό θα γίνει είναι μια διαφορετική ιστορία.
Μέσα στις προτάσεις υπάρχουν βεβαίως κάποιες πιο προωθημένες, αλλά και κάποιες που έτσι κι αλλιώς τυγχάνουν στήριξης από ορισμένες κυβερνήσεις, όπως αυτή για την κατάργηση της αρχής της ομοφωνίας, η οποία απασχολεί ακόμα περισσότερο λόγω του πολέμου στην Ουκρανία και των συχνά αντικρουόμενων συμφερόντων των κρατών μελών. Ετσι και αλλιώς ο πόλεμος έδωσε μια εντελώς διαφορετική διάσταση στο ερώτημα για το μέλλον της Ευρώπης. Το ποια Ευρώπη θέλουν οι πολίτες είναι κάτι που δύσκολα θα απαντηθεί μονοσήμαντα. Αυτό είναι μάλλον βολικό για την κυρία φον ντερ Λάιεν και την παρέα της που θα μπορούν να διαλέξουν τελικά από τις πολλές διαφορετικές ιδέες εκείνες που βολεύουν περισσότερο την καλολαδωμένη γραφειοκρατία στις Βρυξέλλες.
