Κλίμα αισιοδοξίας δεν το λες. Η εαρινή σύνοδος Παγκόσμιας Τράπεζας και Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου ξεκίνησε μέσα σε ένα σύννεφο σκεπτικισμού. Και αυτό δεν είναι δύσκολα εξηγήσιμο. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι το ΔΝΤ αναθεώρησε ήδη προς τα κάτω τις προβλέψεις του για τους ρυθμούς ανάπτυξης των οικονομιών στην συντριπτική πλειοψηφία των χωρών του πλανήτη.
Η παγκόσμια ατμομηχανή αγκομαχά και πάλι. Για σχεδόν δύο χρόνια, η ανάπτυξη της Κίνας βοήθησε την παγκόσμια οικονομία να αντιμετωπίσει το σοκ της κρίσης του κορωνοϊού και να σταθεί ξανά στα πόδια της. Τώρα όμως εμφανίζονται νέα προβλήματα. Αφενός τα lockdown που επιβάλλει αυτή τη στιγμή το Πεκίνο στον αγώνα κατά της πανδημίας του Covid 19, με τις ανατριχιαστικές εικόνες από τη Σαγκάη, αφετέρου οι συνέπειες του βάρβαρου πολέμου της Ουκρανίας. Το πρώτο τρίμηνο, η κινεζική οικονομική παραγωγή αυξήθηκε κατά 4,8%, λίγο περισσότερο από ό,τι είχαν προβλέψει οι οικονομολόγοι, αλλά όχι όσο υπολόγιζαν οι «τιμονιέρηδες» του Πεκίνου.
Αλλά οι δυσκολίες δεν μπορούν πλέον να παραβλεφθούν: τα νέα lockdown επιβραδύνουν την κατανάλωση, εμποδίζουν τη μεταφορά αγαθών και τουλάχιστον εν μέρει την παραγωγή, προβληματίζουν και πάλι τους Δυτικούς ειδικά όσο δεν υπάρχει χρονοδιάγραμμα για τη διάρκειά τους.
Από την άλλη ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι κυρώσεις της Δύσης στη Ρωσία αρχίζουν να μειώνουν τη ζήτηση παγκοσμίως. Τον Μάρτιο, οι κινεζικές εταιρείες μπόρεσαν να επεκτείνουν τις εξαγωγές τους κατά 14,7% σε σύγκριση με τον ίδιο μήνα πέρυσι. Είναι αμφίβολο ότι αυτό θα επαναληφθεί τον Απρίλιο ενόψει των διαφόρων παραγόντων κρίσης που εντείνονται όπως όλα δείχνουν.
Νέες συνθήκες, νέες δυσκολίες
Το πιο δυσοίωνο όμως είναι ότι για μια ακόμα φορά εμφανίζονται νέες πρωτόγνωρες συνθήκες, που δημιουργούν νέα καθήκοντα και υποχρεώνουν σε νέους τρόπους αντιμετώπισης. Ομως οι κυβερνήσεις του «Παγκόσμιου Βορρά» των ανεπτυγμένων χωρών δεν μοιάζουν έτοιμες να τα… αναλάβουν. Αυτή τη στιγμή το ενδιαφέρον τους περιορίζεται στο να μοιράσουν τον πλανήτη σε καλούς και κακούς και να τιμωρήσουν τους τελευταίους. Και αυτό θα έχει κόστος για όλους, όπως διαπιστώνει εσχάτως με επώδυνο τρόπο η ΕΕ.
Γιατί μπορεί να υπάρχει η ελπίδα ότι τα lockdown στην Κίνα θα είναι προσωρινά και η ζήτηση εκεί θα αποκατασταθεί σύντομα, όπως και τα προβλήματα στην παγκόσμια τροφοδοσία που απορρέουν από το «κλείδωμα» μεγάλων περιοχών της Κίνας.
Ομως ο πόλεμος στην Ουκρανία δε μοιάζει να τελειώνει τόσο γρήγορα, οι τιμές της ενέργειας και ο πληθωρισμός δεν λένε να υποχωρήσουν και μια σειρά από χώρες, όπως για παράδειγμα οι φτωχότερες στην Αφρική, που εξαρτώνται από την πιο ακριβή ενέργεια και την έλλειψη εισαγωγών σιτηρών από τη Ρωσία και την Ουκρανία, όχι μόνο αντιμετωπίζουν την απειλή επιβράδυνσης της ανάπτυξης, αλλά ακόμη και μια ολική κατάρρευση.
Ο μόνιμος βραχνάς του χρέους
Δεν είναι τυχαίο που ο πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας Ντέιβιντ Μάλπας τάχθηκε υπέρ της ανακούφισης των φτωχών χωρών με συνολική ελάφρυνση του χρέους. Σε ανάλογο ύφος και η τοποθέτηση της Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα επικεφαλής του ΔΝΤ: «Το 2020 ο δανεισμός σε όλον τον κόσμο ανήλθε στα υψηλότερα επίπεδα από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Όταν σήμερα το χρέος φτάνει στο 256% της παγκόσμιας οικονομίας, προφανώς θα πρέπει να αναλογιστούμε τις συνέπειες».
Η ιδέα για μια ελάφρυνση ή διαγραφή μέρους του χρέους για τις φτωχότερες χώρες δεν συγκεντρώνει πάντως και μεγάλη υποστήριξη. Οι Ευρωπαίοι επιμένουν σε λογικές αυτοαναφορικότητας και οι ΗΠΑ δείχνουν αυτή τη στιγμή να έχουν ως προτεραιότητά τους την απομόνωση της Ρωσίας, ζητώντας τον αποκλεισμό της από το G20, πιέζοντας τρίτες χώρες, κάτι που θα θέσουν και στην σχετική συνάντηση των υπουργών Οικονομικών των χωρών αυτών.
Αλλά η Ινδονησία, η οποία ασκεί την προεδρία της G20 φέτος, αρνείται – και όχι μόνο αυτή. Στην στάση της αυτή την υποστηρίζει η Κίνα, αλλά και στα παρασκήνια έστω η Ινδία, η Νότια Αφρική, η Βραζιλία και η Σαουδική Αραβία, οι οποίες, όπως τα τρία τέταρτα όλων των χωρών παγκοσμίως, αρνούνται να υιοθετήσουν χωρίς δεύτερη κουβέντα την πολιτική κυρώσεων της Δύσης.
Ετσι κι αλλιώς η Μόσχα δεν έχει ακόμα διευκρινίσει αν θα πάρει μέρος τελικά, την Τετάρτη, στη συνάντηση των υπουργών Οικονομικών και των διοικητών των κεντρικών τραπεζών της G20.
Το σύνθημα της ινδονησιακής Προεδρίας της G20 είναι: «Μαζί ανακτάμε τη δύναμή μας». Αυτό είναι μάλλον απαραίτητο σήμερα, αλλά και πιο εξωπραγματικό από ποτέ, σε ένα κόσμο που μοιάζει διχασμένος και το ερώτημα είναι απλώς σε πόσα στρατόπεδα τελικά θα καταλήξει αυτός ο διχασμός.
Και τα προβλήματα δεν τελειώνουν εκεί. Ανασφάλεια προκαλεί και το γεγονός ότι κανείς δε μπορεί να προβλέψει ποιές θα ήταν οι συνέπειες μιας ενδεχόμενης ρωσικής χρεωκοπίας για την παγκόσμια οικονομία. Οπως κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά, ποιο θα είναι το κόστος για την ανασυγκρότηση της ισοπεδωμένης σε μεγάλο βαθμό Ουκρανίας, όταν επιτέλους λήξει ο πόλεμος και κυρίως ποιος θα είναι διατεθιμένος να σηκώσει αυτό το κόστος. Η άνοιξη δε μπαίνει και τόσο ανθόσπαρτη για την παγκόσμια οικονομία.
Οπως θα έλεγε και ο Αϊνστάιν «το κριτήριο της οξύνοιας είναι η ικανότητα της αλλαγής» και προσαρμοστικότητας. Παρά τα όσα ακούστηκαν κατά καιρούς, ειδικά στην αρχή της πανδημίας η λογική της νεοφιλελεύθερης κυριαρχίας στον πλανήτη δεν φαίνεται να αλλάζει.
ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα και EBRD δηλώνουν «τρομοκρατημένοι» από τον πόλεμο στην Ουκρανία
Financial Times: Η Ευρώπη πουλάει αρχές, αλλά κάνει… μπίζνες
Financial Times: To τέλος της παγκοσμιοποίησης που γνωρίσαμε
