Πόλεμος και Ειρήνη
Οι ιμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί, η καπιταλιστική αναδιάρθρωση και το ερώτημα που περιμένει απάντηση
Χριστόφορος Βερναρδάκης – Χαρίλαος Φλώρος
Είμαστε θεατές σε έναν απάνθρωπο ιμπεριαλιστικό πόλεμο, όπως είναι η εισβολή των ρωσικών στρατευμάτων στην Ουκρανία.
Είναι προφανές ότι η εισβολή πέραν της ανθρωπιστικής καταστροφής θα έχει σοβαρότατες και μακροχρόνιες επιπτώσεις στο παγκόσμιο σύστημα διακρατικών σχέσεων.
Όμως, το σοβαρότερο αποτέλεσμα αυτής της επιχείρησης θα είναι η επιτάχυνση μιας βαθύτατης,δομικήςαναδιάρθρωσης του παγκόσμιου καπιταλισμού.
Η τάση για τα επόμενα χρόνια σε Δύση και Ανατολή θα είναι:
α) να επικρατήσει ένας άγριος καπιταλισμός, με επιστροφή σε παλιές περιόδους που χαρακτηρίζονταν από την απόσπαση απόλυτης υπεραξίαςκαι ακραία εκμετάλλευση – λεηλασία των πόρων των πιο αδύνατων κρατών.
β) να γενικευθεί η τάση περιορισμού βασικών ατομικών, κοινωνικών και δημοκρατικών ελευθεριών.
γ) να κυριαρχήσουν στο δημόσιο λόγο οι προπαγανδιστικοί μηχανισμοί και να περιοριστεί η ελεύθερη ενημέρωση.
Οι πολεμικές περιπέτειες είναι το ανώτατο στάδιο του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού αυτής της περιόδου. Μια συνθήκη που συνεπάγεται εκατόμβες θυμάτων,προσφυγιά και χαμένες γενιές, καταστροφή υποδομών.
- Οι Οικονομικές Κυρώσεις στην Ρωσία ως εργαλείο Αναδιάρθρωσης του Καπιταλισμού
Οι κυρώσεις που επιβάλλονται στην Ρωσία ως «απάντηση» στην εισβολή, θίγουν όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές, κυρίως όμως την Ευρώπη λόγω της ενεργειακής της εξάρτησης από την Ρωσία και των διευρυμένων μεταξύ τους εμπορικών ανταλλαγών.
Λιγότερο θίγονται οι ΗΠΑ, καθώς οι ενεργειακές επιχειρήσεις τους θα βγουν μάλλον κερδισμένες, όπως και οι αντίστοιχες χωρών που διαθέτουν ενεργειακούς πόρους. Όμως είναι ιδιαίτερης σημασίας η αποστροφή του Μπάϊντεν ότι οι επιβαλλόμενες κυρώσεις θα έχουν επιπτώσεις στην οικονομία των ΗΠΑ. Είναι φανερό ότι το κόστος των μέτρων οικονομικού αποκλεισμού θα κληθούν στο εσωτερικό της χώρας να το πληρώσουν οι κατώτερες κοινωνικές τάξεις στις ΗΠΑ. Κάτι που αφενός μεν θα επιταχύνει τις διαδικασίες αναδιάρθρωσης του αμερικανικού κεφαλαίου εις βάρος της Εργασίας αφετέρου δε συνιστά μια δυσμενή εξέλιξη για την αμερικανική αριστερά, δείχνοντας το τέλος της «φιλολαϊκής συναίνεσης» με την αριστερή πτέρυγα των Δημοκρατικών του Μπέρνι Σάντερς.
Η αλλαγή του υφιστάμενου ενεργειακού χάρτη στο πεδίο της προμήθειας, της μεταφοράς και διάθεσης των υδρογονανθράκων θα έχει πολύ βαθύτερες συνέπειες. Οι αγωγοί και τα μέσα μεταφοράς ενεργειακών προϊόντων έχουν καταστεί και αγωγοί διάχυσης άϋλων διαδικασιών: Είναι αγωγοί αμφίδρομης διακίνησης των σχέσεων καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης, καθώς και πολιτικών αυταρχισμού, εκβιασμών και εξάρτησης, διαδικασία που αφορά εξίσου ενεργειακούς προμηθευτές και «πελάτες» – καταναλωτές. Αυτή η αμφίδρομη εξάρτηση συνιστά έναν επιπλέον κίνδυνο για τη Δημοκρατία.
- Η πολιτική οικονομία της Νέας Αρχιτεκτονικής
Όμως, η ουσία της αναδυόμενης φάσης του ιμπεριαλισμού που προκαλεί η εισβολή Πούτιν στην Ουκρανία, δεν έχει να κάνει μόνο με την ενεργειακή κρίση που συνεπάγεται.
Η εισβολή στην Ουκρανία γίνεται ο καταλύτης και επιταχυντής της επικράτησης και ολοκλήρωσης ενός σκληρού νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού παγκοσμίως. Η παραδοσιακή ιμπεριαλιστική πολιτική στοχεύει στην απόσπαση, τον έλεγχο και την εκμετάλλευση πόρων. Ο νεοφυής επερχόμενος ιμπεριαλισμός έχει βαθύτερους και μονιμότερους στόχους για την επίλυση των κρίσεων υπερσυσσώρευσης και ολοκλήρωσης της αναδιάρθρωσης στο διεθνές πεδίο:
α) Τη διαμόρφωση του διεθνούς μέσου ποσοστού κέρδους με ισχυρές παρεμβατικές πολιτικές προς όφελος των διεθνοποιημένων μεγάλων κεφαλαίων των ιμπεριαλιστικών συνασπισμών. Σε τελευταία ανάλυση, επιχειρείται με εξω-οικονομικούς σχεδόν όρους επιβολής, η παρέμβαση στη λειτουργία του νόμου της αξίας που καθορίζει τους όρους του διεθνούς οικονομικού ανταγωνισμού.
β) Την αναζωογόνηση της παραγωγικής βάσης των μητροπολιτικών βιομηχανιών με την αξιοποίηση των λιμναζόντων στα διεθνή αποθετήρια ανενεργών και απαξιωμένων κεφαλαίων. Η αξιοποίηση αυτή θα συγκεντρώνεται σε μη-παραγωγικές επενδύσεις σε εξοπλιστικές βιομηχανίες, καθώς και στην παραγωγή των λεγόμενων προϊόντων άμεσης κατανάλωσης, όπως τα οπλικά συστήματα. Στην ουσία πρόκειται για «δημιουργική καταστροφή» μη παραγωγικού κεφαλαίου με την οποία επιτυγχάνεται η επένδυση σε πάγιο κεφάλαιο και η τόνωση της απασχόλησης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο εξαγγελθείς επανεξοπλισμός της Γερμανίας.
Oι επενδύσεις στον κλάδο των εξοπλισμών δημιουργούν τη διαρκή ανάγκη συντήρησης και επέκτασης της πολεμικής βιομηχανίας, καθώς και την ανάγκη «κατανάλωσης» των προϊόντων της. Τα όπλα μετατρέπονται σε προνομιακό εμπόρευμα στις διεθνείς εμπορικές σχέσεις. Ως γνωστόν το εξωτερικό εμπόριο χαρακτηρίζεται από εν πολλοίς άνισες ανταλλαγές, ιδίως το εμπόριο όπλων. Η παραγωγή όπλων καθίσταται επίσης και ένας τρόπος για τη σχετική ανάσχεση της πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους στις οικονομίες των χωρών που παράγουν και διακινούν οπλικά συστήματα.
γ) Το αναπόφευκτο αποτέλεσμα των ανωτέρω θα είναι η διαρκής αστάθεια, οι πόλεμοι, η καταστροφή. Έτσι φτάνουμε στον τρίτο μείζονα στόχο των επιδιώξεων του νέου ιμπεριαλισμού: η καταστροφή που προξενεί ένας ελεγχόμενος πόλεμος αποτελεί και μια τεράστια επενδυτική ευκαιρία για τα διεθνοποιημένα κεφάλαια που θα αναλάβουν την «ανασυγκρότηση» των κατεστραμμένων χωρών. Εντοπίζεται δηλαδή μια διπλή εκμετάλλευση, έμμεση και άμεση της χώρας–θύματος του πολέμου: το πρώτο στάδιο είναι αυτό της «καταστροφικής» μορφής εκμετάλλευσης που συντελείται εμμέσως κατά την πολεμική σύγκρουση. Η συνέχιση της εκμετάλλευσης κατά το δεύτερο στάδιο θα γίνεται με «δημιουργικό» τρόπο, αυτόν της ανοικοδόμησης από τα ερείπια που προξένησε ο προηγηθείς πόλεμος.
Ειδικότερα για την Ελλάδα, οι επιπτώσεις από τη διεθνήαρχιτεκτονική που διαμορφώνεται θα είναι εκρηκτικές. Ηδη έχει προχωρήσει μετά το 2019 σε πολύ μεγάλο βαθμό η αναδιάρθρωση του κεφαλαίου με τη γενική επίθεση συρρίκνωσης των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων όλων των κλάδων, τη θωράκιση του χρηματοπιστωτικού συστήματος με τη νέα πτωχευτική νομοθεσία, τις ιδιωτικοποιήσεις στην Ενέργεια (ΔΕΗ / ΔΕΔΔΗΕ) και την κοινωνική ασφάλιση, τη συρρίκνωση των κυριότερων δημόσιων αγαθών της Υγείας και της Παιδείας. Ταυτόχρονα, το μισθολογικό και εργατικό κόστος έχει συρρικνωθεί καταλυτικά.
Ο συνδυασμός μείωσης μισθών και εκρηκτικής ακρίβειας βασικών ειδών διαβίωσης, σε μια χώρα εξαρτημένη ενεργειακά, χωρίς ευρεία παραγωγικήβάση και με τον κλάδο του τουρισμού σε απειλή, θα κάνουν την πρώτη μνημονιακή περίοδο να φαντάζει σχολική εκδρομή.
Ο σημερινός συνασπισμός εξουσίας, μια συμμαχία του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου με το διεθνοποιημένο εφοπλιστικό κεφάλαιο, έχει μια σαφή στρατηγική: την εξαγορά, ιδιοποίηση και αξιοποίηση προς ίδιον όφελος όλων των διαθέσιμων πόρων της χώρας.
Για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων της αποβλέπει στη συντήρηση και αναπαραγωγή ενός ελεγχόμενου συστήματος κομμάτων και πολιτικού προσωπικού, σχεδόν με όρους απόλυτης υπαλληλίας.Και μέσω αυτού,στη γραμμική συνέχεια της εσωτερικής καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης, ακόμα κι’ αν χρειαστεί να περάσει μέσα από «κυβερνήσεις συνεργασίας» με αποδεκτά πρόσωπα από όλο το πολιτικό και κομματικό φάσμα. Βασικό του μέλημα είναι η αποδυνάμωση του ενδεχόμενου μιας «προοδευτικής Κυβέρνησης» και η δημιουργία τόσο ισχυρών δεσμευτικών πλαισίων που να καταστήσουν απολύτως αδρανή μια τέτοια προοπτική, στην περίπτωση που επαναλαμβανόταν ένα 2015.
- Toκλασικό ερώτημα που επανέρχεται: Τι (να) κάνουμε;
Η σημερινή αναδιάρθρωση των ιμπεριαλιστικών συσχετισμών έρχεται κατόπιν μιας ολοκληρωτικής επίθεσης του Κεφαλαίου στην Εργασία σε παγκόσμια κλίμακα. Όχι μόνο λόγω της άμεσης καταστροφής τμημάτων του εργατικού δυναμικού, αλλά και λόγω της αποδυνάμωσης των συλλογικών κοινωνικών διεκδικήσεων, καθώς και των κομμάτων, των συνδικάτων και των δικτύων που εκπροσωπούν τις εργαζόμενες τάξεις.
Ο νέος συσχετισμός δύναμης μεταξύ Κεφαλαίου – Εργασίας έχει συμβάλλει καταλυτικά στην ανασυγκρότηση της κυρίαρχης ιδεολογίας. Η ανάπτυξη των ιμπεριαλιστικών ψυχροπολεμικών σχεδιασμών έχει στηριχτεί στη διόγκωση των εθνικισμών. Και οι εθνικισμοί με τη σειρά τους είναι ο ιδεολογικός μηχανισμός υποταγής των λαϊκών τάξεων και των κομμάτων τους στα συμφέροντα των οικονομικών ελίτ της κάθε χώρας. Είναι ο κεντρικός πυρήνας της σημερινής κυρίαρχης ιδεολογίας. Η πάλη των τάξεων υποκαθίσταται από την προτεραιότητα της πάλης των Κρατών.
Η συνθήκη αυτή αποδυναμώνει, μέχρι στιγμής τουλάχιστον, την πιθανότητα δημιουργίας μεγάλων φιλειρηνικών κινημάτων αλληλεγγύης των λαών. Γιατί, δεν υπάρχει διεθνές κίνημα ειρήνης χωρίς ισχυρά διεκδικητικά λαϊκά κινήματα στο εσωτερικό της κάθε χώρας.Η «Ειρήνη» δεν είναι έκθεση ιδεών του Δημοτικού ούτε επίκληση στην ηθική. Είναι «στιγμή» των λαϊκών αγώνων απέναντι στην εκμετάλλευση. Χωρίς κινήματα των εργαζόμενων τάξεων εναντίον των πολιτικών μόνιμης λιτότητας θα είναι αδύνατον να οργανωθούν μεγάλα φιλειρηνικά κινήματα και χωρίς αυτά δεν θα μπορούν να αντιμετωπιστούν οι ιμπεριαλιστικές πολιτικές σε Δύση και Ανατολή.
Η αντίθεση στο νέο ιμπεριαλισμό προϋποθέτει επομένως: α) την κατεπείγουσα ανασυγκρότηση των εργατικών και λαϊκών κινημάτων σε κάθε χώρακαι, β) τη σαφή προγραμματική θωράκιση των προοδευτικών κυβερνήσεων που τυχόν προκύψουν, σε μια κατεύθυνση βαθιών αλλαγών υπέρ της Εργασίας.
Το δεύτερο ενδιαφέρει πολύ και στα καθ’ημάς. Μια ενδεχόμενη προοδευτική κυβέρνηση είναι απολύτως αναγκαίο να προετοιμαστεί για βαθιές αλλαγές στο κράτος, στην οικονομία, στο τραπεζικό σύστημα και στην παραγωγική διάρθρωση. Να μην περιοριστεί σε «προοδευτικές» πολιτικές συνέχισης της σημερινής κατάστασης. Διαφορετικά, κινδυνεύει να αναλάβει το τεράστιο κόστος να διαχειριστεί για «δεύτερη φορά» σκληρές πολιτικές λιτότητας και κύκλους χρεωκοπίας. Στο ζήτημα αυτό, η ευθύνη του ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ δεν είναι απλώς μεγάλη, είναι ιστορικής σημασίας και εμβέλειας.
Ο ΣΥΡΙΖΑ -ΠΣ,επίσης, ως το μεγαλύτερο κόμμα κυβερνητικής φοράς της Αριστεράς στην Ευρώπη, επιβάλλεται να αναλάβει αμεσότατα πρωτοβουλία να συγκεντρώσει όλα τα αριστερά, προοδευτικά, οικολογικά, δημοκρατικά πολιτικά κόμματα και συνδικάτα, κοινωνικές οργανώσεις, διανοούμενους, δημιουργούς και δίκτυα ενεργοποίησης πολιτών σε μια μεγάλη Διεθνή Συνάντηση.
Από τις ΗΠΑ μέχρι τη Ρωσία, από την Κίνα και την Ινδία μέχρι την Ευρώπη και την Αφρική, αν σήμερα δεν υπάρξει μια πρωτοβουλία συνάντησης, πληροφόρησης, ανάλυσης και συντονισμού κινήσεων και δράσεων σε όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου, τα πράγματα θα λάβουν ακόμα χειρότερη εξέλιξη. Για τους λαούς και τις εργατικές τάξεις δεν θα υπάρξουν «ανθρωπιστικοί διάδρομοι».
Χρ.Βερναρδάκης – Χ.Φλώρος
