Συνέδριο ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ: Προγραμματική ανασύνταξη και οργανωτική επανίδρυση

Το επικείμενο Συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ -ΠΣ βρίσκεται ενώπιον μιας διπλής πρόκλησης.

Η πρώτη είναι να διαμορφώσει ένα πρόγραμμα θεσμικών αλλαγών στο Κράτος και ανάκτησης της προτεραιότητας της Πολιτικής έναντι της Οικονομίας, ικανού να αποτελέσει τη βάση μιας ισχυρής προοδευτικής διακυβέρνησης.

Η δεύτερη είναι να καταφέρει να θεμελιώσει ένα διαφορετικό υπόδειγμα κομματικής λειτουργίας.
Το στοίχημα είναι ενιαίο. Δεν μπορεί δηλαδή να ανταποκριθεί στη μία πρόκληση αν δεν ανταποκριθεί ταυτόχρονα στην άλλη. Δεν υπάρχει πολιτικό πρόγραμμα χωρίς την υλικότητα του κόμματος και δεν υπάρχει οποιαδήποτε μορφή οργάνωσης χωρίς συνεκτικό πολιτικό πρόγραμμα.

1. Ως προς την προγραμματική πρόκληση, ο ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ βρίσκεται αντικειμενικά σε ένα δίλημμα, ιδίως μετά την εμπειρία του στην Κυβέρνηση. Θα αποτελεί στο μέλλον έναν πόλο συνέχειας μέσα στο «κλειδωμένο» από τον νεοφιλελευθερισμό θεσμικό πλαίσιο άσκησης πολιτικής ή θα διαμορφώσει μια εναλλακτική ατζέντα δημοκρατικών αλλαγών μαζί και με άλλες προοδευτικές πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις;

– Θα επιχειρήσει, παραδείγματος χάριν, μια ολική επανίδρυση του κοινωνικού Κράτους ή θα συνεχίσει έστω και διορθωτικά την στρατηγική της ιδιωτικοποίησης των κοινωνικών αγαθών;
– Θα δημιουργήσει συνθήκες ανάκτησης από τη δημόσια εξουσία των αρμοδιοτήτων και των ρυθμιστικών ευθυνών που σήμερα έχουν εκχωρηθεί στον Οικονομία και μάλιστα στο σκληρό πυρήνα του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου ή θα πολιτευθεί εντός του σημερινού υποδείγματος;
– Θα θέσει ζητήματα, όπως η μείωση του χρόνου εργασίας χωρίς μείωση αποδοχών και, γενικότερα, θα δουλέψει για μια σοβαρή αναδιανομή των κοινωνικών, οικονομικών και πολιτιστικών πόρων ή θα ακολουθήσει, ίσως πιο λελογισμένα, την «πεπατημένη» των κύκλων λιτότητας;
– Θα έχει δομημένο σχέδιο και αναπτυξιακά εργαλεία για την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας ή θα την αφήσει στην αυτορρύθμιση της αγοράς και στην αυξανόμενη περιφερειακή και οικονομική ανισότητα;
– Θα εφαρμόσει πραγματικές δημοκρατικές τομές στη λειτουργία του Κοινοβουλίου και του πoλιτικoύ συστήματος, στη δομή και λειτουργία της Κυβέρνησης, στην ανοιχτότητα και διαφάνεια της κρατικής διοίκησης ή θα ακολουθήσει το «σίγουρο» δρόμο των καρτέλ μεταξύ οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων;

Ανάκτηση και Αναδιανομή είναι δύο κεντρικές ιδέες πάνω στις οποίες οφείλει ο ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ να εμβαθύνει. Γιατί μόνο ένα διακριτό, εναλλακτικό κοινωνικό σχέδιο κινεί το ενδιαφέρον των πολιτών, δημιουργεί νέες κοινωνικές συμμαχίες, ενεργοποιεί συμμετοχικά αντανακλαστικά, φέρνει στο προσκήνιο νέες ιδέες και υποκείμενα.

2. Η άλλη πρόκληση αφορά στο «κόμμα». Θα τολμήσει να «τα αλλάξει όλα» στη δομή και λειτουργία του κόμματος; Θα μπορέσει συμβάλει σε μια επανίδρυση, περνώντας από ένα συγκεντρωτικό κόμμα στελεχών σε ένα συλλογικό οργανισμό των μελών του και των ενεργητικών μερίδων της κοινωνίας;
Ο σημερινός ΣΥΡΙΖΑ, όπως και όλα τα κόμματα της Αριστεράς, είναι φορέας μιας ιστορικής παθογένειας: Θεωρεί ότι το «κόμμα» μπορεί να παρεμβαίνει εκ των άνω στην κοινωνία με ιδέες, προγράμματα, πρωτοβουλίες.

Η θέση αυτή αντλεί τη θεμελίωσή της από την εποχή που τα κόμματα (ιδίως της Αριστεράς) αποτελούσαν όχι μόνο δομές πολιτικής εκπροσώπησης, αλλά και δομές κοινωνικοποίησης των μελών τους ή δομές πολιτισμικής, ακόμα και επαγγελματικής, ένταξης. Το παραδοσιακό κόμμα πράγματι οργάνωνε τα πιο μορφωμένα, πιο δραστήρια και πιο ηθικά κομμάτια της κοινωνίας και με την ιδιότητα αυτή μπορούσε να εμβολιάζει την κοινωνία με ιδέες ή δράσεις «από τα πάνω».

Σήμερα οι συνθήκες είναι διαφορετικές. Το μορφωτικό και επικοινωνιακό απόθεμα της κοινωνίας επιτρέπει, ιδίως στα νεότερα ηλικιακά στρώματα, την παραγωγή απόψεων, ιδεών και συναισθημάτων μέσα από αυτο-οργανωμένες κοινωνικές δράσεις και οριζόντιες επικοινωνίες. Ένα κόμμα που λειτουργεί «από πάνω προς τα κάτω» είναι σε καταφανή διάσταση με μία κοινωνία που λειτουργεί «οριζόντια» και με μορφές συνεχώς μεταβαλλόμενες. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος «κρίσης των κομμάτων», αλλά και απαξίωσης της κλασικής πολιτικής συμμετοχής.

Ο ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ έχει μια ευκαιρία να προσεγγίσει διαφορετικά την ιστορική ανάγκη για ένα άλλο μοντέλο αντιπροσώπευσης. Η πρόταση Τσίπρα για άμεση συμμετοχή των μελών σε όλες τις λειτουργίες και αποφάσεις είναι μια πρόταση που διαταράσσει ένα βαλτωμένο τοπίο. Αλλά που πρέπει, ταυτόχρονα, να θωρακιστεί με δικλείδες απο-γραφειοκρατικοποίησης, όπως όρια θητειών, οριζόντιες δικτυώσεις, δικαιώματα ανακλητότητας, ασυμβίβαστα σύγκρουσης συμφερόντων, ποσοστώσεις γυναικείας και αναπηρικής συμμετοχής, επιλογή υποψηφίων δημάρχων ή βουλευτών μέσα από ανοιχτές προκριματικές εκλογές, δημιουργία ανοικτού ηλεκτρονικού περιοδικού ως χώρου καταγραφής ιδεών.

(Άρθρο στην εφ. ΤΑ ΝΕΑ, 19/2/2022),