Η Δύση και τα ΜΜΕ της μιλούν για τη «δύσμοιρη και απειλούμενη Ουκρανία», σαν να πρόκειται για κάποια αθώα κορασίδα, σε ένα κόσμο γεμάτο αμαρτωλούς. Είναι όμως πραγματικά έτσι;
To 2013 το ΑΕΠ της Ουκρανίας ήταν περίπου 180 δισ. δολάρια. Ενα χρόνο μετά, την χρονιά που στη Δύση έχει σχεδόν αποκτήσει μυθικές διαστάσεις ως η χρονιά της «Επανάστασης του Euromaidan» που ακολουθήθηκε από τον πόλεμο στην Κριμαία το ΑΕΠ είχε κατρακυλήσει στα 130 δισ. για να πέσει το 2015 στα 90 δισ. Από κεί και έπειτα και καθώς ο πόλεμος είχε τυπικά τελειώσει άρχισε να σκαρφαλώνει, με την εκτίμηση για το 2021 να βρίσκεται πάνω από τα 180 δισ. Και την πρόβλεψη για το 2022 αν δεν προκύψει κάτι «απρόοπτο» να ξεπερνά τα 200 δισ. Θα πει κανείς ότι αυτοί είναι αριθμοί, αλλά σε κάθε περίπτωση δείχνουν ότι μιλάμε για μια φτωχή χώρα, αν αναλογιστεί κανείς ότι έχει περίπου τετραπλάσιο πληθυσμό από την Ελλάδα και αντίστοιχο ΑΕΠ.
Τι θα έπρεπε να συμπεράνει κανείς από όλα αυτά; Οτι για τους κατοίκους της Ουκρανίας το βασικότερο ζητούμενο είναι η ειρήνη για να μπορέσουν να δουν την ζωή τους και το βιοτικό τους επίπεδο να βελτιώνονται. Πιστεύουν ότι η είσοδος της χώρας τους στο ΝΑΤΟ θα τους εξασφάλιζε την ειρήνη; Το ερώτημα δεν είναι θεωρητικό, από την στιγμή που ο καβγάς μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας από εκεί ακριβώς ξεκινά. Aπό την επιθυμία της σημερινής πολιτικής ηγεσίας στο Κίεβο να ενταχθεί στη Βορειοατλαντική Συμμαχία για να αισθανθεί πιο ασφαλής.
Το «δικαίωμα» των Ουκρανών στην αυτοδιάθεση
Ακούμε συχνά κάποιους πολιτικούς στη Δύση από τον γκαφατζή Τζο Μπάιντεν μέχρι την ανεκδιήγητη Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να μιλούν για το δικαίωμα των Ουκρανών να αποφασίσουν, πού θα ανήκουν. Ας το δεχτούμε ως επιχείρημα για λόγους οικονομίας της συζήτησης. Τους έχουν ρωτήσει; Και τους έχουν ρωτήσει όλους; Και ποιούς εννοούν Ουκρανούς; Ολοι μιλούν εδώ και μήνες για την Ουκρανία. Αλλά πόσοι ξέρουν πραγματικά την Ουκρανία;
Ας πάρουμε λοιπόν τα πράγματα με τη σειρά. Πληθυσμός περίπου 44 εκατομμύρια μαζί με την Κριμαία, όπου ζουν περίπου 2 εκατομμύρια. Από αυτούς στην δυστυχώς μακρινή τελευταία απογραφή του 2001 το 77% δήλωναν Ουκρανοί και το 17% Ρώσοι. Ας δεχτούμε ότι αυτή η αναλογία υφίσταται λίγο έως πολύ ακόμα και σήμερα. Το 67,5% δήλωνε ως μητρική γλώσσα την ουκρανική και το 29,6% τη ρωσική. Δηλαδή ένα σημαντικό κομμάτι των Ουκρανών δήλωνε «Ουκρανός/ή» αλλά «ρωσόφωνος/η». Αυτό είναι ένα από τα στοιχεία, που επισημαίνουν πολλοί πολιτικοί επιστήμονες για να αντικρούσουν το μύθο ότι το Euromaidan ήταν η κρίσιμη στιγμή που ένωσε τους Ουκρανούς ως «έθνος» και να εξηγήσουν ότι ο «αντιρωσισμός» δεν αποτελεί το κυρίαρχο στοιχείο για την συγκρότηση μιας εθνικής ταυτότητας.
Oι ίδιοι επιστήμονες επισημαίνουν παράλληλα ότι η μυθική διάσταση που αποδόθηκε από πολλά δυτικά ΜΜΕ στην «επανάσταση της αξιοπρέπειας» του 2014, κάλυψε με ένα μανδύα σιωπής το ρόλο εθνικιστικών δυνάμεων στις πολιτικές εξελίξεις που ακολούθησαν, και ο οποίος ήταν ίσως δυσανάλογα μεγαλύτερος της πραγματικής τους απήχησης στην κοινωνία.
Πόσοι θέλουν πραγματικά να «μπουν» στο ΝΑΤΟ
Το άλλο και σημαντικότερο, που δεν αναφέρεται ποτέ στη Δύση είναι ότι ποτέ δεν υπήρξε κάποια σαφής και καταγεγραμμένη πλειοψηφία, που να τάσσεται υπέρ της ένταξης της χώρας στο ΝΑΤΟ. Το ποσοστό αυτό ήταν μόλις 20% το 2007 όταν σε εκείνο την ιστορική σύνοδο του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι τέθηκε θέμα ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, όπως το επιθυμούσε ο πρόεδρος Μπους. Οι περισσότεροι προτιμούσαν είτε την ουδετερότητα, είτε μια συμμαχία με τη Ρωσία. Ρώτησε λοιπόν κανείς τότε τους Ουκρανούς τι επιθυμούν ή αποφάσισε να βάλει ένα θέμα στο τραπέζι για να δοκιμάσει τις αντοχές της Μόσχας, όπως συμβαίνει και σήμερα;
Ακόμα και μετά τον πόλεμο της Κριμαίας το 2014, το ποσοστό αυτό δεν είχε ξεπεράσει το 40% και ούτε σήμερα υπάρχει κάποια αξιόπιστη δημοσκόπηση, που να δείχνει ότι αυτή είναι η «θέληση του ουκρανικού λαού», που τόσο εύκολα επικαλούνται στη Δύση. Αντίθετα πολλοί θεωρούν ότι η είσοδος στο ΝΑΤΟ μάλλον περισσότερα προβλήματα θα δημιουργούσε παρά θα έλυνε.
Αλλά ακόμα και η όποια άνοδος του «φιλονατοϊκού» ποσοστού πραγματοποιήθηκε μετά από αλλεπάλληλες σχετικές εκστρατείες των «φιλοδυτικών» πολιτικών, που προσέβλεπαν στην αρωγή της Δύσης για να κατακτήσουν την εξουσία. Το έκανε ο Πέτρο Ποροσένκο το 2019 όταν άλλαξε άρον-άρον το Σύνταγμα της χώρας ελπίζοντας (μάταια) ότι θα διασωθεί στην εξουσία και το… τερμάτισε ο σημερινός πρόεδρος και πρώην κωμικός Βολοντίμιρ Ζελένσκι, του οποίου το στενό περιβάλλον συνεχίζει να κυριαρχείται από πρώην συνεργάτες του τηλεοπτικούς παραγωγούς, που δεν έχουν μεγάλη σχέση ούτε με την ιστορία, ούτε με την διπλωματία.
Η ουδετερότητα ως συστατικό της ανεξαρτησίας
Ας κάνουμε εδώ μια μικρή ιστορική υπενθύμιση πριν μιλήσουμε για την ποιότητα της υβριδικής, όπως χαρακτηρίζεται Δημοκρατίας. Η ιδρυτική διακήρυξη του σύγχρονου ουκρανικού κράτους από το 1990 απέκλειε ρητά την ένταξη της χώρας σε έναν στρατιωτικό συνασπισμό. Το ίδιο καταγράφηκε και στο πρώτο Σύνταγμά της το 1996, όταν ακόμα ορισμένοι πουλούσαν όνειρα για μια χώρα «γέφυρα» ανάμεσα στη Ρωσία και στη δυτική Ευρώπη.
Το πόσο ετερογενής είναι η τεράστια σε μέγεθος αυτή χώρα (η μεγαλύτερη χώρα που το σύνολό της βρίσκεται εντός της «γεωγραφικής Ευρώπης») αποδεικνύει και το γεγονός ότι φυσικά οι προτιμήσεις για το ΝΑΤΟ διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή. Φυσικά στη Δύση βλέπουν πιο θετικά την προοπτική ένταξης σε αντίθεση με την Ανατολή. Αλλά αυτό είναι λογικό και αναμενόμενο.
Ας πάμε όμως και σε κάτι ουσιαστικότερο. Η Ουκρανία αυτό που χρειαζόταν επειγόντως ήταν η οικονομική βοήθεια και όχι να την γεμίσουν με σύγχρονα οπλικά συστήματα όλοι οι καλοθελητές από τη Δύση. Η χώρα κινείται σταθερά στα όρια της χρεωκοπίας, εξαρτάται από τις διαθέσεις των ολιγαρχών, που φυσικά κάνουν κουμάντο και εδώ όπως και στη Ρωσία και από τις επιταγές του ΔΝΤ. Ποιός ήταν ο λόγος να ανακινηθεί τώρα θέμα ένταξης στο ΝΑΤΟ;
Ο αυταρχικός λαϊκισμός του Ζελένσκι
Μήπως τελικά ήταν κάποιοι λάθος υπολογισμοί του Ζελένσκι για δικές του εσωπολιτικές σκοπιμότητες, που συνέβαλαν στο σημερινό αδιέξοδο, για τους οποίους φαίνεται να έχει μετανοιώσει ο ίδιος, τώρα που η χώρα του έγινε «μπαλάκι» ανάμεσα στις υπερδυνάμεις; Χαρακτηριστικό παράδειγμα, αλλά όχι και μοναδικό η επιδεικτική αδιαφορία του για τήρηση της συμφωνίας του Μινσκ σχετικά με το καθεστώς των ρωσόφωνων στο Ντονμπάς. Μιλάμε λοιπόν για μια χώρα που η πολιτική εξουσία ασκείται συχνά με πρωτόγονα τυχοδιωκτικό τρόπο.
Σε όλους τους παγκόσμιους δείκτες σοβαρών και ανεξάρτητων οργανισμών η Ουκρανία του Ζελένσκι αναφέρεται ως μια «υβριδική δημοκρατία». Το Γερμανικό Ινστιτούτο Διεθνούς Πολιτικής και Ασφάλειας στην πολύ πρόσφατη έκθεσή του κάνει λόγο για ένα «λαϊκιστικό αυταρχισμό», γκρεμίζοντας την εικόνα της φτωχής πλην τίμιας κορασίδας, που βρίσκεται στο έλεος της υποχθόνιας ρωσικής αρκούδας. Στον παγκόσμιο δείκτη δημοκρατίας η χώρα βαθμολογείται με 5,81 στα 10 και στο δείκτη ελευθερίας με 60%. Ανάλογα μέτριες είναι οι επιδόσεις της και στο θέμα της ελευθεροτυπίας ενώ ακόμα χειρότερη είναι η βαθμολογία της σε σχέση με την αντιμετώπιση της διαφθοράς (μόλις 33%).
Προς αποφυγή παραξηγήσεων. Κανείς δεν δικαιολογεί τις αυταρχικές μεθόδους του Πούτιν στη Ρωσία και τους συχνά επικίνδυνους βερμπαλισμούς του στο διπλωματικό παρκέ. Ωστόσο κάποια στιγμή θα πρέπει να αποδοθεί με ακρίβεια και η εικόνα του ουκρανικού πολιτικού καθεστώτος, που παρουσιάζει τεράστιες ομοιότητες με το ρωσικό, λόγω προφανώς και του κοινού σοβιετικού παρελθόντος. Το ότι η Δύση έχει πάρει κάτω από τις φτερούγες της την «αδύναμη» Ουκρανία δε μπορεί να σημαίνει και τον δικό της ολικό εξαγνισμό. Είναι προφανές ότι εδώ μιλάμε για ξεκάθαρη υποκρισία που οφείλεται σε γεωπολιτικές και οικονομικές σκοπιμότητες.
Όποιος ενδιαφέρεται πραγματικά για το μέλλον της Ουκρανίας και των εκατομμυρίων ανθρώπων της θα έπρεπε να την κρατήσει μακριά από (ψυχρο)πολεμικούς ανταγωνισμούς και να εστιάσει στην ενίσχυση δημοκρατικών θεσμών, της κοινωνίας των πολιτών, αλλά και να στηρίξει πραγματικά την οικονομία της, όχι με τις λογικές πλιάτσικου, που είδαμε να εφαρμόζονται πριν από τριάντα χρόνια στην Ανατολική Ευρώπη.
Διαβάστε ακόμα
Στρατιωτικές ασκήσεις στη Λευκορωσία: Η ανησυχία των ευρωπαϊκών ΜΜΕ αυξάνεται
Ενεργειακή κρίση: Το ουκρανικό βάζει φωτιά στις τιμές του πετρελαίου
Εξαιρετικό κείμενο, πολύ αντικειμενικό, με χρήσιμα στοιχεία! Δυστυχώς δεν διαβάζουμε εύκολα τόσο σωστές προσεγγίσεις για το επίκαιρο αυτό θέμα. Συγχαρητήρια!