Ο Αγιος Βασίλης δεν κουβαλάει δώρα για την ΕΕ. Μόνο εκκρεμότητες και υποχρεώσεις. Μετά από δύο χρόνια γεμάτα απρόοπτα, που δοκίμασαν τη συνοχή της, το 2022 μπορεί να αποδειχτεί καταλυτικό για το μέλλον της, αν δε μπορέσει να δώσει πειστικές απαντήσεις τουλάχιστον σε κάποιες από αυτές τις προκλήσεις. Και δεν θα αρκέσουν για να γίνει κάτι τέτοιο ούτε οι μεγαλοστομίες του Εμανουέλ Μακρόν, που αναλαμβάνει για το επόμενο εξάμηνο την προεδρία της ΕΕ, ούτε οι φιλοφρονήσεις των καλεσμένων του σε φιέστες στο Παρίσι.
Πρώτη και βασικότερη προϋπόθεση, που θα κρίνει την ικανότητά της να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις των καιρών, είναι αν τελικά «το μπλοκ των 27» θα καταφέρει να βρει τρόπους να καταλήγει επιτέλους σε μια «κοινή γραμμή», όταν τα πράγματα δυσκολεύουν και να μην συνεχίζει την πολιτική των αναβολών και των μισόλογων. Ηταν αυτό που φάνηκε να λείπει περισσότερο την τελευταία διετία, από την ανάληψη των καθηκόντων της νέας μάλλον «άχρωμης» Ευρωπαϊκής Επιτροπής και ύστερα. Αυτή η «απολιτική ατολμία» απειλεί τελικά την αξιοπιστία και την λειτουργικότητά της.
Ας δούμε μερικές από αυτές τις εκκρεμότητες.
Πανδημία. Οσο και αν επιμένει η κυρία φον ντερ Λάιεν, σε καμιά στιγμή εδώ και δύο χρόνια η ΕΕ δεν έπεισε ότι διαθέτει μια μελετημένη και αποδοτική κοινή στρατηγική αντιμετώπισης του ζητήματος. Ουσιαστικά οι αποφάσεις πάρθηκαν μέσα σε ένα σύννεφο μυστικοπάθειας στον άξονα Βερολίνου-Βρυξελλών, ειδικά σε ότι αφορά το θέμα των συμφωνιών πολλών δισεκατομμυρίων για τα εμβόλια. Από την άλλη είδαμε χώρες να αντιμετωπίζουν εντελώς διαφορετικά το ίδιο πρόβλημα, είτε αυτό αφορούσε τις καραντίνες, είτε τα πιστοποιητικά εμβολιασμού, είτε τη χρήση των τεστ. Τελευταία παραδείγματα οι απαγορεύσεις σε χώρες όπως η Ολλανδία, που οδηγούσαν τους πολίτες της σε ψώνια στο γειτονικό Βέλγιο και οι νέες ταξιδιωτικές απαγορεύσεις ακόμα και από χώρες που έσπαγαν οι ίδιες ρεκόρ κρουσμάτων. Σημείο διχασμού το 2022 θα αποτελέσει και η περίφημη υποχρεωτικότητα των εμβολιασμών, όπου θεωρείται σχεδόν απίθανο να υπάρξει ενιαία γραμμή.
Ενέργεια. Από τον περασμένο Οκτώβριο, στην πρώτη σχετική συζήτηση σε επίπεδο κορυφής, αποδείχθηκε ότι δεν ήταν εφικτό να υιοθετηθεί μια ενιαία γραμμή αντιμετώπισης της ενεργειακής κρίσης, με τις χώρες του Βορρά να δίνουν τον τόνο, με πρωτοστάτη και πάλι τη Γερμανία, που επέμεινε για την ικανότητα των αγορών να βρίσκουν την «ισορροπία» τους. Το αποτέλεσμα είναι να απειλούνται με αφαίμαξη εκατομμύρια νοικοκυριά στην Ευρώπη και να μην φαντάζει ορατή η αποκλιμάκωση του προβλήματος τους επόμενους μήνες. Ο μεγάλος «καβγάς» των επόμενων μηνών θα αφορά μεταξύ άλλων την «ταξινόμηση» μορφών ενέργειας, όπως η πυρηνική, την οποία θέλει να «καθαγιάσει» η Γαλλία, πρόταση που δεν πρόκειται να δεχούν εύκολα μια ντουζίνα χώρες. Ο ρόλος του φυσικού αερίου και οι ρυθμοί απολιγνιτοποίησης δεν είναι επίσης και τόσο «βατά» θέματα για όσους προσδοκούν σε συναινέσεις.
Κλιματική κρίση. Το θέμα αυτό συνδέεται φυσικά στενά με το προηγούμενο. Η ΕΕ επιμένει να δηλώνει «πρωτοπόρος» στην προσπάθεια να παραμείνει βιώσιμος ο πλανήτης, αλλά από την άλλη τα καταφέρνει πάντα να απολογείται για την μη εκπλήρωση πρώην υπερφίαλων στόχων που είχε υιοθετήσει με πανηγυρισμούς. Την περασμένη χρονιά απέδειξε επίσης ότι είχε κάνει και λάθος υπολογισμούς σε ότι αφορά τις δυνατότητες περιορισμού ρυπογόνων τεχνολογιών και ταχείας ανάπτυξης νέων και καθαρών. Για να μην αναφερθούμε στο γεγονός ότι ως εισαγωγέας φτηνών προϊόντων ή πρώτων υλών από χώρες «ρυπαντές» έχει ένα ακόμα μερίδιο ευθύνης που κάνει ότι δεν το καταλαβαίνει.
Σύμφωνο Σταθερότητας. Η συζήτηση για τη δημοσιονομική πολιτική και την ανάγκη αναθεώρησης του Συμφώνου Σταθερότητας, είκοσι χρόνια μετά την εισαγωγή του Ευρώ έχει θεωρητικά ξεκινήσει με πρωτοβουλία της Κομισιόν. Εδώ η αντιπαράθεση αναμένεται σκληρή, αφού οι οπαδοί της νεοφιλελεύθερης πειθαρχίας έχουν υπεροπλία σε όλα τα επίπεδα. Ο Επίτροπος Πάολο Τζεντιλόνι άφησε να εννοηθεί ότι η Κομισιόν θα επιδιώξει μια «α λα καρτ» αντιμετώπιση των χωρών, με βάση τις ανάγκες και τα προβλήματα των οικονομιών τους, σε μια προσπάθεια διερεύνησης για το άν θα μπορέσει να γεφυρώσει τα αγεφύρωτα. Δεν θα είναι πάντως τόσο εύκολο να δεχτούν οι «Βόρειοι» μια πιο χαλαρή αντιμετώπιση των «χρεωμένων Νοτίων». Αποφασιστική θα είναι η στάση, που θα κρατήσει η νέα γερμανική κυβέρνηση, αν δηλαδή θα υιοθετήσει τη σκληρή γραμμή των «φειδωλών» ή αν θα προσπαθήσει να λειτουργήσει ως μεσολαβητής μεταξύ των δύο αντικρουόμενων απόψεων. Αλλά και το αν θα υπάρξει μια συγκεκριμένη και συνεκτική πρόταση του Νότου που θα υποστηριχτεί μέχρι τέλους από όλους τους ενδιαφερόμενους.
Εξωτερική Πολιτική. Εδώ είναι που ίσως γίνονται ακόμα πιο ξεκάθαρες οι εντελώς διαφορετικές προσεγγίσεις και προτεραιότητες, είτε αυτό αφορά τη στάση απέναντι στην Τουρκία, είτε την προοπτική ένταξης των Δυτικών Βαλκανίων, με το πρόβλημα να «φαίνεται» ακόμα και για όσους προσπαθούν να το αγνοήσουν επειδή εδώ έχουμε σαφή απόκλιση αν όχι σύγκρουση των θέσεων Παρισιού και Βερολίνου. Αυτό σε σχέση με τα θέματα που «καίνε» ιδιαίτερα και την Ελλάδα. Και χωρίς να αγνοούμε βεβαίως και την συνεχιζόμενη «πολυφωνία» απόψεων σε σχέση με το προσφυγικό/μεταναστευτικό, που είναι μάλλον αδύνατο να μπορέσει να ξεπεραστεί μέσα στους επόμενους μήνες.
Ρόλος μεγάλης δύναμης; Υπάρχει όμως ένα συνολικότερο ζήτημα σε ότι αφορά τις φιλοδοξίες μετατροπής της ΕΕ σε μια παγκόσμια δύναμη με κοινή πολιτική σε τομείς, όπως η άμυνα και η ασφάλεια. Και εδώ οι Γάλλοι έχουν πιο φιλόδοξα σχέδια, που δεν τα ενστερνίζονται πάντως όλοι. Η ένταση γύρω από την Ουκρανία και οι «παρεμβάσεις» των ΗΠΑ δείχνουν πώς οι Βρυξέλλες δεν υπολογίζονται ακόμα ως μια πρωτεύουσα, όπου κάποιος θα σηκώσει το κρίσιμο «κόκκινο τηλέφωνο» και θα απαντήσει στο υπερατλαντικό τηλεφώνημα. Επίσης όσο και αν κάποιος μπορεί να «κακίζει» τη Μόσχα ή το Πεκίνο για τις προκλήσεις τους σε μια σειρά τομείς από το εμπόριο μέχρι την ενέργεια και την άμυνα, το γεγονός είναι πώς η ΕΕ, είναι αυτή που «δίνει δικαιώματα» να μην την παίρνουν σοβαρά οι παγκόσμιοι παίκτες, αφού μόνο στα λόγια λειτουργεί ως «παγκόσμιος παίκτης που θέλει να εκφράσει περίπου 450 εκατομμύρια πολιτών».
Θεσμικά, δημοκρατία, κράτος δικαίου. Μέσα σε όλα αυτά οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να αποφασίσουν τελικά πόσο σοβαρά εννοούν έννοιες, όπως πολιτικά δικαιώματα, κράτος δικαίου, σεβασμός των θεσμών. Δεν αρκεί μόνο να καυτηριάζουν κάθε τόσο την Πολωνία για τις παρεμβάσεις της κυβέρνησης σε τομείς όπως η λειτουργία της δικαιοσύνης, οι παρεμβάσεις στον Τύπο, οι διώξεις της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας. Τέτοια ζητήματα έχουν καταγγελθεί και καταγραφεί σε μια σειρά από χώρες. Από τη συνεχίζομενη «ασυλία» υπόπτων για τη δολοφονία της Ντάφνε Καρουάνα Γκαλίθια στη Μάλτα, τις απειλές του Σλοβένου πρωθυπουργού κατά ερευνητών δημοσιογράφων, την παντοκρατορία του Βίκτορ Ορμπαν στην Ουγγαρία, μέχρι τις δικές μας «λίστες Πέτσα» υπάρχουν πολλά κενά στο ευρωπαϊκό παζλ της ομαλής λειτουργίας των θεσμών.
Η Ευρωπαία «Συνήγορος του Πολίτη», Εμιλυ Ο’Ράιλυ έχει καταγγείλει επίσης την αδιαφάνεια λειτουργίας πολλών ευρωπαϊκών οργάνων. Αν σε όλα αυτά προστεθούν και οι παραβιάσεις πολιτικών και ατομικών ελευθεριών με πρόσχημα την πανδημία, όπως τις έχουν επικρίνει μια σειρά από ανεξάρτητες οργανώσεις, τότε δεν είναι υπερβολή να πει κανείς ότι μια ακόμα σοβαρή εκκρεμότητα για την Ευρώπη παραμένει η προστασία των δημοκρατικών «αρχών και αξιών», την οποία επαγγέλεται από την εποχή των ιδρυτών της. Τότε θα εμπνέει και περισσότερη εμπιστοσύνη στους πολίτες της, αλλά θα έχει και την αξιοπιστία που θα της επιτρέπει να κουνά το δάχτυλο στους «άτακτους» γείτονές της. Αλλά ακόμα και αν υπήρχε Αγιος Βασίλης, τέτοια λίστα αιτημάτων δεν θα ήταν στο δικό του χέρι να την ικανοποιήσει.
Καλή Χρονιά λοιπόν.
Διαβάστε ακόμα
Η γαλλική προεδρία της ΕΕ βρήκε χορηγούς
Ο Μπορέλ ως σχολιαστής αποφάσεων Ρωσίας-ΗΠΑ για το ίδιο του το σπίτι
«Η Πανδημία είναι μια προειδοποίηση για όσα έρχονται» λέει ο Γάλλος φιλόσοφος Μπρούνο Λατούρ
