Πέρα από την Καϊλή
Οι αποκαλύψεις που έρχονται αυτές τις ημέρες στο φως σχετικά με τη δραστηριότητα της ΜΚΟ που υποτίθεται ότι αγωνιζόταν κατά της ατιμωρησίας (Fight impunity) δεν αφορούν προφανώς μόνο την Εύα Καϊλή, ούτε ήρθαν σαν κεραυνός σε ένα ξάστερο ουρανό. Χιλιάδες σελίδες έχουν γραφτεί, έρευνες έχουν γίνει, αποκαλύψεις έχουν «συγκλονίσει» για την δράση των περίφημων λόμπις στις Βρυξέλλες. Δε μπορεί λοιπόν να εκπλήσσεται κανείς από το γεγονός ότι κάποιες χώρες, που δεν έχουν και τόσο υψηλή βαθμολογία, σε τομείς όπως τα οι ατομικές ελευθερίες και τα ανθρώπινα δικαιώματα φέρονται να προσπαθούν να επηρεάσουν ευρωβουλευτές ή και άλλα στελέχη της ΕΕ για να «πέσουν στα μαλακά» ή να μπορέσουν να βελτιώσουν την εικόνα τους και τη σχέση τους με τις Βρυξέλλες.
Μια ακραία περίπτωση
Φυσικά ο τρόπος που η Ελληνίδα ευρωβουλευτής προσπάθησε να πείσει τους συναδέλφους της ότι το Κατάρ αποτελεί πρότυπο στον τομέα των εργασιακών δικαιωμάτων ήταν τόσο χοντροκομμένος, που έβαλε ψύλλους στα αυτιά των ερευνητών. Αυτό σίγουρα δεν ήταν πιστοποιητικό υψηλής ευφυίας, όπως δεν είναι και το να κρατά κανείς στο σπίτι του μεγάλα ποσά σε μετρητά, τα οποία δε μπορούν να δικαιολογηθούν ως ανάληψη από κάποιο ΑΤΜ για τα… ψώνια των Χριστουγέννων. Ομως το πρόβλημα φαίνεται ότι είναι πολύ βαθύτερο. Τις επόμενες ημέρες λογικά θα μάθουμε περισσότερα για μια ακόμα πτυχή της διαφθοράς, που όλοι γνωρίζουν ότι κινεί πολλά νήματα στις Βρυξέλλες. Αλλά δεν αρκεί μόνο να μάθουμε. Επιτέλους θα πρέπει κάτι να αλλάξει.
Δεν πρόκειται για χαιρεκακία απέναντι σε κάποια πρόσωπα, που είναι και καλοπληρωμένα και προβεβλημένα. Η αποκάλυψη του σκανδάλου θα έπρεπε να αποτελέσει την αφορμή για να αναθεωρηθούν πολλά από όσα θεωρούνται δεδομένα στον τρόπο λειτουργίας του ευρωκοινοβουλίου, αλλά όχι μόνο αυτού. Το φαινόμενο δεν είναι καινούριο, αλλά παρά τις κατά καιρούς διαβεβαιώσεις ή τη σύσταση κάποιων νέων θεσμών, όπως η OLAF, μετά από πολύκροτα σκάνδαλα του παρελθόντος, η ουσία του συστήματος δεν έχει αλλάξει. Η διαπλοκή συμφερόντων παραμένει στον πυρήνα του και σε πολλές περιπτώσεις το συντηρεί.
Ούτε η Κομισιόν είναι αθώα
Η αδιαφάνεια που χαρακτηρίζει τη δράση της Κομισιόν ειδικά στα χρόνια της φον ντερ Λάιεν, η διαρκής ενίσχυση του ρόλου συμβουλευτικών εταιριών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, αλλά και στην υλοποίηση προγραμμάτων είναι ζητήματα πολύ πιο σοβαρά από το αν «τα πήρε ένας ή μια βουλευτής». Οπως και η αδυναμία-απροθυμία υλοποίησης πιο ρηξικέλευθων αποφάσεων και μέτρων για τον περιορισμό της δράσης των λομπιστών. Οταν Επίτροποι αρνούνται να δώσουν ακριβείς πληροφορίες για τις επαφές τους με εκπροσώπους συμφερόντων, γιατί οι ευρωβουλευτές να μην κάνουν το ίδιο.
Οι απλοί πολίτες δεν έχουν λομπίστες που να εκπροσωπούν τα δικά τους συμφέροντα. Υπάρχουν βεβαίως κάποιες «πραγματικές» ΜΚΟ, που προσπαθούν να ελέγξουν τους θεσμούς να θέσουν κοινωνικά και δημοκρατικά ζητήματα, να ενημερώσουν και να κινητοποιήσουν την κοινή γνώμη. Είναι όμως πολύ λίγες και οικονομικά ανίσχυρες απέναντι στο συρφετό εκπροσώπων μεγάλων συμφερόντων, είτε αυτά είναι κρατικά, είτε εταιρικά. Και είναι γνωστό ότι ευρωβουλευτές που προέρχονται από «φτωχότερες» χώρες είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι σε περίεργες προσεγγίσεις, ειδικά όταν πλησιάζουν στο τέλος της θητείας τους και γνωρίζουν ότι δύσκολα θα επανεκλεγούν. Τότε μεγαλώνει και ο πειρασμός για μια καλή «τελευταία ζαριά», που όχι μόνο θα τους διασφαλίσει την «ποιότητα ζωής» που έχουν συνηθίσει στις Βρυξέλλες, αλλά πιθανότατα θα εγγυηθεί και ένα σίγουρο μέλλον για τους απογόνους τους.
Ποια ευρωπαϊκή δημοκρατία;
Ο τίτλος που κυριαρχεί αυτές τις ώρες στα περισσότερα ευρωπαϊκά ΜΜΕ μιλά για «πλήγμα στην καρδιά της ευρωπαϊκής δημοκρατίας». Αλλά τι καταλαβαίνει ο μέσος πολίτης με αυτό τον όρο. Η απαξίωση της ΕΕ, που κρύβεται συχνά πίσω από κάποια έξυπνα διατυπωμένα ερωτήματα δημοσκοπήσεων, αλλά δε μπορεί να κρυφτεί όταν στις ευρωεκλογές σημειώνονται ρεκόρ αποχής, έχει ακριβώς να κάνει και με την παγιωμένη αντίληψη ότι κάποιοι απλώς «πιάνουν την καλή» παίρνοντας το δρόμο για τις Βρυξέλλες. Είτε ως πολιτικοί εκπρόσωποι, είτε ως υπάλληλοι ενός υπερτροφικού σε σχέση με την αποτελεσματικότητά του μηχανισμού.
Η τάση αυτή θα ενιχύεται, όσο αποκαλύπτονται σκάνδαλα σαν το τωρινό. Η θεσμική Ευρώπη βρίσκεται σήμερα στα χειρότερά της και δε μπορεί να φταίει για όλα ο Πούτιν. Είναι καθήκον των κυβερνήσεων να σταματήσουν να χαζεύουν αδιάφορα την προσπάθεια ενός μηχανισμού, που λειτουργεί αλαζονικά επειδή κανείς δεν τον αγγίζει, να αυτονομείται ολοένα και περισσότερο από τις κοινωνίες, να τις αντιμετωπίζει ως υπηρέτριες της δικής του ευζωίας. Αυτή η «ευρωπαϊκή δημοκρατία» είναι βαθιά ελλατωματική και απλώς αποκαλύπτει τα τεράστια κενά της, όταν «εκπροσωπείται» και από εξαιρετικά μκρομεγέθεις προσωπικότητες.
