Το κόστος των ακραία υψηλών τιμών στο φυσικό αέριο και επομένως στο ηλεκτρικό ρεύμα αναμένεται τρομακτικό για τα νοικοκυριά στην Ευρώπη.
Η Goldman Sachs εκτιμά ότι στις αρχές του 2023 θα ανέλθει σε 2 τρισ. ευρώ, που αντιστοιχεί στο 15% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ! Ήδη τα κράτη-μέλη ανακοινώνουν το ένα ύστερα από το άλλο δημοσιονομικά «πακέτα» στήριξης νοικοκυριών και επιχειρήσεων, που στο σύνολό τους ανέρχονται σε 375 δισ. ευρώ και αντιστοιχούν περίπου στο 3% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ.
Μπορεί, ωστόσο, το φυσικό αέριο να είναι η μεγαλύτερη απειλή του προβλήματος των ακραία υψηλών τιμών (ακρίβεια), αλλά δεν είναι το μόνο. Οι ακραία υψηλές τιμές πλήττουν τα νοικοκυριά ποικιλοτρόπως, αφού αφορούν πολλά συστατικά του «καλαθιού της νοικοκυράς». Το συνολικό κόστος, λοιπόν, που αναμένεται ότι θα πληρώσουν τα νοικοκυριά είναι τρομακτικό και θα ξεπεράσει το 50% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ!
Ανακύπτει λοιπόν εκ των πραγμάτων ένα κρίσιμο ερώτημα: πώς και μέχρι ποιου σημείου θα στηριχτούν τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά τον χειμώνα του 2022-23, που όπως δήλωσε και ο Άδωνις Γεώργιαδης, αναμένεται ότι θα είναι «ο χειρότερος ύστερα από τον χειμώνα του 1942»; Καμιά χώρα-μέλος δεν είναι σε θέση να καλύψει με δημοσιονομικά μέτρα αυτό το κόστος – ούτε καν η Γερμανία, που πρόσφατα ανακοίνωσε μέτρα ύψους 65 δισ. ευρώ (τα οποία αντιστοιχούν περίπου στο 1,7% του γερμανικού ΑΕΠ). Από τον Σεπτέμβριο μέχρι και τον Μάρτιο μετράμε 8 μήνες ακραία υψηλών τιμών, που θα απαιτήσουν διαρκή «πακέτα» στήριξης… ή εγκατάλειψη των νοικοκυριών να τα βγάλουν πέρα μόνα τους.
Πρόκειται για το μεγάλο «κλειδί» της στρατηγικής απέναντι στον πληθωρισμό: επειδή κατά κύριο λόγο δεν οφείλεται σε «υπερθέρμανση» της ζήτησης αλλά σε έλλειμμα προσφοράς, η αύξηση των επιτοκίων από μόνη της δεν μπορεί να οδηγήσει σε ουσιαστική αποκλιμάκωση. Πρέπει να πληγεί σκληρά η ίδια η ζήτηση (έστω και αν είναι «φυσιολογική» κι όχι «υπερθερμασμένη»…), ιδιαίτερα μάλιστα η ζήτηση για ενεργειακά προϊόντα (φυσικό αέριο – ηλεκτρισμός). Ο τρόπος είναι απλός: με τις τιμές να αναμένεται να απογειωθούν περαιτέρω μέσα στον χειμώνα, αρκεί η ελλιπής στήριξη των νοικοκυριών για να πληγεί σοβαρά η ζήτηση για φυσικό αέριο και ηλεκτρικό ρεύμα. Προφανώς, αυτή η «μέθοδος» για να ανακοπεί ο πληθωρισμός σημαίνει ύφεση και είναι από πολιτική και κοινωνική άποψη βάρβαρη.
Η Ευρώπη βιώνει μια «εθνικοποίηση» των πολιτικών στήριξης των νοικοκυριών – και αυτό εμβάλλει σε σκέψεις ότι δεν μπορεί να συμβαίνει τυχαία. Αν συνεχιστεί, τότε οι πλέον εκτεθειμένες δημοσιονομικά χώρες θα αναστείλουν γρήγορα τις πολιτικές στήριξης και θα υποστούν τις πιο σκληρές συνέπειες˙ ή, υπό το βάρος κοινωνικών και πολιτικών πιέσεων, θα συνεχίσουν όπως- όπως τις πολιτικές στήριξης, με αναπόφευκτο αποτέλεσμα να πέσουν στα «νύχια» των αγορών…
Νέο ευρωπαϊκό Ταμείο συνιστά το ΔΝΤ
Αυτές τις πολιτικές βλέπει το ΔΝΤ και γι’ αυτό κατέθεσε προχθές Δευτέρα, με την υπογραφή τριών κεντρικών στελεχών του, πρόταση προς τους πολιτικούς ιθύνοντες της Ευρώπης. Την πρόταση διατρέχει εμφανώς ο φόβος της δημοσιονομικής ή και (γεω)πολιτικής αποσύνθεσης της Ευρώπης αν συνεχιστεί η «εθνικοποίηση» των πολιτικών στήριξης σε συνθήκες παρατεινόμενης δημοσιονομικής «ευελιξίας» και το 2023, για 4ο κατά σειρά έτος. Τη διατρέχει επίσης ο φόβος ότι η συνταγή της σκληρής «προσγείωσης» της ζήτησης για να χτυπηθεί ο πληθωρισμός θα φέρει κοινωνικές και πολιτικές αναστατώσεις, αλλά και κρίσεις χρέους, με ευρείες αποσταθεροποιητικές συνέπειες.
Προτείνει γι’ αυτό δύο πράγματα:
- Ένα νέο ευρωπαϊκό Ταμείο για τη χρηματοδότηση πολιτικών στήριξης που θα αφορούν τις ακραία υψηλές τιμές και τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, ώστε να σταματήσει η «εθνικοποίηση» των πολιτικών στήριξης. Δεν θα δανείζονται οι χώρες (εξάλλου, κάποιες εξ αυτών δεν μπορούν καν) ούτε θα επιβαρύνουν τα ελλείμματά τους διακινδυνεύοντας κρίσεις χρέους, αλλά η Κομισιόν, με χαμηλό επιτόκιο – μια νέα αμοιβαιοποίηση χρέους ύστερα από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF).
- Άμεση συμφωνία για τους νέους δημοσιονομικούς κανόνες, με στόχο την επάνοδο στα «υγιή» δημόσια οικονομικά. Οι χώρες με τις μεγαλύτερες αποκλίσεις να πιεστούν για επάνοδο στα πρωτογενή πλεονάσματα, αλλά αφού έχει καλυφθεί από το νέο ευρωπαϊκό ταμείο η ανάγκη στήριξης νοικοκυριών και επιχειρήσεων.
Η κατά συρροήν ανακοίνωση εθνικών «πακέτων» στήριξης, η απουσία οποιασδήποτε συζήτησης για τους νέους δημοσιονομικούς κανόνες (που, σε τέτοιες συνθήκες, είναι μάλλον… ύποπτη κι όχι για καλό) και η σιγή ιχθύος για την προχθεσινή πρόταση του ΔΝΤ προϊδεάζουν ότι η Ευρώπη κινείται σε τελείως διαφορετικό δρόμο, τον δρόμο της σκληρής προσγείωσης και στην επιστροφή του… γερμανικού χειμώνα, του πράγματι δυσκολότερου ύστερα από το 1942…
