Η μείωση του χρόνου εργασίας βρίσκεται διαχρονικά, ως αίτημα, στον πυρήνα του εργατικού κινήματος. Το κίνημα διεκδίκησης του 8ωρου επεκτάθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα «πέρα από τα σύνορα» και διασφάλισε ότι σήμερα απολαμβάνουμε εργασιακό 8ωρο και Σαββατοκύριακο ελεύθερου χρόνου.
Έπειτα από δεκαετίες απουσίας σχετικής συζήτησης διεθνώς, η μείωση του χρόνου εργασίας επανέρχεται ως ένα από τα πιο κεντρικά ζητήματα στην Ευρώπη.
Το Ευρωπαϊκό Δίκτυο για τη Δίκαιη Κατανομή του Χρόνου Εργασίας (European Network for the Fair Sharing of Working Time) συνιστά μία προσπάθεια συντονισμού των δράσεων των σωματείων εργαζομένων, των πολιτικών κομμάτων και της κοινωνίας των πολιτών σε όλη την Ευρώπη.
Το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ έγινε μέλος του Δικτύου τον Μάρτιο του 2022 με στόχο την ενίσχυση και την υποστήριξη του αιτήματος και στην Ελλάδα, την ανταλλαγή πληροφορίας και τον συντονισμό με τα μέλη του Δικτύου στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Στο πλαίσιο αυτό, το ΕΝΑ δημοσιεύει τη συζήτηση της Δώρας Κοτσακά, συντονίστριας του Παρατηρητηρίου των Κοινών του ΕΝΑ, με τους συντονιστές του Ευρωπαϊκού Δικτύου για τη Δίκαιη Κατανομή του Χρόνου Εργασίας Margareta Steinrucke και Adrien Tusseau
Σημεία από τη συνέντευξη:
– Το 2007-2008 οι φιλελεύθερες και νεοφιλελεύθερες πολιτικές και η οικονομική κρίση είχαν ως αποτέλεσμα την οπισθοχώρηση του αιτήματος για μείωση του εργασιακού χρόνου στη δημόσια συζήτηση. Επανερχόταν, μεν, σε σημαντικές πολιτικά συγκυρίες, πχ στις εκλογές, αλλά δεν αποτέλεσε κεντρικό ζήτημα όπως συνέβη τη δεκαετία του 2010. Ωστόσο, στην παρούσα δεκαετία παρατηρείται η ενσωμάτωση του αιτήματος στο πρόγραμμα και την ατζέντα κινημάτων, ιδιαίτερα μετά τη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (COP21) στο Παρίσι το 2015.
– Η εναντίωση στην ιδέα της δίκαιης κατανομής του χρόνου εργασίας έχει να κάνει με την πλειοψηφία των συνομοσπονδιών εργοδοτών και τους πολιτικούς τους υποστηρικτές στα συντηρητικά και ιδιαίτερα στα φιλελεύθερα κόμματα που αντιστέκονται σε κάθε μείωση του χρόνου εργασίας.
Στην πραγματικότητα είναι ανόητο, καθώς ο μέσος όρος αύξησης της παραγωγικότητας μετά τη μείωση του χρόνου εργασίας υπολογίζεται γύρω στο 20% (λιγότερες ασθένειες, περισσότερη συγκέντρωση, περισσότερη ικανοποίηση από την εργασία). Στην πραγματικότητα έχει να κάνει με την κυριαρχία.
Η μειωμένη εργασία επιτρέπει στους εργαζόμενους περισσότερο χρόνο να σκεφτούν και να δράσουν πολιτικά. Αυτό δεν είναι επιθυμητό. Είναι ενδεικτικό το ότι ο αγώνας για μείωση του χρόνου εργασίας ήταν πάντα σκληρότερος από τον αγώνα για υψηλότερους μισθούς.
– Η μείωση του χρόνου εργασίας ενθαρρύνει και επιτρέπει νέα μοτίβα κατανάλωσης. Περισσότερο συμβατά με την οικολογική μετάβαση η οποία αντιτίθεται στις συνήθειες που προωθεί ο σημερινός καπιταλισμός και οι υποστηρικτές της ελεύθερης αγοράς και του ανταγωνισμού.
– Η πανδημία επηρέασε σε μεγάλο βαθμό τον χρόνο εργασίας (…) Aνάγκασε τις κοινωνίες μας να επερωτήσουν τη σχέση με την εργασία συνολικότερα και συγκεκριμένα ως προς τη μείωση του χρόνου εργασίας (…) Επίσης φανέρωσε την επίπτωση των εργασιακών ρυθμών: οι περισσότεροι από τους εργαζόμενους υποχρεώθηκαν να ρίξουν τους ρυθμούς ή σε άλλους τομείς, όπως στην υγεία, να δουλεύουν περισσότερο προκειμένου να εξισορροπηθεί η έλλειψη θέσεων εργασίας. Η ανισότητα των φύλων και οι επιπτώσεις της από απόσταση εργασίας βρέθηκαν μπροστά στη δημόσια συζήτηση.
– Η πανδημία έδειξε ότι αν το επιλέξουν, κυβέρνηση και κοινωνία, μπορούν να οργανώσουν την εργασία με άλλο τρόπο και με την υποστήριξη χρηματοδοτήσεων και σχετικών προγραμμάτων. Οι επιπτώσεις από την απουσία θέσεων εργασίας σε συγκεκριμένους τομείς έγιναν σαφείς και σήμερα όλοι οι δρώντες προχωρούν σε μία αναδιοργάνωση. Πρόκειται για μία επένδυση που πρέπει να γίνει. Η μείωση του χρόνου εργασίας είναι μία ιστορική τάση και το οικολογικό ζήτημα θα την ενδυναμώσει. Η κρίση του κορονοϊού κατέστησε τόσο εμφανές το θέμα του χρόνου εργασίας που δεν είναι δυνατό να συγκαλυφθεί ξανά στα επόμενα χρόνια.
– Στον αγώνα για το 35ωρο στη Γερμανία η ανεργία εξαιτίας της εισαγωγής νέων τεχνολογιών αποτέλεσε κεντρικό επιχείρημα. Οι επιπτώσεις της ψηφιοποίησης και της αυτοματοποίησης έχουν ακόμα πολλά να φέρουν στο άμεσο μέλλον. Οι εργαζόμενοι φοβούνται ότι θα χάσουν τις δουλειές τους εξαιτίας αυτών, ωστόσο οι εργατικές ενώσεις δεν χρησιμοποιούν ακόμα αυτό το επιχείρημα με την ένταση που του αναλογεί.
Όλη η συνέντευξη εδώ
Grant Thornton-4ήμερη εργασία Αυγούστου: Καμία αλλαγή σε ωράριο και μισθούς
