Τι σημαίνει το «πάγωμα» του αγωγού EastMed για Ελλάδα, Κύπρο και Τουρκία

του ΔΗΜΗΤΡΗ ΤΕΡΖΗ

«Ο EastMed δεν είναι απλά ένα ενεργειακό project, αλλά ένα project με ιδιαίτερη γεωπολιτική αξία και σημασία» έλεγε το 2018 ο Αλέξης Τσίπρας που ως πρωθυπουργός προωθούσε την τριμερή συνεργασία Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ (με τις ευλογίες των ΗΠΑ) για την κατασκευή του μεγαλύτερου υποθαλάσσιου αγωγού φυσικού αερίου στον κόσμο, μήκους 1.900 χλμ. Στο παιχνίδι αργότερα έμελλε να μπουν η Αίγυπτος και η Ιταλία προς μήνιν της Τουρκίας που έβλεπε να ακυρώνονται τα σχέδιά της ώστε να είναι εκείνη από την οποία θα περνούσε ο αγωγός οδεύοντας προς τη Δυτική Ευρώπη, ισχυροποιώντας ταυτόχρονα το προφίλ της.
Το όραμα της κατασκευής του αγωγού είχε ένα πειστικό αφήγημα. Η διασφάλιση της ροής των ενεργειακών πηγών της Ν.Α. Μεσογείου προς την Ευρώπη. Τα κοιτάσματα ανοιχτά της Κύπρου και του Ισραήλ προσφέρονταν γι’ αυτό, με την συμμετοχή των υπερατλαντικών πολυεθνικών βέβαια ως απαραίτητη προϋπόθεση. «Όσοι συνεργαστούμε για την κατασκευή αυτού του δρόμου ενέργειας, ανοίγουμε και τον δρόμο για τη σταθερότητα, την ειρήνη στην περιοχή μας», συμπλήρωνε τότε ο Αλέξης Τσίπρα στέλνοντας ένα σαφές μήνυμα προς την Τουρκία που ήδη είχε ξεκινήσει τα ερευνητικά ταξίδια πέριξ της κυπριακής ΑΟΖ και διεμήνυε σε κάθε τόνο πως τίποτε δεν θα γινόταν στην περιοχή εάν δεν συμμετείχε και η ίδια (ως προστάτιδα δύναμη του ψευδοκράτους).
Σύμφωνα με τον σχεδιασμό που είχε ανακοινωθεί τότε, το αέριο της Ανατολικής Μεσογείου επρόκειτο να μεταφέρεται υποθαλάσσια προς την Κύπρο, στη συνέχεια προς τις ακτές της Κρήτης και ακολούθως, μέσω της Πελοποννήσου και της Δυτικής Ελλάδας, στην Ιταλία. Στη γειτονική μας χώρα θα έφτανε μέσω του αγωγού IGI – Poseidon, που θα συνδεόταν με τον EastMed στο Φλωροβούνι της Θεσπρωτίας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο βυθός της λεκάνης της Λεβαντίνης στην Ανατολική Μεσόγειο, μέρος της οποίας ανήκει στην αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) της Κύπρου, αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα κοιτάσματα φυσικού αερίου στον κόσμο, ενώ διόλου αμελητέα είναι και τα κοιτάσματα πετρελαίου που έχουν εντοπιστεί. Σύμφωνα με έρευνες του Κέντρου Γεωλογικών Μελετών των Ηνωμένων Πολιτειών (USGS), στην περιοχή υπάρχουν περίπου 122 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια φυσικού αερίου.

Η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου ανέκαθεν έμοιαζε με σκακιέρα όπου οι παίκτες τοποθετούσαν τα πιόνια τους. Και όταν λέμε παίκτες αναφερόμαστε κατά κύριο λόγο στις ΗΠΑ και Ρωσία. Από τη μια η Ρωσία που «κρατάει» ενεργειακά την Ευρώπη κατά κύριο λόγο μέσω των αγωγών Nordstream 1 και 2 και που εκείνη την περίοδο διατηρούσε εξαιρετικές σχέσεις με την Τουρκία, ελέω Συρίας κλπ. Από την άλλη οι ΗΠΑ που ήδη πίεζαν την Τουρκία για τον εναγκαλισμό της με τη Ρωσία. Ήταν η περίοδος που ο Ερντογάν αγόραζε τους ρωσικούς πυραύλους S-400 και οι Αμερικανοί προειδοποιούσαν με κάθε τρόπο πως μια τέτοια εξέλιξη θα έβαζε τέλος στο αμερικανοτουρκικό πρόγραμμα συμπαραγωγής των F-15 ενώ παράλληλα θα ακυρωνόταν οποιαδήποτε πώληση του εν λόγω μαχητικού στην Τουρκία (μέσω του Eastern Mediterranean Security and Energy Partnership Act των γερουσιαστών Ρόμπερτ Μενέντεζ και Μαρκ Ρούμπιο).
Από το 2018 και μετά ακολούθησαν πολλές τριμερείς συναντήσεις, σε κάποιες από τις οποίες ο αμερικανικός παράγοντας ήταν έντονος (ενδεικτικό παράδειγμα η συνάντηση στην Ιερουσαλήμ τον Μάρτιο του 2019 όταν υπεγράφη η σχετική διακρατική συμφωνία με συμμετοχή του τότε Αμερικανού ΥΠΕΞ Μάικ Πομπέο), ωστόσο θα έπρεπε να φτάσουμε στο 2020 για να πέσουν οι υπογραφές για το έργο. Από τους 3 ηγέτες του 2018 ο Αλέξης Τσίπρας είχε αντικατασταθεί από τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Πλέον, σήμερα, στο πλάνο δεν υπάρχει ούτε ο ισραηλινός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου. Αλλά όπως φαίνεται δεν υπάρχει και ουσιαστική συμφωνία καθώς όλα μοιάζουν με κενό γράμμα μετά την διαφαινόμενη αλλαγή της αμερικανικής πολιτικής στην περιοχή. Η πολιτική Μπάιντεν δεν έχει τις ίδιες προτεραιότητες με εκείνη του πρώην προέδρου Τραμπ, πόσο μάλλον την ώρα που η κατάσταση στην Ουκρανία βρίσκει τις ηγέτιδες δυνάμεις σε συναγερμό διαρκείας. Οι ΗΠΑ, ακόμα και την περίοδο που οι σχέσεις της δεν ήταν οι καλύτερες με την Τουρκία διεμήνυε με κάθε τρόπο πως δεν πρόκειται να χαρίσει ένα «βασικό σύμμαχο του ΝΑΤΟ» στη Ρωσία. Ταυτόχρονα όμως και επειδή το παιχνίδι των ισορροπιών είναι κάτι στο οποίο η αμερικανική διπλωματία διαπρέπει φροντίζει να κρατάει «ζεστή» τόσο την Ελλάδα όσο και το Ισραήλ.
Έτσι, μετά την ψυχρολουσία του αμερικανικού non paper που κυκλοφόρησε και σύμφωνα με το οποίο οι ΗΠΑ δεν προτίθενται να στηρίξουν την κατασκευή του αγωγού -με την επίφαση πως πρόκειται για ένα έργο «οικονομικά μη βιώσιμο»- την ίδια ώρα δηλώνουν πως «στηρίζουν και παραμένουν δεσμευμένες στο σχήμα περιφερειακής συνεργασίας 3+1 (Ελλάδα, Κύπρος, Ισραήλ και ΗΠΑ) και θεωρούν την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης ζήτημα εθνικής ασφάλειας». Η τοποθέτηση αυτή έγινε από τον εκπρόσωπο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ προχθές έπειτα από σχετική ερώτηση για το μέλλον του EastMed.
Αντιλαμβάνεται κανείς πως αυτή η εξέλιξη αλλάζει όλα τα δεδομένα στην περιοχή. Σε πρώτη φάση η Τουρκία μπορεί να αισθάνεται ανακουφισμένη, σε αντίθεση με την Κύπρο τα ενεργειακά σχέδια της οποίας πρέπει να επαναπροσδιοριστούν. Την ίδια ώρα οι ΗΠΑ, κρατούν σε αναμονή Ελλάδα και Κύπρο, κλείνουν το μάτι στην Τουρκία και κοιτάζουν προς την Αίγυπτο και φαίνεται πως στα ενδιαφέροντά τους πλέον είναι η ανάδειξή της ως του ενεργειακού κόμβου στην περιοχή της Ν.Α. Μεσογείου και ως βασικού προμηθευτή ηλεκτρικής ενέργειας προς την Ευρώπη.
Το σίριαλ ωστόσο δεν φαίνεται να τελειώνει εδώ, καθώς από την πλευρά τους οι πολυεθνικές εταιρείες που προετοιμάζονταν να πλαισιώσουν το σχέδιο του East Med δηλώνουν πως συνεχίζουν τον προγραμματισμό τους κανονικά. Το θέμα είναι πως και με βάση ποιες συμφωνίες θα προχωρήσουν…

Διαβάστε επίσης:

«Πάγος» στον East Med από Η.Π.Α-Στήριξη στην ηλεκτρική διασύνδεση

Κυρ. Μητσοτάκης: Στρατηγική η συμμαχία Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ

Η Τουρκία βγάζει ξανά το Oruc Reis στην Ανατολική Μεσόγειο