Καθώς η παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα έχει επιβραδυνθεί, οι πληθωριστικές πιέσεις σταδιακά υποχωρούν, αν και με αργό ρυθμό. Ο προγραμματισμός νοικοκυριών και επιχειρήσεων δυσχεραίνεται από εστίες αβεβαιότητας, όπως ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία και οι ιδιαίτερα υψηλές τιμές σε αγαθά πρώτης ανάγκης, σύμφωνα με το Attica Economic Review Μαΐου 2023 με τίτλο «Ενίσχυση εμπιστοσύνης, αλλά με τάσεις επιβράδυνσης της οικονομίας», το οποίο συντάσσεται από την Attica Bank σε συνεργασία με το ΙΟΒΕ.
Το οικονομικό κλίμα επιδεινώθηκε στην Ευρώπη τον Μάιο, καθώς η βελτίωση της καταναλωτικής εμπιστοσύνης αντισταθμίστηκε από ισχυρή πτώση των επιχειρηματικών προσδοκιών στη Βιομηχανία, τις Υπηρεσίες, τις Κατασκευές, και ιδιαίτερα το Λιανικό Εμπόριο.
- Οι διεθνείς τιμές ενεργειακών αγαθών κατέγραψαν πτωτική τάση τον Μάιο. Το ευρώ κινήθηκε καθοδικά έναντι του δολαρίου τον ίδιο μήνα. Οι διεθνείς κεφαλαιαγορές κατέγραψαν πτωτική τάση.
- Οι μεγαλύτερες κεντρικές τράπεζες, συμπεριλαμβανομένων της ΕΚΤ και της FED, μετά την πλέον πρόσφατη αύξηση επιτοκίων στις αρχές Μαΐου, έχουν δημιουργήσει προσδοκία στις αγορές ότι οι αυξήσεις θα περιοριστούν στο προσεχές μέλλον, στη βάση των νεότερων στοιχείων για τον πληθωρισμό. Το κόστος χρηματοδότησης του ιδιωτικού τομέα αυξήθηκε περαιτέρω στην Ευρωζώνη τον Απρίλιο. Οι αποδόσεις κρατικών ομολόγων ενισχύθηκαν στις ΗΠΑ τον Μάιο, εν μέσω των διαβουλεύσεων για το όριο δημοσίου χρέους των ΗΠΑ, ενώ εμφανίζουν σημάδια σταθεροποίησης στην Ευρώπη.
- Μεταξύ των προκλήσεων, η πρόσφατη διαπραγμάτευση στις ΗΠΑ σχετικά με την αναθεώρηση του ορίου δημοσίου χρέους ανέδειξε την ανάγκη για συνετές δημοσιονομικές πολιτικές διεθνώς οι οποίες θα δρουν συμπληρωματικά της νομισματικής πολιτικής, με στόχο την επίτευξη των στόχων της βιώσιμης ανάπτυξης σε ένα περιβάλλον σταθερότητας τιμών και χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Εγχώριες τάσεις
Ο ρυθμός ετήσιας ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας επιβραδύνθηκε στο 2,1% το πρώτο τρίμηνο του 2023, έναντι 4,8% το προηγούμενο τρίμηνο. Αρνητικά στο ρυθμό μεγέθυνσης συνέβαλλε η ετήσια επιβράδυνση των επενδύσεων κυρίως λόγω μείωσης των αποθεμάτων, καθώς και η ηπιότερη, ως αναμενόταν αύξηση της κατανάλωσης. Από την άλλη πλευρά, θετική συμβολή είχε η ετήσια μεταβολή των καθαρών εξαγωγών. Στο πρώτο πεντάμηνο του 2023, ο πληθωρισμός εμφανίζει συστηματική αποκλιμάκωση, εκτιμώμενος σε επίπεδο περί το 4,1% τον Μάιο. Ωστόσο, η πληθωριστική πίεση παραμένει υψηλή σε επιμέρους αγαθά πρώτης ανάγκης. Εν όψει του επικείμενου δεύτερου γύρου των βουλευτικών εκλογών, ο σχηματισμός νέας κυβέρνησης σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα αποτελεί ευκαιρία προκειμένου να εφαρμοστεί σταθερή οικονομική πολιτική με μεσοπρόθεσμο ορίζοντα.
Στις θετικές εξελίξεις που καταγράφει το Attica Economic Review:
- Το κόστος χρηματοδότησης του δημοσίου παρουσιάζει σταθεροποίηση, με τον στόχο ανάκτησης της επενδυτικής βαθμίδας να έχει τεθεί για το δεύτερο εξάμηνο του έτους.
- Η χρηματιστηριακή αγορά καταγράφει βελτιωμένες επενδυτικές προσδοκίες.
- Η αγορά εργασίας καταγράφει βελτίωση με το ποσοστό ανεργίας να μειώνεται σταδιακά περαιτέρω.
- Η απόδοση στα δημόσια οικονομικά υπερβαίνει τους ταμειακούς στόχους στις αρχές του 2023, λόγω υψηλότερων εσόδων.
- Το ιδιαίτερα υψηλό έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών παρουσιάζει σημάδια υποχώρησης το πρώτο τρίμηνο του 2023.
Μεταξύ των προκλήσεων:
- Βραχυχρόνιοι δείκτες δραστηριότητες, όπως η βιομηχανική παραγωγή, η οικοδομική δραστηριότητα και το λιανικό εμπόριο καταγράφουν κόπωση στο τέλος τους πρώτου τριμήνου του 2023.
- Το κόστος χρηματοδότησης του ιδιωτικού τομέα αυξάνεται συστηματικά.
- Ο υψηλός ρυθμός πληθωρισμού σε είδη πρώτης ανάγκης επιδεινώνει την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών.
Ειδικό θέμα: «H συνεισφορά των ευρωπαϊκών πηγών άμεσης χρηματοδότησης στην οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας»
Στο ειδικό θέμα του δελτίου της Attica Bank, που είναι βασισμένο σε μελέτη των EY Ελλάδος και ΙΟΒΕ, εξετάζεται η πορεία υλοποίησης τριών ευρωπαϊκών προγραμμάτων άμεσης χρηματοδότησης στην Ελλάδα κατά την περίοδο 2014-2020:
- το πρόγραμμα Ορίζοντας 2020 αφορά στην προώθηση της έρευνας και της καινοτομίας στην Ευρώπη (συνολικός ευρωπαϊκός προϋπολογισμός €80 δισ. κατά την προγραμματική περίοδο 2014-2020),
- το πρόγραμμα LIFE χρηματοδοτεί έργα για την υλοποίηση κοινοτικών πολιτικών και δράσεων για το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή (συνολικός ευρωπαϊκός προϋπολογισμός περίπου €3,5 δισ. για το σύνολο της προγραμματικής περιόδου 2014-2020) και
- το πρόγραμμα Erasmus+ που διέθεσε συνολικά περίπου €16,5 δισ. την περίοδο 2014-2020 στους τομείς εκπαίδευσης, κατάρτισης, ενίσχυσης της νεολαίας και του αθλητισμού.
Αναλογικά με το Ακαθάριστο Εθνικό Εισόδημα (ΑΕΕ), η Ελλάδα κατατάσσεται στην 5η, 8η και 16η θέση στην ΕΕ, σε σχέση με την χρήση άμεσης χρηματοδότησης από τα προγράμματα Ορίζοντας, LIFE και Erasmus+ αντίστοιχα. Ωστόσο, το μερίδιο χρήσης των ιδιωτικών επιχειρήσεων είναι σχετικά́ χαμηλό́ στην Ελλάδα, ενώ παρατηρείται και υψηλή́ συγκέντρωση των χρηματοδοτουμένων επιχειρήσεων στην περιφέρεια Αττικής.
Η οικονομετρική ανάλυση έδειξε ότι οι ελληνικές επιχειρήσεις που έλαβαν χρηματοδότηση από το πρόγραμμα Ορίζοντας 2020 έχουν υψηλότερο κύκλο εργασιών και περισσότερους εργαζόμενους, σε σύγκριση με ανάλογες επιχειρήσεις που δεν έλαβαν χρηματοδότηση από το πρόγραμμα. Εκτιμάται ότι η χρηματοδότηση επιχειρήσεων μέσα από το πρόγραμμα Ορίζοντας 2020 υποστήριξε 2,3 χιλ. θέσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης και δημιούργησε περίπου €720 εκατ. σε όρους ΑΕΠ συνολικά την προγραμματική περίοδο 2014-2020.
Εάν η Ελλάδα είχε απορροφήσει το ίδιο ύψος πόρων (αναλογικά με το μέγεθος της οικονομίας) από το πρόγραμμα Ορίζοντας 2020, με την πρώτη χώρα στην σχετική κατάταξη, η μέση επίδραση στο ΑΕΠ της χώρας θα είχε ανέλθει στα €190 εκατ. ετησίως, ενώ η επίδραση στην απασχόληση θα είχε ανέλθει σε περίπου 4,2 χιλ. θέσεις.
