ΕΡ(γ)Α και ημέρες, η Ελληνική ραδιοφωνία στα χρόνια της Δεξιάς

Θα πρέπει να ομολογήσω εξ αρχής ότι, επιχειρώντας στη συνέχεια να αποτιμήσω την εξέλιξη της Ελληνικής Ραδιοφωνίας επί της (ακρο)δεξιάς – νεοφιλελεύθερης διακυβέρνησης Μητσοτάκη, δεν θα είμαι αντικειμενικός! Το δείγμα ήχων που έχω από την ιδιωτική ραδιοφωνία είναι ισχνό, καθώς πνίγεται σε έναν ωκεανό διαφημίσεων. Έτσι, μην έχοντας καν τηλεόραση, παραμένω αμετανόητος ακροατής της Ε.ΡΑ. και μόνο. Θα προσπαθήσω εδώ να αποδώσω τις αλλαγές στο κρατικό Ραδιόφωνο, που αποτυπώνουν, κατά τη γνώμη μου, ανάγλυφα την επέλαση της δεξιάς και στα ερτζιανά. Ο ακουστικός χάρτης έχει αλλάξει δραματικά τα τελευταία δυόμιση χρόνια, δυστυχώς προς το χειρότερο.

Εδώ θα γίνει λόγος βασικά για 3 σταθμούς της Ελληνικής Ραδιοφωνίας (Δεύτερο, Τρίτο και Κόσμος). Όσον αφορά στους υπόλοιπους σταθμούς θα πω μόνο δυο λόγια: το Πρώτο ήδη από το καλοκαίρι του 2019 άλλαξε ταχύτατα τους παραγωγούς ώστε να γίνει πλήρως κυβερνητικό φερέφωνο και δεξιός ψάλτης της «πανδημίας», ΕΡΑ Σπορ δεν ακούω, η Φωνή της Ελλάδας ακούγεται μόνο εκτός της χώρας και το Ράδιο Φιλία απλώς καταργήθηκε (το Zeppelin είναι προς ώρας μια στεγνή και πληκτική, ενίοτε, playlist, σε μια συχνότητα που απαλλοτριώθηκε από την Ertopen).
Ας πάρουμε λοιπόν τα Προγράμματα ένα – ένα για να δούμε τι άλλαξε, γιατί άλλαξε και αν οι μεταβολές είναι προς όφελος του μοναδικού ραδιοφωνικού δικτύου πανελλαδικής εμβέλειας (ή, έστω, σχεδόν πανελλαδικής) που κυνηγά τον υψηλό πήχυ ποιότητας. Για να το πούμε από την αρχή επιγραμματικά: στην καλύτερη περίπτωση η κατάσταση είναι στάσιμη, ενώ, στην πλειοψηφία των προγραμμάτων η ποιότητα πέφτει δραματικά. Το κρατικό Ραδιόφωνο παραμένει «δημόσιο», οι ΣΔΙΤ που ονειρεύονται οι νεοφιλελεύθεροι παραμένουν, μέχρι στιγμής, ασύμφορες για τα ερτζιανά. Επομένως, το μοναδικό κριτήριο αποτίμησης θα πρέπει να είναι η ποιότητα του εκπεμπόμενου προγράμματος.

Το Δεύτερο Πρόγραμμα γνώρισε μια πραγματική άνθηση, όταν άνοιξε ξανά η Ε.Ρ.Τ. επί διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ. Ένα εμπεριστατωμένο πανόραμα του ελληνικού τραγουδιού, από καταβολής του (παραδοσιακό και ρεμπέτικο) έως τις καλύτερες στιγμές της πρόσφατης παραγωγής: αυτές ήταν οι εικόνες ή, μάλλον, οι ήχοι που έφταναν και στο τελευταίο ακριτικό χωριό της χώρας (η πολύ μελετημένη εγκατάσταση πομπών του Δεύτερου στην Ελλάδα τα προηγούμενα χρόνια, κατέστησε το συγκεκριμένο Ραδιόφωνο τον μόνο ίσως από τους σταθμούς της Ε.ΡΑ. που ακούγεται πρακτικά παντού, από την Δονούσα ώς την Κατάρα). Με πολύ μελετημένη σύνθεση του προγράμματος, η γκάμα κάλυπτε κάθε απαιτητικό ακροατή, από το μεσημεριανό έντεχνο ώς το βραδινό λαϊκό. Νομίσαμε ότι αποχαιρετήσαμε οριστικά την αλήστου μνήμης εποχή, όταν νυχθημερόν ακούγαμε π.χ. την Πρωτοψάλτη, δυστυχώς όμως οι νεοφερμένοι παραγωγοί επί δεξιάς άλλαξαν και πάλι τη ρότα. Ασύνδετες μείξεις μέτριων νέων τραγουδιών με αξιόλογα παλαιά, έλλειψη οράματος, απουσία ζωντανών συναυλιών και playlist (!) χαρακτηρίζουν το δεξιάς κοπής Δεύτερο. Αναμενόμενη τροπή, καθώς οι ευνοούμενοι των νεοφιλελεύθερων γιάπηδων μακράν απέχουν από την αισθητική της παλαιάς δεξιάς, όπου είχαν θέση φιλόσοφοι, συγγραφείς ή συνθέτες. Στις ημέρες των (ακρο)δεξιών φιλελέδων, το Δεύτερο μετατράπηκε σε σκιά του καλού εαυτού του. Την παρτίδα σώζουν ολίγοι έμπειροι παλαιοί παραγωγοί (μόνιμοι προφανώς) και τα αφιερώματα, που κρατούν τα ψήγματα ποιότητας, αλλά το σύνολο του προγράμματος είναι απογοητευτικό. Δύσκολα κρατάς τη βελόνα του δέκτη στη συχνότητα του Δεύτερου για πολύ…

Ας περάσουμε τώρα στο Τρίτο Πρόγραμμα, όπου κι εδώ δυστυχώς βρισκόμαστε σε τροχιά παρακμής. Είμαστε σύμφωνοι, ουδείς εκ των (φανατικών) ακροατών του Τρίτου αναμένει ότι οι ημέρες του Μάνου και της Λιλιπούπολης μπορούν να επαναληφθούν. Αλλά για το κατεξοχήν «λόγιο» Πρόγραμμα της Ε.ΡΑ. ο πήχυς της ποιότητας βρίσκεται πολύ ψηλά. Στη ζώνη του λόγου (απογευματινή) έχει γίνει κάποια προσπάθεια εμπλουτισμού, μολονότι μονοπωλείται από έναν παραγωγό. Στην πρωινή – μεσημβρινή, ωστόσο, ζώνη υπάρχει στασιμότητα, αν όχι παρακμή. Εδώ και 30 χρόνια, η συγκεκριμένη ζώνη απευθύνεται κυρίως στους λάτρεις της κλασικής μουσικής, άρα οφείλει να υπηρετείται από βαθείς γνώστες της μουσικής και ικανότατους παραγωγούς –ευτυχώς, οι τεχνικοί ήχου στο Τρίτο είναι, ακόμα, οι καλύτεροι του είδους. Ποια είναι η εικόνα τελευταία; Στην πολύ πρωινή ζώνη, αντί για κονσέρτα, συμφωνίες ή όπερα ακούμε συχνά – πυκνά τραγούδια (!) από διάφορες χώρες, με λόγιο, έστω, πρόσημο. Αυτός δεν είναι πάντως ο σκοπός των «Πρωινών του Τρίτου». Η έμφαση στη συμφωνική μουσική και την όπερα είναι αυτονόητη, αλλά τη σκέπασε και αυτή η δεξιάς αφετηρίας λήθη. Σε αυτό το κείμενο αποφεύγω σκοπίμως την αναφορά σε συγκεκριμένους παραγωγούς, καθώς δεν είναι σκοπός μου η στοχοποίηση ονομάτων. Εξαίρεση θα κάνω εδώ για τον κύριο Διονύση Μαλούχο, ο οποίος αντικαταστάθηκε αιφνιδιαστικά από δυο νέους παραγωγούς, το έργο των οποίων είναι νωρίς ακόμα για να κριθεί –αρκεί να αποφεύγουν την άσκοπη και αυτάρεσκη φλυαρία… Ένα χαρωπό σποτάκι για τη δήθεν «ανανέωση» της μουσικής ζώνης του Τρίτου σερβιρίστηκε απότομα, μόνο που η «ανανέωση» ήταν ένα και μόνο πράγμα: ο κύριος Μαλούχος δεν θα ακούγεται πια. Κατά τη γνώμη μου, ο εν λόγω παραγωγός, με την άρτια κατάρτιση, τις βαθιές γνώσεις και την άνεση του μικροφώνου κάκιστα απομακρύνθηκε, ιδίως μετά την πολύχρονη προσφορά του στο Τρίτο. Βαρύ και δύσκολο το έργο των αντικαταστατών του (10:00-12:00 π.μ.). Δεν θα σχολιάσω το αλλοπρόσαλλο πρόγραμμα του Σαββατοκύριακου, άλλωστε αυτό αποτελεί διαχρονικό μειονέκτημα του Τρίτου. Ένα τελευταίο σχόλιο θα κάνω για την όπερα. Γενικώς ο χρόνος που αφιερώνεται στην όπερα στα ερτζιανά είναι μηδαμινός, αλλά ούτε και στο Τρίτο είναι επαρκής, ελάχιστος θα έλεγα. Όμως το να μεταδίδεται όπερα τα σαββατόβραδα σε συνέχειες (!) πάει πολύ. Εντάξει, δεν υπάρχουν περιθώρια για αναμεταδόσεις (όπως παλιά από τη ΜΕΤ), καλώς, θα ακούμε μόνο παλιές, αξιόλογες ηχογραφήσεις, αλλά όχι και σε συνέχειες, λες και είναι σίριαλ ή σειρά σε καλωδιακό κανάλι. Έλεος! Αναρωτιέται κανείς: είναι δυνατόν η όζουσα παρακμή που αναδύει η μητσοτακική δεξιά να ευτελίσει ακόμα και έναν ιστορικό ραδιοφωνικό σταθμό; Η απάντηση δυστυχώς είναι: ασφαλώς!

Για το τέλος, θα κάνω μια σύντομη αναφορά στο Κόσμος, που κλείνει φέτος 20 χρόνια λειτουργίας, ξεκινώντας, μάλιστα, από τα θετικά: α) το Κόσμος πέρασε επιτέλους την «παιδική ηλικία» της εμμονής με το λάτιν και ενηλικιώθηκε, αγκαλιάζοντας πλέον όλες τις μουσικές του κόσμου (ή σχεδόν όλες), β) χάρη στους νέους πομπούς και την ημι-ημερήσια αναμετάδοση (μετά τις 3:00 μ.μ.) από τους περιφερειακούς σταθμούς της Ε.ΡΑ. ακούγεται πια και εκτός Αθηνών, γ) ιδίως στην επαρχία, αποτελεί μουσική «όαση» στα ερτζιανά. Θα λέγαμε ότι πάει καλύτερα από τα προηγούμενα δύο Προγράμματα που θίξαμε, εάν έλειπαν ορισμένα χαρακτηριστικά του. Πρώτον, η πολιτικολογία, που φανερώνει και την πολιτική καταγωγή ορισμένων παραγωγών (στη μουσική αναζητάμε διέξοδο από την «εμβολιολογία» και όχι πρωινή υπενθύμιση των δεινών ημερών που περνάμε). Δεύτερον, η εμμονή με το Διαδίκτυο και τα κοινωνικά μέσα. Ορισμένες ώρες νομίζεις ότι κάνεις ακρόαση σε διαδικτυακό σταθμό, που απουσιάζει από το κανονικό ραδιόφωνο. Αγαπητοί παραγωγοί, υπάρχει κόσμος που ακούει ραδιόφωνο στο αυτοκίνητο, από το τρανζίστορ στην παραλία ή στη δουλειά κ.ο.κ. Το Διαδίκτυο αποτελεί επικουρικό μέσο στο ραδιόφωνο και όχι το αντίστροφο! Διαδώστε στους ακροατές εκτός Αθηνών ότι υπάρχει στα ερτζιανά ένας καλός σταθμός ξένης μουσικής, απλώς υπενθυμίζοντας συχνά τις νέες συχνότητες εκπομπής. Τέλος, οι ακροατές δεν είναι μόνο έφηβοι ή 20χρονοι, υπάρχουν ευτυχώς κι εκείνοι που επιμένουν ακόμα στο παλιό, καλό ραδιόφωνο, γι’ αυτό και εξακολουθεί να υπάρχει και να σας φιλοξενεί. Τρίτον και τελευταίο: γιατί απουσιάζουν η ροκ, το dark wave, και τα μπλουζ από τις επιλογές σας;

Εν τέλει, παρά τη βάναυση υπονόμευση της Ε.ΡΑ. την οποία επιχειρεί συστηματικά η (ακρο)δεξιά – νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση Μητσοτάκη, παραμείνετε συντονισμένοι! Ίσως στο τέλος καταφέρουμε να σώσουμε κάτι…

*Δρ. Φιλοσοφίας