Η επιβράδυνση του ΑΕΠ δείχνει ότι αρχίζουν τα δύσκολα στην οικονομία

Η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) ανακοίνωσε το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν για το 3ο τρίμηνο του 2022 (προσωρινά στοιχεία). Με βάση τα διαθέσιμα εποχικά διορθωμένα στοιχεία, το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) σε όρους όγκου (Αλυσωτοί δείκτες όγκου), κατά το 3ο τρίμηνο 2022 παρουσίασε μείωση κατά 0,5%, σε σχέση με το 2ο τρίμηνο 2022, ενώ σε σύγκριση με το 3ο τρίμηνο 2021 παρουσίασε αύξηση κατά 2,8%.
Έτσι η μεγέθυνση του ΑΕΠ επιβραδύνθηκε σημαντικά σε σχέση με το Α’ και το Β’ τρίμηνο  του 2022 (7,9% και 7,1%) σε ετήσια βάση, παρά το ότι το ταξιδιωτικό ισοζύγιο  παρουσίασε πλεόνασμα 14.128,2 εκατ. ευρώ την περίοδο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2022, επανερχόμενο στα επίπεδα της περιόδου Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2019, 14.094,6 εκατ. ευρώ.(Στοιχεία της ΤτΕ). 

Το τρίτο τρίμηνο του 2021 η μεγέθυνση του ΑΕΠ, σε ετήσια βάση, ήταν 12,6% (βεβαίως το 2020 ήταν έτος μεγάλης ύφεσης και επομένως το ΑΕΠ ξεκινούσε από χαμηλή βάση). 

Η αναμενόμενη αύξηση του ταξιδιωτικού εσόδου τελικά επήλθε, αλλά δεν μπόρεσε να αντισταθμίσει ολοκληρωτικά, όπως ήλπιζε η κυβέρνηση, τις επιβραδύνσεις όλων των υπολοίπων μακροοικονομικών μεγεθών που προσδιορίζουν το ΑΕΠ.  

Συγκεκριμένα οι αναφορές γίνονται σε Ποσοστιαία μεταβολή (%) ως προς το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους (Αλυσωτοί δείκτες όγκου) : 

• Η συνολική τελική καταναλωτική δαπάνη παρουσίασε αύξηση κατά 3,6% σε σχέση με το 3o τρίμηνο του 2021, ενώ το αντίστοιχο διάστημα του 2021 είχε αυξηθεί κατά 5,7%. Η κατανάλωση των νοικοκυριών αυξήθηκε κατά 6,2% ενώ της Γενικής Κυβέρνησης μειώθηκε κατά -2,9%, λόγω των μειουμένων επιδοτήσεων κυρίως.
• Ο ακαθάριστος σχηματισμός παγίου κεφαλαίου αυξήθηκε κατά 7,7% ,ενώ το αντίστοιχο διάστημα του 2021 είχε αυξηθεί κατά 16,4%.
• Οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών αυξήθηκαν μόνο κατά 0,9%, , ενώ το αντίστοιχο διάστημα του 2021 είχε αυξηθεί κατά 52,8%.
• Οι εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών αυξήθηκαν κατά 5,2%, , ενώ το αντίστοιχο διάστημα του 2021 είχε αυξηθεί κατά 22,0%.

Ουσιαστικά ο κύριος ανασταλτικός παράγοντας της μεγέθυνσης του ΑΕΠ ήταν οι εξελίξεις στο εξωτερικό ισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών και η διεύρυνση του ελλείμματος του. Επίσης το ΑΕΠ για το 3ο τρίμηνο 2022 επηρεάστηκε ανασταλτικά από το σημαντικά αυξημένο επίπεδο των επιδοτήσεων επί των προϊόντων που αφορούν στην ενέργεια (αύξηση 571%)  αντισταθμίζοντας σε μεγάλο βαθμό την αύξηση της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας. Οι επιδοτήσεις αυτές δίδονται στις επιχειρήσεις και στα νοικοκυριά, μέσω του Ταμείου Ενεργειακής Μετάβασης.

Σημαντικής σημασίας για την πορεία των μακροοικονομικών μεταβλητών είναι και οι τριμηνιαίες μεταβολές τους διότι δείχνουν τις εξελίξεις εντός του έτους αναφοράς, και μας προσανατολίζουν καλύτερα για τις πρόσφατες εξελίξεις. Έτσι έχουμε συγκεκριμένα :

• Η συνολική τελική καταναλωτική δαπάνη μειώθηκε κατά 0,6% σε σχέση με το 2o τρίμηνο του 2022.
• Οι ακαθάριστες επενδύσεις παγίου κεφαλαίου αυξήθηκαν κατά 0,1% σε σχέση με το 2o τρίμηνο του 2022.
• Oι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών παρουσίασαν μείωση κατά 3,3% σε σχέση με το 2o τρίμηνο του 2022. Οι εξαγωγές αγαθών αυξήθηκαν κατά 0,1%, ενώ οι εξαγωγές υπηρεσιών μειώθηκαν κατά 3,4%.
• Οι εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών παρουσίασαν μείωση κατά 0,3% σε σχέση με το 2^ο  τρίμηνο του 2022. Οι εισαγωγές αγαθών μειώθηκαν κατά 1,1%, ενώ οι εισαγωγές υπηρεσιών αυξήθηκαν κατά 2,5%

Στο Διάγραμμα 1 παρουσιάζονται οι μεταβολές του ΑΕΠ, ανά τρίμηνο, τόσο σε ετήσια όσο και τριμηνιαία βάση.

Παρατηρούμε ότι από το Γ’ τρίμηνο του 2021 οι ρυθμοί μεγέθυνσης του ΑΕΠ είναι φθίνοντες  (σε ετήσια βάση). Είναι η περίοδος που στην Ελλάδα αρχίζει να εμφανίζεται και να διογκώνεται ο πληθωρισμός. 

Επίσης για πρώτη φορά η μεγέθυνση του ΑΕΠ το Γ’ τρίμηνο του 2022, σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο είναι αρνητική.  

Πηγή : ΕΛΣΤΑΤ, ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΟΙ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΙ 7.12.2022

Επανέρχομαι με περισσότερα στοιχεία σε ένα από τους ανασταλτικούς παράγοντες της μεγέθυνσης του ΑΕΠ αλλά και της ελληνικής οικονομίας: το διευρυνόμενο έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών ως συνέπεια του όλο και υψηλότερου ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου.

Την περίοδο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2022, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών αυξήθηκε κατά 4,7 δισ. ευρώ σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2021 και διαμορφώθηκε σε 10,8 δισ. ευρώ.

Η αύξηση του ελλείμματος του ισοζυγίου αγαθών οφείλεται στην αύξηση των εισαγωγών με ρυθμό ταχύτερο αυτού των εξαγωγών. Οι εξαγωγές σημείωσαν αύξηση κατά 41,0% σε τρέχουσες τιμές (5,9% σε σταθερές τιμές) και οι εισαγωγές κατά 46,9% σε τρέχουσες τιμές (20,8% σε σταθερές τιμές). Ειδικότερα, σε τρέχουσες τιμές οι εξαγωγές και οι εισαγωγές αγαθών χωρίς καύσιμα αυξήθηκαν κατά 26,6% και 28,9% αντίστοιχα (9,5% και 20,0% σε σταθερές τιμές).

Η αύξηση του πλεονάσματος του ισοζυγίου υπηρεσιών οφείλεται στη βελτίωση κυρίως του ισοζυγίου ταξιδιωτικών υπηρεσιών, καθώς και των ισοζυγίων μεταφορών και λοιπών υπηρεσιών.

Παρακολουθώ, χωρίς καμία έκπληξη πιά, τα σχεδόν διθυραμβικά σχόλια , των κύκλων της κυβέρνησης , του ΣΕΒ, του ΙΟΒΕ και των γνωστών ΜΜΕ τα οποία τα ανακυκλώνουν για την επιτευχθείσα αύξηση των εξαγωγών αγαθών και την περίοδο του έτους 2021, αλλά και το πρώτο εξάμηνο του 2022. 

Κανένα όμως σχόλιο δεν γίνεται για την παράλληλη και μεγαλύτερη αύξηση των εισαγωγών, την ίδια περίοδο και ούτε για το αλγεβρικό άθροισμα των δύο που συνιστά το αποτέλεσμα του εμπορικού ισοζυγίου της χώρας. 

Η υπηρέτηση ενός οικονομικού υποδείγματος που θεωρεί επιτυχημένη μια οικονομία όταν  οι εξαγωγές αποτελούν τον βασικό παράγοντα μεγέθυνσης του ΑΕΠ  θα μπορούσε να αποτελέσει μια πρώτη εξήγηση αυτής της ιδεοληπτικής  «εμμονής».   

Επίσης η άλλη μεταβλητή που είχε ποντάρει η  κυβέρνηση, οι επενδύσεις, δεν μπορούν να παρασύρουν σε άνοδο το ΑΕΠ, παρά τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης. Μάλλον θα κλείσουν με ετήσια αύξηση 10,0%, χωρίς να μεταβάλλουν το ποσοστό τους στο ΑΕΠ (γύρω στο 12,0%).

Σύμφωνα με τα αναφερθέντα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ ο ρυθμός μεγέθυνσης του ΑΕΠ το 9μηνο του 2022 ανέρχεται σε 5,93%. Το γεγονός αυτό θέτει επιτακτικά ο ρυθμός  μεγέθυνσης το τελευταίο τρίμηνο του 2022 να κυμανθεί γύρω στο 5,0% ώστε να επιτευχθεί ο στόχος της ετήσιας μεγέθυνσης στο 5,6% (σύμφωνα με τον προϋπολογισμό του 2023).

Το οικονομικό περιβάλλον δεν είναι ευνοϊκό για θετικές εξελίξεις. Η διατήρηση του πληθωρισμού σε υψηλά επίπεδα, η μείωση της αγοραστικής δύναμης των εργαζομένων λόγω της στασιμότητας των αμοιβών τους, η μείωση του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος το πρώτο εξάμηνο (το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών μειώθηκε το Α΄ τρίμηνο του 2022 κατά -2,8% και το Β’ τρίμηνο του 2022 κατά -9,5%), η μείωση των επιδοτήσεων , η αβεβαιότητα για τις τιμές ενέργειας, το υψηλό ιδιωτικό χρέος και μια σειρά άλλα γεγονότα δείχνουν ότι οι εξελίξεις δεν θα είναι καθόλου εύκολες αλλά μάλλον πολύ δύσκολες.