Δεν είναι η πρώτη φορά που είδαμε διαμαρτυρίες στο Ιράν. Συνήθως είχαν κοινωνικό υπόβαθρο και είχαν να κάνουν με τις συνθήκες ζωής με τελευταίο παράδειγμα το 2019. Πολλές είναι όμως και οι κατά καιρούς διαμαρτυρίες για τα δικαιώματα των γυναικών, από το 1979, όταν και εγκαταστάθηκε το θεοκρατικό καθεστώς της Ισλαμικής Δημοκρατίας με την επιστροφή του Αγιατολάχ Χομεϊνί.
Αυτή είναι και η σημαντική διαφορά με άλλες μουσουλμανικές χώρες, όπου η θέση των γυναικών είναι επίσης προβληματική, αλλά όχι σε τέτοιο βαθμό. Κατά καιρούς τα πράγματα έδειχναν καλύτερα σε περιόδους, που το καθεστώς έδειχνε να χαλαρώνει. Πισωγυρίσματα υπήρξαν στην περίοδο του Αχμαντινετζάντ, αλλά όπως φαίνεται και τώρα με την ανάδειξη στην προεδρία της χώρας τον Αύγουστο του 2021 του υπερσυντηρητικού Εμπραχίμ Ραϊσί.
Διαφορετική είναι η κατάσταση των γυναικών στα μεγάλα αστικά κέντρα σε σχέση με την επαρχία. Πολλές γυναίκες εξέφραζαν την αντίστασή τους με μικρές συμβολικές κινήσεις μετατρέποντας το «χιτζάμπ» σε πολύχρωμο αξεσουάρ ή φορώντας το πολύ πιο χαλαρά σε σχέση με το τι προβλέπεται από τη «σαρία».
Ενα σύμβολο καταπίεσης
Η μαντήλα ήταν το σύμβολο της καταπίεσης και ενός πολιτιτιστικού πολέμου που σιγοβράζει υπογείως στη χώρα.
Η περίπτωση της γυναικοκτονίας της Μαχσά ήταν λοιπόν η αφορμή για ξεσηκωμό ίσως και λόγω της τριπλής της ιδιότητας. Ηταν μια γυναίκα, νέα και κούρδισσα. Το καθεστώς επιδεικνύει μεγαλύτερη σκληρότητα στις κουρδικές περιοχές, όπου φάνηκε να υπάρχει μια μεγάλη δυναμική των διαδηλώσεων.
Η ξεχωριστή δυναμική των πρόσφατων εξελίξεων οφείλεται και στις κοινωνικές εξαλίξεις των τελευταίων ετών. Υπάρχουν για παράδειγμα πολλές νέες κοπέλες πλέον στα πανεπιστήμια της χώρας, που σπουδάζουν γνωρίζοντας για παράδειγμα ότι η πρόσβασή τους στη συνέχεια σε ορισμένες εργασίες θα είναι απαγορευμένη. Στο δρόμο σταδιακά δεν κατέβηκαν μόνο γυναίκες, αλλά και νέοι άνδρες που βλέπουν επίσης το μέλλον τους να μην φαντάζει ιδιαίτερα φωτεινό, σε μια χώρα που αντιμετωπίζει τη διεθνή απομόνωση και σοβαρά οικονομικά προβλήματα. Πρόκειται δηλαδή για μια γενικότερη δυσαρέσκεια απέναντι στο καθεστώς, που βρήκε μια σοβαρή αφορμή να εκδηλωθεί μετά τη γυναικοκτονία της Μαχσά.
Το καθεστώς αντεπιτίθεται
Οι εικασίες που διατυπώνονται στο εξωτερικό για την εξέλιξη αυτής της «φεμινιστικής επανάστασης» είναι πολλές, αλλά είναι μάλλον υπερβολικά αισιόδοξο να περιμένει κανείς άμεσα μια ολική ανατροπή του καθεστώτος, το οποίο αντέδρασε με την αναμενόμενη βαναυσότητα. Ο αριθμός των νεκρών και συλληφθέντων, η διοργάνωση «αντιδιαδηλώσεων», η προσπάθεια να παρουσιαστούν οι διαδηλωτές/τριες ως πράκτορες των ΗΠΑ ή του Ισραήλ, η απειλή για κινητοποίηση του στρατού, η προσπάθεια για αποκλεισμό της χώρας από το διαδίκτυο δείχνει τις προθέσεις, αλλά και τα εργαλεία που διαθέτει στα χέρια της η εξουσία για να καταπνίξει την αυθόρμητη εξέγερση.
Αλλά σε κάθε περίπτωση υπάρχει η ελπίδα και η προσμονή για κάποιες αλλαγές, όπως για παράδειγμα για μια δημόσια συζήτηση, όχι μόνο για τη μαντήλα, αλλά συνολικά για τα δικαιώματα των γυναικών. Γεννιέται δηλαδή η προσδοκία, ότι με την υποστήριξη και άλλων κοινωνικών κινημάτων θα μπορούσε το Ιράν να μπει σε μια μεταβατική περίοδο, αφού πρώτα καθίσει η σκόνη από τις τωρινές ταραχές. Για το καθεστώς η συγκυρία είναι εξαιρετικά ενοχλητική, σε μια περίοδο που αναζητούσε νέους εταίρους, για να μπορέσει να «παρακάμψει» την απομόνωσή του από τη Δύση.
Οπως είδαμε και στο παρελθόν συχνά το καθεστώς επιλέγει να κάνει μικρές υποχωρήσεις, προκειμένου να απενεργοποιήσει κοινωνικές «βόμβες», που υπάρχουν στα θεμέλια του. Για παράδειγμα το 2019 επέτρεψε στις γυναίκες να παρακολουθήσουν αγώνες ποδοσφαίρου, το οποίο είναι ιδιαίτερα δημοφιλές στη χώρα. Τότε υπήρχε η ελπίδα, ότι θα φυσήξει ένας άνεμος «φιλελευθεροποίησης», ο οποίος όμως στη συνέχεια αποδείχτηκε ασθενικός.
Ιράν: Περισσότεροι από 30 νεκροί στις διαδηλώσεις (vids)
