Εχουμε μια σοβαρή «κατάσταση», αλλά έχουμε στ’ αλήθεια και μια Ενωση;

Πιστεύει αλήθεια κανείς ακόμα στα «οράματα» για τις «Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης»; Πριν από μερικά χρόνια η Κομισιόν αποφάσισε να υιοθετήσει το αμερικανικό πρότυπο για μια φθινοπωρινή ομιλία του/της προέδρου της προς το Ευρωκοινοβούλιο, άρα και προς τους πολίτες, για την «Κατάσταση της Ενωσης». Ηταν μια καθαρά επικοινωνιακή επιλογή στην προσπάθεια ανεύρεσης καινοτομιών, που θα ενίσχυαν ακριβώς αυτό το συναίσθημα: της Ενωσης και θα έδειχναν ότι η ΕΕ… κινείται.

Αν φυσικά ρωτήσετε τους Ευρωπαίους πολίτες αν γνωρίζουν κάτι για την συγκεκριμένη τελετουργία ή αν θυμούνται κάτι από περασμένες ομιλίες, το πιθανότερο είναι να εισπράξετε βλέμματα γεμάτα άγνοια ή απορία.

Η φετινή «βαρύγδουπη» παρέμβαση της φον ντερ Λάιεν ήταν λογικό να συγκεντρώσει περισσότερο ενδιαφέρον, τουλάχιστον από τα ΜΜΕ, επειδή έγινε εν μέσω πολέμου, όπως και επεσήμανε η ίδια. Προηγήθηκε άλλωστε η σχετική προαναγγελία για ανακοίνωση μέτρων αντιμετώπισης της εφιαλτικής ενεργειακής κρίσης, που απειλεί να τινάξει στον αέρα το μοντέλο του «κοινωνικού κράτους στην Ευρώπη». Με τον πληθωρισμό να έχει εκτοξευτεί σε κάποιες χώρες κοντά στο 20% η ταραγμένη πλειοψηφία των πολιτών περιμένει κάποιες απαντήσεις.

Αισιοδοξία της σκοπιμότητας

Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δε μίλησε ακριβώς για την «κατάσταση» της Ενωσης, αφού άφησε χωρίς καμιά απολύτως αναφορά αρκετά πεδία της πολιτικής της ΕΕ. Επιχείρησε να δώσει μια νότα αισιοδοξίας για την έκβαση του πολέμου στην Ουκρανία, έτσι ώστε να εμψυχώσει τους Ουκρανούς, να καθησυχάσει τους Ευρωπαίους και να δικαιώσει προηγούμενες επιλογές της ελίτ των Βρυξελλών. Δε μπορεί να πίστευε ότι θα «τρομάξει» τους Ρώσους με τις υπερφίαλες της δηλώσεις πολεμικής ετοιμότητας.

Με το λόγο της κατέδειξε ότι αυτή τη στιγμή η ΕΕ είναι απλώς εγκλωβισμένη σε μια κατάσταση, για την οποία όσο και αν δεν τολμά να το ομολογήσει δεν ευθύνεται αποκλειστικά ο πόλεμος και στην οποία έχει περιέλθει πληρώνοντας για τα λάθη της του παρελθόντος.

Το βασικότερο αυτών ήταν η ακλόνητη πίστη της στη δύναμη των αγορών, που οδήγησε τελικά στην θρησκοληπτικού χαρακτήρα προώθηση της απελευθέρωσης της αγοράς ενέργειας. Είναι θετικό ότι τώρα η πρόεδρος της Κομισιόν ομολόγησε κάτι που είχε αρχίσει να «βγάζει μάτι» από το περασμένο φθινόπωρο. Η αγορά έχει «διαλυθεί» όπως, είπε και «δεν λειτουργεί» σωστά. Η διατύπωση έχει σημασία. Το πρόβλημα επιχειρείται να αξιολογηθεί ως «δυσλειτουργία της αγοράς» και όχι σαν εγγενές ελάττωμα. Για αυτό και τα μέτρα αντιμετώπισης έχουν «προσωρινό» και όχι μόνιμο χαρακτήρα. Πάντα υπό την προϋπόθεση ότι θα εγκριθούν από τα κράτη μέλη και θα αρχίσουν κάποια στιγμή στο μέλλον να εφαρμόζονται.

Πόσο «πολλά» είναι 140 δισ. ευρώ;

Είναι ένα θετικό βήμα να προτείνονται μέτρα όπως η αποσύνδεση των τιμών της ενέργειας από την τιμή του φυσικού αερίου ή η φορολόγηση υπερκερδών εταιριών, που παράγουν ενέργεια από άλλες πηγές και την πωλούν σε τιμές φυσικού αερίου. Μένει βεβαίως να απαντηθεί αν και πότε θα προκύψουν αυτά τα 140 επιπλέον δισεκατομμύρια, που υποσχέθηκε η φον ντερ Λάιεν, αλλά κυρίως αν θα είναι αρκετά για να αντιμετωπίσουν τον πιο «σκοτεινό» χειμώνα, που ετοιμάζεται να αντικρύσει η Ευρώπη μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Πριν από λίγες μέρες κάποιοι αναλυτές υπολόγιζαν ότι μέχρι στιγμής έχουν ήδη δαπανηθεί πάνω από 370 δισ. για την αντιμετώπιση της κρίσης χωρίς να σώσουν τα φτωχότερα νοικοκυριά. Άλλοι πάλι τα συνέκριναν με τα 150 δις. σε λίρες, που έχει εξαγγείλει αντιστοίχως η κυβέρνηση της Βρετανίας για να αμφισβητήσουν την επάρκεια τους.

Δεν είναι παράλογο λοιπόν το ερώτημα αν θα φτάσουν για να βγάλει η ΕΕ αλώβητη το χειμώνα. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι τόσο οι τεχνοκράτες των Βρυξελλών όσοι και οι περισσότερες κυβερνήσεις δεν έχουν καμιά διάθεση να αγγίξουν τον πυρήνα του προβλήματος. Να εγγυηθούν δηλαδή την πρόσβαση στην ενέργεια ως δημόσιο αγαθό για όλους, ως υποχρέωση των κρατών, με μόνιμα και όχι περιστασιακά μέτρα.

Δεν είναι ένα ζήτημα απλώς πρακτικό. Είναι η απροθυμία να ξεκινήσει μια βαθιά πολιτική συζήτηση, που θα αμφισβητήσει τα κλασσικά στερεότυπα. Αναπόδραστα οι εξαγγελίες καταλήγουν αόριστες και «ευπαθείς» απέναντι σε ακυρώσεις και αναβολές. Η κα φον ντερ Λάιεν υποσχέθηκε για παράδειγμα μια Ευρωπαϊκή Τράπεζα Υδρογόνου ως ένα ακόμα βήμα απεξάρτησης. Πώς σκέφτεται όμως την «οικονομία του υδρογόνου»; Πλήρως απελευθερωμένη και «ανταγωνιστική» όπως μας έλεγαν και για το φυσικό αέριο; Δεν το διευκρίνισε. Όπως πολύ λίγα πράγματα είπε για το περιβάλλον, για την κοινή άμυνα, για την πολιτική συνοχή της Ενωσης, για το μέλλον του κοινωνικού κράτους.

Ηταν όπως σχολίασαν πολλοί ευρωβουλευτές μια «ομιλία α λα καρτ». Μιλάμε μόνο για όσα μας «βολεύουν». Τι να πει άλλωστε για τα διαλυτικά φαινόμενα μέσα στο Συμβούλιο, τις κόντρες της με τον Σαρλ Μισέλ ή για την άνοδο παντού της ακροδεξιάς και των θεωριών της; Κι αυτό ίσως είναι το ουσιαστικότερο συμπέρασμα για την πραγματική κατάσταση της Ενωσης. Το πρόβλημα βρίσκεται σταθερά εδώ και χρόνια όχι σε αυτά που εστιάζουν οι τεχνοκράτες των Βρυξελλών, αλλά σε εκείνα που επιμένουν να αγνοούν. Αλλά και οι στρουθοκάμηλοι δεν είναι αθάνατες.

Ενεργειακή κρίση: Οι προτάσεις της Κομισιόν- Χωρίς πλαφόν στο ρωσικό αέριο

Η ΕE που θέλει να εξάγει δημοκρατία

Ρωγμές στο… δυτικό μέτωπο