Κοινωνίες σε κατάσταση μόνιμου σοκ

Στο βιβλίο της το «Δόγμα του Σοκ» η Ναόμι Κλάιν είχε περιγράψει τη μέθοδο με συγκεκριμένα παραδείγματα χωρών (Χιλή, Βρετανία, Ρωσία). Πρώτα έρχεται μια καταστροφή ή ένας πόλεμος. Μετά η υπόσχεση της ανοικοδόμησης, που αναλαμβάνουν να υλοποιήσουν χέρι-χέρι νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις και εταιρείες. Μόνο που τα σοκ που αντιμετωπίζουν οι Ευρωπαίοι πολίτες, εδώ και 15 χρόνια είναι αλλεπάλληλα και δυσκολεύονται να πάρουν ανάσα. Τραπεζική κρίση, προσφυγικό, πανδημία, πόλεμος, ενεργειακό, φτωχοποίηση.

Κάθε φορά ακολουθούν υποσχέσεις για ανοικοδόμηση, αναθεώρηση, αναδιάταξη, μετάβαση… Οι όροι είναι πολλοί και εύπλαστοι. Ο πυρήνας είναι όμως πάντα ο ίδιος και η επικοινωνιακή «γαρνιτούρα» τόσο σαγηνευτική, που κάνει να ξεχνιέται το κυρίως πιάτο. Τις τελευταίες εβδομάδες όμως φαίνεται η γαρνιτούρα να προκαλεί δυσπεψίες στις κοινωνίες..

Από τις διαδηλώσεις στην Τσεχία, μέχρι τις δημοσκοπήσεις στην Ιταλία ένα τμήμα της κοινής γνώμης φαίνεται να κινείται πλέον προς μια κατεύθυνση αμφισβήτησης της μονόπλευρης πολιτικής των «κυρώσεων». Το αίσθημα αυτό όμως παραμένει «άγουρο» σε ότι αφορά την ουσία του και για αυτό το λόγο επιχειρούν οι δυνάμεις της ακροδεξιάς να το εκμεταλλευτούν. Οπως έκαναν και στην περίπτωση της πανδημίας. Οποιος είχε κάποιες αμφιβολίες για τον τρόπο διαχείρισης ή για την αποτελεσματικότητα των εμβολίων βαφτιζόταν αυτομάτως «ψεκασμένος».

Τώρα επιχειρείται κάτι αντίστοιχο. Οποιος αμφισβητεί την διαχείριση της ενεργειακής κρίσης και τις εκκλήσεις «να βάλουμε πλάτη», «να σφίξουμε το ζωνάρι», «να παγώσουμε για την ελευθερία», αποστομώνεται προληπτικά ως «φιλοπουτινικός» ή και σταλινικός.

Για τις προοδευτκές δυνάμεις αυτό είναι μέγιστο πρόβλημα, αλλά και πρόκληση. Θα μπορέσει να δείξει την ουσία, να απαντήσει στους αφορισμούς, να τραβήξει σαφείς διαχωριστικές γραμμές από την λαϊκιστική επιχειρηματολογία; Δεν είναι καθόλου απλό. Οχι μόνο γιατί σε χώρες όπως η Ιταλία, αλλά και στην Ανατολική Ευρώπη η Αριστερά είναι πρακτικά ανύπαρκτη ή την έχουν καταδικάσει στο περιθώριο και σε άλλες, όπως η Γερμανία κουβαλάει το δικό της σοκ, της όχι μόνο εκλογικής της συρρίκνωσης, αλλά και του αποκλεισμού των απόψεων της από το μίξερ της μιντιακής καθημερινότητας.

Μπορεί η Αριστερά για παράδειγμα να βοηθήσει τους πολίτες της Ευρώπης να κατανοήσουν, πού πήγαν αυτά τα «έξτρα» 379 δισ. ευρώ που το Ινστιτούτο Βruegel υπολόγισε ότι έχουν δοθεί για την αντιμετώπιση της κρίσης; Γιατί δε μπορεί απλώς να «εξατμίστηκαν». Κάποιοι έχουν εκτοξεύσει τα κέρδη τους. Τέτοιες «πρακτικές» εξηγήσεις, σε συνδυασμό με την πολιτική προσέγγιση του ζητήματος και την ανάδειξη των πραγματικών αιτιών του θα μπορούσαν να είναι μια αρχή για να σπάσει ο κύκλος της «μονοφωνίας».

Ποιος θα ζεστάνει πολιτικά το φθινόπωρο;

Η ενεργειακή κρίση «κουρεύει» το πλεόνασμα του 2023 και ανατρέπει τον σχεδιασμό

Η ΕE που θέλει να εξάγει δημοκρατία