Διχασμός των 27 για το αέριο

Καμιά τύχη δεν πρόκειται να έχει η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για υποχρεωτική και οριζόντια μείωση της κατανάλωσης του φυσικού αερίου μέχρι τον προσεχή Μάρτιο στο συμβούλιο των υπουργών Ενέργειας που συνεδριάζουν εκτάκτως αύριο Τρίτη στης Βρυξέλλες. Επειτα από την καταγεγραμμένη αντίδραση τουλάχιστον 15 χωρών στην ανακοίνωση της Κομισιόν, ανάμεσα στις οποίες και η Ελλάδα, θεωρείται βέβαιο ότι η πρόταση κανονισμού θα υποστεί σημαντικές τροποποιήσεις. Και ήδη η τσεχική προεδρία της Ε.Ε. έχει αναλάβει πρωτοβουλία επαφών σε επίπεδο μόνιμων αντιπροσώπων των 27 κρατών-μελών ώστε στην αυριανή συνεδρίαση των υπουργών να φτάσει μια εναλλακτική, συμβιβαστική πρόταση.

Σύμφωνα με τις μέχρι στιγμής πληροφορίες, η προσπάθεια της τσεχικής προεδρίας της Ε.Ε. επικεντρώνεται στη συνισταμένη των διαφωνιών των χωρών που αντέδρασαν στην πρόταση της Κομισιόν: καμία δεν έχει αντίρρηση να προχωρήσει σε μείωση της κατανάλωσης αερίου στην περίπτωση απότομης διακοπής ή δραστικής μείωσης της ροής από τη Ρωσία, αλλά το μέτρο δεν μπορεί να είναι ούτε υποχρεωτικό, και μάλιστα με απλή απόφαση της Κομισιόν και πρωτοβουλία τριών μόλις χωρών, ούτε οριζόντιο, καθώς δεν έχουν όλες οι χώρες τον ίδιο βαθμό εξάρτησης από τη Ρωσία και την Gazprom.

Η πρόταση της Κομισιόν, όπως αρχικά διατυπώθηκε την περασμένη Τετάρτη, βασίζεται στο άρθρο 122 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ε.Ε. (παρ. 1) και αυτό μάλλον όξυνε την αντίδραση των χωρών, καθώς θεωρούν προσχηματική την επίκλησή του. Το άρθρο 122 προβλέπει: «Με την επιφύλαξη άλλων διαδικασιών που προβλέπονται στις συνθήκες, το Συμβούλιο, με πρόταση της Επιτροπής, μπορεί να θεσπίζει σε πνεύμα αλληλεγγύης μεταξύ κρατών-μελών τα κατάλληλα μέτρα για την αντιμετώπιση της οικονομικής κατάστασης, ιδίως εάν ανακύψουν σοβαρές δυσκολίες στον εφοδιασμό με ορισμένα προϊόντα, ιδίως στον τομέα της ενέργειας».

Κλίμα ανασφάλειας

Το σχέδιο της Κομισιόν, υπό τον τίτλο «Save gas for safe winter» (Εξοικονόμηση αερίου για ασφαλή χειμώνα), αξιοποίησε προφανώς το κλίμα ανασφάλειας που είχε προκαλέσει η αναμονή επαναλειτουργίας του αγωγού Nord Stream 1 έπειτα από δεκαήμερη διακοπή συντήρησης και το περίεργο παιχνίδι μεταξύ Gazprom και γερμανικής Siemens Energy για την επισκευή της τουρμπίνας του αγωγού. Καθώς το ακραίο σενάριο άμεσης και πλήρους διακοπής της παροχής ρωσικού αερίου διαψεύστηκε και ο αγωγός άρχισε να στέλνει από την περασμένη Πέμπτη, μια μέρα μετά την παρουσίαση της πρότασης από την Επιτροπή, έστω και μειωμένες ποσότητες καυσίμου προς τη Γερμανία και τις όμορες χώρες, πρώτες ξεσπάθωσαν τρεις χώρες του Νότου: Ισπανία, Πορτογαλία και Ελλάδα. Αλλά αν δει κανείς τη σύνθεση των άλλων 12 χωρών που αντέδρασαν στην πρόταση που καταφανώς ευνοεί τη Γερμανία, ο διαχωρισμός που προκλήθηκε υπερβαίνει την κλασική σύγκρουση Βορρά – Νότου. Δανία, Γαλλία, Iρλανδία, Ιταλία, Κύπρος, Μάλτα, Ολλανδία, Πολωνία και Ουγγαρία έχουν δημόσια δηλώσει τη διαφωνία τους, η Τσεχία που έχει την προεδρία δεν προτίθεται να στηρίξει, ενώ ακόμη και οι σκανδιναβικές χώρες, με χαμηλότερο βαθμό εξάρτησης από το ρωσικό αέριο, δεν έχουν κανέναν λόγο να υποβληθούν σε αναγκαστική μείωση κατανάλωσης. Ετσι, η ειδική πλειοψηφία που απαιτείται για να περάσει η πρόταση, 15 από τις 27 χώρες της Ε.Ε. που εκπροσωπούν το 65% του πληθυσμού της, δεν συγκεντρώνεται. Η αναζήτηση συμβιβαστικής εναλλακτικής πρότασης είναι μονόδρομος.

Βεβαίως, το γεγονός ότι η επίμαχη πρόταση από τις πρώτες ώρες της διατύπωσής της δίχασε τα 27 κράτη-μέλη της Ε.Ε., μπορεί να εκληφθεί και ως επιτυχία της τακτικής της ρωσικής ηγεσίας.

Κατ’ εξαίρεση κρατικές ενισχύσεις για την ενεργειακή κρίση

Ενεργειακής πνοής είναι και οι αλλαγές που αποφάσισε και παρουσίασε την περασμένη εβδομάδα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο κρατικών ενισχύσεων, με ισχύ μέχρι 30/6/2023. Η Ευρ. Επιτροπή εισηγείται τέσσερις νέες πρόσθετες κατηγορίες κρατικών ενισχύσεων που κατ’ εξαίρεση επιτρέπονται στα κράτη-μέλη:

1. Για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας: Οι χώρες μπορούν θεσπίσουν προγράμματα για επενδύσεις ανανεώσιμου υδρογόνου, βιοαερίου, βιομεθανίου, αποθήκευσης και θερμότητας από ανανεώσιμες πηγές, μεταξύ άλλων μέσω αντλιών θερμότητας, «με απλουστευμένες διαδικασίες διαγωνισμών». Μπορούν να σχεδιάσουν προγράμματα για μια συγκεκριμένη τεχνολογία, η οποία χρειάζεται κρατική στήριξη για να βελτιώσουν το ενεργειακό μείγμα τους.
2. Για τη διευκόλυνση της απανθρακοποίησης της βιομηχανίας: Τα κράτη-μέλη μπορούν να στηρίξουν επενδύσεις με σκοπό τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων, ιδίως μέσω του εξηλεκτρισμού, της ενεργειακής απόδοσης και της μετάβασης στη χρήση ανανεώσιμου υδρογόνου που βασίζεται στην ηλεκτρική ενέργεια και πληροί ορισμένες προϋποθέσεις. Οι χώρες έχουν την ευχέρεια να προχωρήσουν είτε σε διαγωνισμούς, είτε και σε απευθείας αναθέσεις, με όρια στο μερίδιο της δημόσιας στήριξης ανά επένδυση και με ειδικές συμπληρωματικές πριμοδοτήσεις για μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, καθώς και για λύσεις ιδιαίτερα υψηλής ενεργειακής απόδοσης.
3. Το τροποποιημένο πλαίσιο κατ’ εξαίρεση κρατικών ενισχύσεων επιτρέπει στα κράτη-μέλη να χορηγούν περιορισμένο ποσόν ενίσχυσης σε επιχειρήσεις που πλήττονται από τις κυρώσεις και αντίμετρα της ουκρανικής κρίσης έως 62.000 ευρώ και 75.000 ευρώ για γεωργία-αλιείας και υδατοκαλλιέργεια αντίστοιχα, και έως 500.000 ευρώ σε όλους τους άλλους τομείς.
4. Τέλος, τα κράτη-μέλη μπορούν να χορηγούν ενισχύσεις για την κάλυψη της πρόσφατης αύξησης του κόστους του αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας για τις επιχειρήσεις. Η ενίσχυση μπορεί να καλύπτει το 70% της κατανάλωσης αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας του δικαιούχου κατά την ίδια περίοδο του προηγούμενου έτους.