Η φούσκα των κεντρικών τραπεζών τρομάζει τις αγορές και τις κυβερνήσεις – Κίνδυνος ύφεσης και κρίσης χρέους

Οι τιμές των μετοχών και των ομολόγων υποχωρούν το τελευταίο διάστημα, επειδή οι επενδυτές φοβούνται ότι η αύξηση των επιτοκίων θα φέρει ύφεση, ανεργία και πτωχεύσεις.

Η αύξηση των επιτοκίων γίνεται από τις κεντρικές τράπεζες για να σταματήσει η άνοδος των τιμών που δημιουργεί ο πληθωρισμός, ο οποίος έχει φτάσει σε υψηλά 40ετίας στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, ξεπερνώντας όλες τις αρχικές προβλέψεις. 

Οι κεντρικοί τραπεζίτες αρχικά εκτίμησαν εσφαλμένα ότι ο  πληθωρισμός ήταν παροδικό φαινόμενο, καθυστέρησαν να λάβουν μέτρα και τώρα αναγκάζονται να παρέμβουν πιο δραστικά, ανεβάζοντας απότομα τα επιτόκια, για να φρενάρουν την οικονομική δραστηριότητα, τη ζήτηση και την κατανάλωση και να περιορίσουν, έτσι, την αύξηση των τιμών. 

Οι κεντρικές τράπεζες βάζουν τέλος στην εποχή του φθηνού χρήματος, με τα μηδενικά -ακόμα και αρνητικά, στην Ευρώπη- επιτόκια και σταματούν να δημιουργούν νέο χρήμα. Με το τελευταίο αγόραζαν κρατικά ομόλογα για να τροφοδοτούν με χρήμα τις κυβερνήσεις και την αγορά. Η πρακτική αυτή, η λεγόμενη «ποσοτική χαλάρωση» ή «τύπωμα χρήματος» είχε στόχο να αποτρέψει την οικονομική ύφεση και την κατάρρευση τραπεζών και άλλων μεγάλων εταιρειών την περίοδο της χρηματοπιστωτικής κρίσης και στη συνέχεια της πανδημίας. 

Υπολογίζεται ότι με την ποσοτική χαλάρωση οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες από το 2008 μέχρι σήμερα δημιούργησαν και διοχέτευσαν στην παγκόσμια αγορά περί τα 30 τρισεκατομμύρια δολάρια, τα οποία ορισμένοι οικονομολόγοι θεωρούν πληθωριστικό χρήμα. 

Το νέο χρήμα που δημιουργήθηκε από όλες τις κεντρικές τράπεζες παγκοσμίως υπολογίζεται ότι είναι περίπου 30 τρισεκατομμύρια δολάρια, με την ΕΚΤ να έχει «τυπώσει» περίπου 9,3 τρισ. δολάρια (τη στιγμή που το ΑΕΠ ολόκληρης της Ευρωζώνης είναι περί τα 18 τρισ. δολάρια) και η FED 8,9 τρισ. δολάρια (με ΑΕΠ 20 τρισ. δολάρια). 

Κάποιοι μιλούν για «φούσκα» των κεντρικών τραπεζών, για την οποία εδώ και χρόνια τίθεται το ερώτημα πότε θα εκτονωθεί και, το κυριότερο, με ποιο τρόπο. Μπορεί να «ξεφουσκώσει» ομαλά ή υπάρχει ο κίνδυνος να «σκάσει» ανεξέλεγκτα, με επιπτώσεις οι οποίες θα κάνουν τη φούσκα των dot com του 2000 και των τοξικών παραγώγων του 2008 να μοιάζουν με… «παιδικά πάρτι».

Πόσο χρήμα δημιούργησαν οι κεντρικές τράπεζες τα τελευταία 14 χρόνια

Ήδη το τελευταίο διάστημα οι δείκτες μετοχών και οι τιμές των ομολόγων παρουσιάζουν μεγάλη μεταβλητότητα, καθώς οι επενδυτές προσπαθούν να σταθμίσουν το νέο οικονομικό περιβάλλον. Η νευρικότητα έχει ευρύτερες συνέπειες, καθώς μια απότομη προσγείωση και ένα χρηματιστηριακό κραχ θα επηρεάσει και την πραγματική οικονομία. 

Επιπλέον, οι κυβερνήσεις χάνουν τη δυνατότητα να δανείζονται φθηνά, αφού οι κεντρικές τράπεζες σταματούν πλέον να αγοράζουν τα κρατικά ομόλογα και έτσι το κόστος δανεισμού ανεβαίνει.

Πιο ευάλωτες είναι υπερχρεωμένες χώρες, όπως κατ’ εξοχήν η Ελλάδα και η Ιταλία, για τις οποίες η ΕΚΤ έχει ανακοινώσει ότι θα λάβει ειδική μέριμνα, χωρίς όμως να έχει διευκρινίσει ακόμη τον τρόπο.

Η «άσκηση» για τους κεντρικούς τραπεζίτες ήταν εξ αρχής δύσκολη, αλλά τώρα πλέον σε περιβάλλον πληθωρισμού και πολέμου ίσως δεν έχει πλέον ανώδυνη λύση. 

Υποτίθεται ότι τα επιτελεία των κεντρικών τραπεζών αναζητούν το λεγόμενο «ουδέτερο» επιτόκιο, εκείνο δηλαδή με το οποίο ο πληθωρισμός θα σταματήσει να ανεβαίνει, χωρίς όμως η οικονομία να πέσει σε ύφεση. 

Πολλοί πιστεύουν ότι κάτι τέτοιο είναι πλέον ανέφικτο, ειδικά για την ευρωζώνη, όπου ο πληθωρισμός έχει φτάσει στο 8,1%, αλλά χωρίς την ενέργεια και τα τρόφιμα είναι «μόνο» 3,8%. Αυτό σημαίνει ότι η αύξηση των επιτοκίων θα «σκοτώσει» την κατανάλωση και θα φρενάρει την οικονομία ανεβάζοντας την ανεργία, αλλά με μικρό αποτέλεσμα συνολικά στον πληθωρισμό. Αυτός είναι και ο λόγους που κάποιοι οικονομολόγοι μιλούν για την απειλή του στασιμοπληθωρισμού, ήτοι άνοδος των τιμών, παράλληλα με οικονομική στασιμότητα -ίσως ύφεση- και ανεργία. 

Στην κατεύθυνση της σύσφιξης της νομισματικής πολιτικής και της αύξησης των επιτοκίων στην ευρωζώνη πιέζουν τα λεγόμενα «γεράκια» της ΕΚΤ, οι εκπρόσωποι χωρών όπως η Ολλανδία, η Αυστρία, η Λετονία αλλά και η Γερμανία. Οι «Νότιοι» υποστηρίζουν το αντίθετο, κυρίως οι υπερχρεωμένες χώρες όπως κατ΄εξοχήν η Ελλάδα και η Ιταλία , δεδομένου ότι η άνοδος των επιτοκίων δημιουργεί πρόβλημα όχι μόνο στις οικονομίες τους, αλλά και στο δημόσιο χρέος. 

Θεωρητικά, η άνοδος του πληθωρισμού αυξάνει το ονομαστικό ΑΕΠ, οπότε το χρέος μειώνεται ως ποσοστό του τελευταίου, όπως συμβαίνει πλέον με το ελληνικό δημόσιο χρέος, το οποίο ανήκει κατά το μεγαλύτερο μέρος στον ESM και η χρηματοδότησή του εξαρτάται λιγότερο από τα επιτόκια της αγοράς. 

Όμως, εάν η οικονομική δραστηριότητα επιβραδυνθεί και αναπτυχθεί υφεσιακή δυναμική, η αύξηση του κόστους χρήματος ίσως αποδειχθεί καταστροφική και δημιουργήσει συνθήκες για νέα κρίση χρέους. 

Ειδήσεις σήμερα:

Η κοιλάδα των αδαών

Μαύρη Δευτέρα στα χρηματιστήρια – Οι φόβοι των επενδυτών και η ανησυχία για Ελλάδα και Ιταλία

Ερντογάν κατά της Ελλάδας: «Θα πάθετε ό,τι και οι πρόγονοί σας πριν 100 χρόνια»