«Η Δύση, εγκαταλείποντας τη Ρωσία, έφερε τον Πούτιν στην εξουσία!»

Αν υπάρχει ένα άτομο που γνωρίζει εκ των έσω τον βασανιστικό δρόμο που ακολούθησε η Ρωσία μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού, αυτός είναι δίχως άλλο ο Αμερικανός καθηγητής Οικονομικών του Πανεπιστημίου Columbia Τζέφρι Σακς.

Ως σύμβουλος τόσο του Γκορμπατσόφ το 1991 όσο και του Γέλτσιν το 1992-93 χρεώθηκε το σκληρό μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα γνωστό και ως «θεραπεία-σοκ» που, σε αντίθεση με άλλες χώρες όπως η Πολωνία, στη Ρωσία είχε αρνητικά αποτελέσματα οδηγώντας σε τεράστια εξαθλίωση και γιγάντωση της διαφθοράς.

Ο καθηγητής Σακς παραχώρησε πρόσφατα συνέντευξη στην ιταλική «Κοριέρα ντελα Σέρα». Στο τμήμα της συνέντευξης που ακολουθεί ο καθηγητής Σακς αναφέρεται στα τραγικά λάθη των ΗΠΑ και της Δύσης που έστρωσαν το χαλί για την άνοδο του «ακραίου μνησίκακου εθνικισμού», όπως τον αποκαλεί, στη μετασοβιετική Ρωσία. Παράλληλα αποκαλύπτει πως η Δύση ακολουθούσε δύο μέτρα και δύο σταθμά στην αντιμετώπιση των προβλημάτων σε χώρες που άφηναν πίσω τους το κομμουνιστικό καθεστώς. Σε άλλες, όπως η Πολωνία, προσέφεραν απλόχερα οικονομική βοήθεια, ενώ άλλες, όπως τη Ρωσία, τις εγκατέλειπαν στη μοίρα τους.

«Το βιβλίο το οποίο καθοδηγούσε τη σκέψη μου εκείνα τα χρόνια ήταν το “Οικονομικές συνέπειες της ειρήνης” του Κέινς που είχε ένα κυρίως μήνυμα: Για να τερματιστεί μια ακραία και αποσταθεροποιητική οικονομική κρίση σε μια χώρα όλες οι άλλες χώρες πρέπει να βοηθήσουν προτού η κατάσταση ξεφύγει από κάθε έλεγχο. Με άλλα λόγια η ικανότητα να πραγματοποιήσεις μεταρρυθμίσεις εξαρτάται από το διεθνές περιβάλλον. Φυσικά τα πάντα θα ήταν πολύ πιο δύσκολα στη Ρωσία παρά στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης για χιλιάδες λόγους που έχουν σχέση με την Ιστορία, την πολιτική, την οικονομική γεωγραφία, το κόστος μεταφορών, την ύπαρξη κοινωνίας των πολιτών και τη γεωπολιτική.

Για όλους αυτούς τους λόγους η Δύση θα έπρεπε να ήταν πολύ πιο έτοιμη να βοηθήσει τη Ρωσία οικονομικά, αντί απλά να αναφωνήσει “κερδίσαμε!” και να αγνοήσει τις σκληρές συνθήκες στη χώρα. Οι άνθρωποι έπρεπε να φάνε, να ζήσουν, να επιβιώσουν, να έχουν στέγη, να έχουν ιατρική περίθαλψη, ενώ σταδιακά θα εισάγαμε τις μακροπρόθεσμες αλλαγές και μεταρρυθμίσεις. Γι’ αυτό πρότεινα ότι θα έπρεπε να δοθεί στη Ρωσία οικονομική βοήθεια μεγάλης κλίμακας για πολλά χρόνια».

Ομως η Δύση δεν ήθελε να ακούσει τις εκκλήσεις για οικονομική βοήθεια στη Ρωσία: «Οταν εισηγήθηκα διεθνή οικονομική βοήθεια στην Πολωνία το 1989, συμπεριλαμβανομένων έκτακτων δανείων, ταμείο σταθεροποίησης του νομίσματος και ελάφρυνση του χρέους, το επιχείρημά μου έγινε δεκτό από τον Λευκό Οίκο και τις ευρωπαϊκές χώρες. Οταν ανέπτυξα το ίδιο επιχείρημα σε σχέση με τη Σοβιετική Ενωση την περίοδο Γκορμπατσόφ το 1991 και τη Ρωσία του Γέλτσιν το 1992-93, ο Λευκός Οίκος αρνήθηκε. Το πρόβλημα ήταν γεωπολιτικό. Οι ΗΠΑ έβλεπαν την Πολωνία ως σύμμαχο, ενώ λανθασμένα έβλεπαν τη Σοβιετική Ενωση και την πρόσφατα ανεξαρτητοποιηθείσα Ρωσία ως εχθρό. Αυτό ήταν τεράστιο λάθος. Αν μεταχειρίζεσαι μια χώρα άσχημα ή την ταπεινώνεις, θα δημιουργήσεις μια αυτοεκπληρούμενη πραγματικότητα. Αυτή η χώρα πράγματι θα γίνει εχθρός σου. Η σκληρή οικονομική κατάσταση στη Σοβιετική Ενωση και στη Ρωσία στις αρχές του ’90 άφησε μια πικρή γεύση. Οδήγησε στην πτώση των μεταρρυθμιστών, την άνοδο της διαφθοράς και σε τελική ανάλυση στην άνοδο του Πούτιν στην εξουσία».

Εχει υποστηριχθεί από διάφορους αναλυτές ότι η «θεραπεία-σοκ» που εισηγήθηκε ο Σακς προκάλεσε μεγάλο πόνο σε ευρέα πληθυσμιακά στρώματα και συνέβαλε στην υπονόμευση των φιλελεύθερων μεταρρυθμιστών και των μεταρρυθμίσεων γενικότερα. Ομως στη συνέντευξή του στην ιταλική εφημερίδα ο Αμερικανός καθηγητής απορρίπτει την κατηγορία, υποστηρίζοντας ότι ο πόνος δεν προκλήθηκε από τις μεταρρυθμίσεις αλλά από την έλλειψη χρηματοδότησης, για την οποία την κύρια ευθύνη φέρει η Δύση:

«Η λεγόμενη “θεραπεία-σοκ” σήμανε την κατάργηση του ελέγχου των τιμών στις αρχές του 1992, όπως άλλωστε είχε κάνει η Πολωνία από το 1990. Το βήμα της απελευθέρωσης των τιμών θα έπρεπε οπωσδήποτε να είχε συνδυαστεί με μεγάλης κλίμακας οικονομική βοήθεια από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη και με κοινωνικά μέτρα, όπως στην Πολωνία. Και αυτό συμβούλευα κάθε ημέρα! Ομως οι ΗΠΑ και η Ευρώπη δεν ακολούθησαν τις συμβουλές μου. Αυτή η στάση των δυτικών κυβερνήσεων ήταν άθλια και ντροπιαστική. Αν η σταθεροποίηση είχε υποστηριχθεί ενεργά από τη Δύση, αυτό θα είχε θέσει τις βάσεις για τα επόμενα στάδια των μεταρρυθμίσεων που με τη σειρά τους θα οδηγούσαν σε άλλες μεταρρυθμίσεις σε μια περίοδο ετών και δεκαετιών».