Η ρεαλιστική απειλή επισιτιστικής κρίσης και ο Πούτιν ως… εξήγηση δια πάσα νόσον

Να λοιπόν που ο Τύπος «ανακάλυψε» και την απειλή της επισιτιστικής κρίσης. Η πρώτη, κυριάρχη και απλοϊκή εξήγηση είναι περίπου ανάλογη με εκείνη της ενεργειακής κρίσης. Φταίει ο πόλεμος. Φταίει ο Πούτιν. Η αλήθεια είναι βεβαίως ότι και στις δύο περιπτώσεις η βαρβαρότητα του Ρώσου προέδρου επιδείνωσε δύο προβλήματα, τα οποία όμως προϋπήρχαν. Φυσικά και ο πόλεμος δε μπορεί να «ξεπλυθεί» σε καμιά περίπτωση. Ομως αρχίζει και δημιουργείται η εντύπωση ότι ο δυτικός κόσμος, ο «ελεύθερος» και «παγκοσμιοποιημένος» με πρώτη και καλύτερη την ΕΕ βρήκε τώρα την αιτία δια πάσα νόσον, προκειμένου να ξεπλυθεί ο ίδιος από τις ευθύνες του.

Ενα πρόβλημα που «έκανε μπαμ» από καιρό

Οι προειδοποιήσεις για την επισιτιστική επισφάλεια υπήρχαν ήδη από το περασμένο φθινόπωρο. Δεν προέκυψε τώρα το πρόβλημα. Αλλωστε και τα προηγούμενα χρόνια η μετατροπή βασικών ειδών διατροφής σε πηγές μεγάλης κερδοσκοπίες στα διεθνή χρηματιστήρια είχε οδηγήσει σε κρίσεις «πείνας» τις φτωχότερες χώρες του πλανήτη.

Αυτό που έλεγαν όμως από καιρό οι ειδικοί ήταν άλλο. Τα προβλήματα τροφοδοσίας με βασικά προϊόντα διατροφής έχουν σε μεγάλο βαθμό να κάνουν με τις αλλαγές, που έχει επιφέρει στην «συμπεριφορά» του πλανήτη η κλιματική αλλαγή, αλλά και με την κερδοσκοπική συμπεριφορά μεγάλων πολυεθνικών επιχειρήσεων του χώρου. Η εγκατάλειψη καλλιεργειών για λόγους κερδοφορίας, η εμμονή στη λογική της μονοκουλτούρας, η εντατικοποίηση της παραγωγής αγροτικών προϊόντων, η ολοένα αυξανόμενη χρήση χημικών λιπασμάτων είχαν αρχίσει νε δείχνουν ότι κάποια όρια έχουν αρχίσει να ξεπερνιούνται.

Μερικά μόνο επίκαιρα παραδείγματα όπως τα κατέγραψαν τέσσερεις επιστήμονες σε ένα πρόσφατο άρθρο τους στην εφημερίδα «Der Freitag» για τις συνέπειες από τις αλλαγές στο κλίμα: «Στην Ασία, οι ορυζώνες πλημμυρίζουν με αλμυρό νερό. Οι τυφώνες εξαφανίζουν τις καλλιέργειες βανίλιας στη Μαδαγασκάρη. Στην Κεντρική Αμερική, ο καφές ωριμάζει πολύ γρήγορα λόγω των υψηλότερων θερμοκρασιών. Η ξηρασία στην υποσαχάρια Αφρική καίει τις καλλιέργειες μπιζελιών (ρεβιθιών) και η αυξανόμενη οξύτητα των ωκεανών σκοτώνει τα στρείδια και τα μύδια στα αμερικανικά ύδατα».

Η λογική της μονοκουλτούρας

Ο κατάλογος θα μπορούσε να είναι φυσικά πολύ μακρύτερος. Το πρόβλημα είναι ότι μια παγκόσμια οικονομία, που είναι προσανατολισμένη μόνο στο κέρδος δείχνει να μην εγκαταλείπει τη λογική της μονοκουλτούρας μέχρι εξάντλησης της γης. Θεωρητικά το όπλο που έχει ο πλανήτης απέναντι σε αλλαγές των κλιματικών συνθηκών ή σε απειλές άλλου είδους (ασθένειες, έντομα) είναι η ποικιλομορφία. Ομως οι εντατικές, βιομηχανικές καλλιέργειες δεν ευνοούν την ποικιλία καλλιεργειών σε μια περιοχή.

Είναι πολύ φθηνότερο και αποδοτικότερο να σπέρνεις, να καλλιεργείς και να θερίζεις ένα μόνο είδος παρά πολλά διαφορετικά που το καθένα έχει τους δικούς του χρόνους και εποχές. Η παλιά σοφία των γεωργών που έκαναν το αντίθετο, συνδύαζαν δηλαδή καλλιέργειες, έχει πεταχτεί προ πολλού στα σκουπίδια. Ακόμα χειρότερα η μαζική καλλιέργεια δεν περιορίστηκε μόνο σε ένα είδος, αλλά συνήθως εστίαζε στην «ευκολότερη» για την καλλιέργεια, διατήρηση και μεταφορά ποικιλία αυτού του είδους.

Ουσιαστικά ο άνθρωπος θεώρησε ότι είναι πιο έξυπνος από τη φύση. Και συνέχισε να οδηγείται αμέριμνος προς αδιέξοδα. Μια πτυχή αυτής της λογικής των συγκεντρωμένων μονοκαλλιεργειών είναι ασφαλώς ότι τώρα όλοι… μάθαμε για τους απέραντους σιτοβολόνες της Ουκρανίας και της Ρωσίας, που αποτελούσαν την εγγύηση τροφής για δεκάδες, κυρίως τις φτωχότερες χώρες του πλανήτη.

Είναι μια λογική μονοκουλτούρας ανάλογη εκείνης της βιομηχανικής παραγωγής με εργοστάσια εξαρτημάτων ή συγκεκριμένων τμημάτων εργοστασιακών προϊόντων που παράγουν αποκλειστικά στις «φθηνότερες» χώρες του πλανήτη. Η πανδημία είχε δείξει τις αδυναμίες αυτού του μοντέλου. Τώρα αποκαλύπτονται και οι προβληματικές πτυχές που έχει για την αγροτική παραγωγή.

Μια λογική παραγωγής που χρειάζεται ολοένα και περισσότερα λιπάσματα, ολοένα και περισσότερη ενέργεια (φυσικό αέριο για παράδειγμα για τα αζωτούχα λιπάσματα) και είναι και αυτή ευάλωτη σε «σπασίματα» της εφοδιαστικής αλυσίδας. Η πανδημία και ο πόλεμος θα έπρεπε να αποτελέσουν την αφορμή για τις κυβερνήσεις με τη βοήθεια της επιστήμης να αναζητήσουν άλλα εναλλακτικά μοντέλα, να συνειδητοποιήσουν το «κόστος» της κλιματικής καταστροφής και της μετατροπής προϊόντων «επιβίωσης» για τις φτωχότερες χώρες του πλανήτη σε εμπορεύματα υψηλής κερδοφορίας ή και κερδοσκοπίας.

Προς το παρόν δεν διαφαίνεται κάποια αλλαγή στρατηγικής. Απλώς επιχειρείται να κρυφτούν τα βαθύτερα προβλήματα αυτού του μοντέλου πίσω από την εισβολή του Πούτιν και το μόνο που αναζητείται είναι ένας τρόπος για να βγουν από την Ουκρανία «μπλοκαρισμένα» φορτία. Ακόμα και αν συμβεί αυτό θα προσφέρει μια μικρή και προσωρινή ανακούφιση, αλλά δεν θα λύσει το πρόβλημα, που απαιτεί ριζικές αλλαγές στον τρόπο, που είναι οργανωμένη η αγροτική, διατροφική, ολοένα και πιο βιομηχανοποιημένη παραγωγή. Τέτοια σοβαρή πρόταση δεν υπάρχει στον ορίζοντα.

Οι επιμέρους προτάσεις που έχουν ακουστεί για παράδειγμα από το ευρωκοινοβούλιο, είναι καθαρά «πρόσκαιρης» φύσης, δεν πηγαίνουν όσο βαθιά θα χρειαζόταν, αφού οι πλειοψηφίες και εκεί είναι δεδομένες και η διάθεση «ρήξης» με τις τεράστιες επιχειρήσεις, που ελέγχουν το σύστημα δεν υπάρχει. Στα υπόλοιπα θεσμικά όργανα αυτό ισχύει πολλαπλάσια.

Economist: Συγκλονιστικά στοιχεία για τον επισιτιστικό Αρμαγεδδώνα λόγω πολέμου

Συναγερμός στη Κομισιόν για επισιτιστική κρίση – ανατροπή στην Κοινή Αγροτική Πολιτική

Η πείνα πιο δολοφονική και από τους Ταλιμπάν για τους ξεχασμένους από τη Δύση κατοίκους του Αφγανιστάν