Μια Ενωση με στρατηγική πυξίδα… το φόβο

Το κείμενο των πέντε σελίδων, που παρουσίασε πριν μερικές ημέρες ο Υπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ για θέματα εξωτερικής πολιτικής Ζοζέπ Μπορέλ έχει τον τίτλο «Στρατηγική Πυξίδα» για να γίνει η ΕΕ πάροχος ασφάλειας. Το κείμενο αυτό εντάσσεται στο πλαίσιο μιας παλιότερης προσπάθειας της ΕΕ να αποκτήσει «στρατηγική αυτονομία», αλλά έως ένα σημείο, αφού δεν θέλει να δημιουργήσει και την υποψία αυτονόμησης από το ΝΑΤΟ.

Ουσιαστικά αποτελεί την «θεωρητική βάση» για περισσότερη συνεργασία στον στρατιωτικό τομέα, από την έρευνα και την παραγωγή οπλικών συστημάτων μέχρι την ανάπτυξη μιας πολυεθνικής «ευρωπαϊκής» δύναμης, κατ’αρχήν 5.000 έως το 2025, που θα μπορεί να παρεμβαίνει ταχέως και αποτελεσματικά σε οποιοδήποτε σημείο του κόσμου. Η ιδέα αυτή δεν είναι καινούρια. Εχει πέσει στο τραπέζι ήδη από τα τέλη του προηγούμενου αιώνα, αλλά ουσιαστικά δεν έχει περπατήσει όπως κάποιοι προσδοκούσαν, κυρίως επειδή κάποιες χώρες με πρώτη και καλύτερη τη Γερμανία δεν έδειξαν ποτέ ιδιαίτερα θερμές για κάτι τέτοιο αν και στα λόγια ποτέ δεν διαφώνησαν..

Το πρόβλημα με το κείμενο, που παρουσίασε ο κύριος Μπορέλ έχει να κάνει με την υποψία ότι σύρεται πίσω από συγκυριακές αμερικανικές θέσεις, σε μια εποχή που η διοίκηση Μπάιντεν υλοποιεί με γοργούς ρυθμούς την απόφαση της Ουάσιγκτον για επικέντρωση στις αντιπαραθέσεις της με τη Ρωσία και την Κίνα και την απόσυρσή της από δευτερεύοντα «μέτωπα», όπως έδειξε και η αποχώρηση από το Αφγανιστάν ή η γενικότερη συμπεριφορά της στη Μέση Ανατολή. Το ερώτημα είναι αν η ΕΕ θέλει να υιοθετήσει αυτή τη λογική ή να επιχειρήσει να καλύψει κάποια κενά που θα αφήσουν πίσω τους οι ΗΠΑ. Ως τώρα πάντως δεν έχει δείξει ότι μπορεί να κάνει κάτι τέτοιο.

Επίσης το κείμενο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «φοβικό», αφού ξεκινά με το «αξίωμα» ότι η Ευρώπη βρίσκεται σε κίνδυνο. Διακρίνει απειλές από πολλές κατευθύνσεις χωρίς να γίνεται πάντα συγκεκριμένο και επαναλαμβάνει και πάλι τη φράση περί «υβριδικών επιθέσεων», που θα πρέπει να αποτραπούν. Ως τέτοια χαρακτηρίζεται εσχάτως ξανά και ξανά η εργαλειοποίηση των προσφύγων στα σύνορα Πολωνίας Λευκορωσίας. Στην ίδια κατηγορία εμπίπτουν και οι κυβερνοεπιθέσεις, οι παρεμβάσεις τρίτων δυνάμεων σε εκλογικές διαδικασίες, αλλά και οι συντονισμένες εκστρατείες παραπληροφόρησης. Τέτοιες έχουν υπονοηθεί αρκετές φορές τα τελευταία χρόνια, χωρίς ωστόσο να έχουν στοιχειοθετηθεί επαρκώς και χωρίς να έχει πραγματικά αποδειχτεί ότι κάποιες ξένες δυνάμεις επηρέασαν εκλογικά αποτελέσματα.

Το κείμενο, που παρουσίασε πάντως ο κύριος Μπορέλ αναμένεται να υποστεί αρκετές αλλαγές το επόμενο διάστημα, αν δεν κολλήσει σε κάποιες γραφειοκρατικές διαδικασίες. Η τελική του έγκριση προβλέπεται εκτός απροόπτου για το πρώτο εξάμηνο του 2022 στο πλαίσιο της γαλλικής προεδρίας. Η Γαλλία είναι άλλωστε που επιδιώκει διακαώς να παρουσιάσει μια επιτυχία στον τομέα της αμυντικής και στρατιωτικής συνεργασίας των χωρών της ΕΕ. Ενα άλλο ζήτημα παραμένει αν θα εγκαταλειφθεί η αρχή της ομοφωνίας, έτσι ώστε να διευκολυνθούν οι αλα καρτ συνεργασίες μεταξύ ομάδων κρατών που θα επιδιώξουν κάτι τέτοιο.

Σε κάθε περίπτωση η Ρωσία παρουσιάζεται σε αυτό ως «αντίθετη με το όραμα της ΕΕ για τον κόσμο και τα συμφέροντά της» και η Κίνα χαρακτηρίζεται ως «εταίρος, οικονομικός ανταγωνιστής και συστημικός αντίπαλος». Οι διατυπώσεις αυτές ακούγονται λίγο παράδοξες, όταν για παράδειγμα η ΕΕ έχει υπογράψει μια συμφωνία μαμούθ για την εμπορική συνεργασία με την Κίνα επί γερμανικής προεδρίας στα τέλη του 2ο20 ή όταν τους επόμενους μήνες αναμένεται να αρθούν τα εμπόδια για να τεθεί σε λειτουργία ο αγωγός Νοrdstream 2, o οποίος θα αλλάξει τον ενεργειακό χάρτη στην Ευρώπη.

Υπάρχει τέλος και η οικονομική πτυχή. Οποιαδήποτε σχέδια εμβάθυνσης της αμυντικής συνεργασίας, ανάπτυξης δυνάμεων ταχείας επέμβασης και εξοπλισμού τους προϋποθέτουν και τα απαραίτητα κονδύλια. Και σε αυτόν τον τομέα έχει υπάρξει παραδοσιακά μια δυστοκία.

Αλλά και συνολικά αυτό που θα έπρεπε να αναγνωρίσει η ιεραρχία των Βρυξελλών, πριν αρχίσει να βλέπει παντού υποψήφιους εχθρούς και απειλές, είναι οι δικές της εσωτερικές διαφωνίες και αντιθέσεις, που απειλούν σοβαρά την εσωτερική της συνοχή. Αυτός είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος για το μέλλον της και αυτόν πρέπει να κοιτάξει κατάματα. Από την δεκαετία του ’90 που έβλεπε παντού ανθόσπαρτα τοπία και πρωτοβουλίες καλής γειτονίας στο πλαίσιο μιας απλουστευτικής αντίληψης περί «τέλους της ιστορίας», τώρα μοιάζει να έχει μπει σε μια φάση εσωστρέφειας και να τρώγεται με τα ρούχα της, ρίχνοντας στο τέλος τις ευθύνες σε κάποιους άλλους.