Τα αντιδυτικά «ένστικτα» των Τούρκων και πώς τα εκμεταλλεύεται ο «ακροβάτης» της διπλωματίας Ερντογάν

Υπάρχει τελικά ένα κοινό στοιχείο, που χαρακτηρίζει την ελληνική και την τουρκική κοινωνία. Η καχυποψία ενός σημαντικού κομματιού τους απέναντι στη Δύση και κυρίως απέναντι στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό εξηγεί σε μεγάλο βαθμό και τη στάση της κοινής γνώμης σε σχέση με τον πόλεμο στην Ουκρανία, αλλά και την «δυνατότητα» του Ταγίπ Ερντογάν να πατάει σε δύο βάρκες, χωρίς ιδιαίτερη αμφισβήτηση της στάσης του από την τουρκική ελίτ.

Ενας στους τρεις κοιτά ανατολικά

Τον περασμένο Ιανουάριο μια δημοσκόπηση έδειξε ότι η Ρωσία και η Κίνα έχουν ξεπεράσει τις ΗΠΑ και την ΕΕ στη συμπάθεια των απλών Τούρκων. Ενώ το 37,5% των ερωτηθέντων δήλωνε ότι η Τουρκία πρέπει να δώσει προτεραιότητα στην ΕΕ και τις ΗΠΑ στις εξωτερικές της υποθέσεις, το 39,4% προτιμούσε τη Ρωσία και την Κίνα. Ακόμη και μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, σύμφωνα με έρευνα της ίδιας εταιρίας τον Μάρτιο, το 29,5 % των Τούρκων εξακολουθούσε να πιστεύει ότι πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στις σχέσεις με τη Ρωσία και την Κίνα.

Είναι φανερό, όπως παρατηρούν δυτικοί αναλυτές ότι τα τελευταία χρόνια, ένας προσανατολισμός προς την Ανατολή στην εξωτερική πολιτική έχει κερδίσει σημαντική αποδοχή σε μια χώρα μέλος του ΝΑΤΟ και υποψήφια για ένταξη στην ΕΕ. Η δημοσκόπηση αποκάλυψε επίσης ότι όχι μόνο οι ψηφοφόροι του AKP του Ερντογάν, αλλά και η βάση των κομμάτων της αντιπολίτευσης κλίνει προς τη Ρωσία και την Κίνα. Αυτό αντανακλάται και στην εκτίμηση της ρωσικής επιθετικότητας απέναντι στην Ουκρανία. Μια πρόσφατη έρευνα αποκαλύπτει ότι μόνο το 33,7% των Τούρκων πιστεύει ότι η Ρωσία είναι υπεύθυνη για τον πόλεμο στην Ουκρανία, ενώ το 48,3% πιστεύει ότι ο πόλεμος είναι ευθύνη των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ.

Οι «συνωμοσίες» εξυφαίνονται στη Δύση

Το τελευταίο διάστημα βεβαίως ο Ερντογάν δείχνει να προσπαθεί να βελτιώσει την εικόνα του στη Δύση και να εμφανιστεί ως ειρηνοποιός και χρήσιμος διαμεσολαβητής για λογαριασμό της Δυτικής Συμμαχίας. Ομως δεν είναι άμοιρος ευθυνών για την διαμόρφωση ενός αντιδυτικού κλίματος στη χώρα του. Αντιθέτως είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό συνδημιουργός του.

Δε μπορεί να παραγνωρίζει κανείς ότι ο Ερντογάν πολύ συχνά στο παρελθόν παρουσίασε τη Δύση ως μια «πηγή του κακού», από την οποία εκπορεύονται διάφορες συνωμοσίες, που θέλουν να βλάψουν τη χώρα του, άλλοτε οικονομικά, άλλοτε πολιτικά, ακόμα και στρατιωτικά. Σε πολλούς οπαδούς του κυβερνώντος ΑΚΡ είναι για παράδειγμα βαθιά ριζωμένη η αντίληψη ότι οι ΗΠΑ και η ΕΕ στηρίζουν το κουρδικό ΡΚΚ για να βλάψουν και να «μικρύνουν» την Τουρκία.

Και φυσικά στις ΗΠΑ ζει και ο υπ΄αριθμόν ένα εχθρός του Ερντογάν ο Φετουλάχ Γκιουλέν.

Με δεδομένο ότι το ΑΚΡ στήριξε την πολιτική του κυριαρχία πάνω σε μύθους «απόκρουσης» εξωτερικών εχθρών με την συστηματική προπαγάνδα των σε μεγάλο βαθμό ελεγχόμενων από το ίδιο ΜΜΕ, δεν είναι δύσκολο να εξηγήσει κανείς την ατμόσφαιρα που κυριαρχεί στη χώρα και η οποία «οξύνεται» σε περιόδους κρίσεων. Η δημιουργία αυτού του κλίματος ανάγκασε συχνά και άλλα κόμματα να υποκύψουν στον αντιαμερικανισμό και αντιευρωπαϊσμό, που συχνά χρησιμοποίησε ο πρόεδρος Ερντογάν για να αποστρέψει το βλέμμα από άλλα δυσάρεστα θέματα.

Αλλωστε τα κόμματα της Αριστεράς, όπως συμβαίνει στις περισσότερες χώρες του πλανήτη αντιμετώπιζαν πάντα με καχυποψία το ρόλο των ΗΠΑ, όχι και τόσο αναίτια. Αυτό ισχύει ακόμα και για κάποιους διανοούμενους, που ακολουθούν τον «δυτικό τρόπο ζωής», θεωρούν ωστόσο ότι στο παρελθόν η Ουάσιγκτον ενίσχυσε ισλαμιστικές τάσεις, αλλά και την ίδια την κυριαρχία του ΑΚΡ στα πρώτα χρόνια του Ερντογάν.

Οι θεωρητικοί του «Ευρασιατισμού»

Πολιτικοί αναλυτές από ξένα Ινστιτούτα Μελετών παρατηρούν έτσι ότι έχει διευρυνθεί ο κύκλος επιρροής των αποκαλούμενων «Ευρασιατιστών», μιας σχετικά μικρής ομάδας δημοσιολογούντων, οι οποίοι έχουν δυσανάλογα μεγαλύτερη επιρροή στο δημόσιο διάλογο σε σχέση με το πραγματικό αριθμητικό τους μέγεθους. Η θεωρία αυτή δεν είναι καινούρια και επιμένει ότι η Τουρκία θα πρέπει να αποστρέψει το βλέμμα της και την προσήλωσή της προς τη Δύση και να στραφεί πιο ενεργά προς την Ανατολή, από την οποία θα είχε να κερδίσει πολλά περισσότερα. Μεγάλη επιρροή στους κύκλους των «Ευρασιατιστών» ασκούν και πρώην στρατιωτικοί, από αυτούς που στήριξαν τον Ερντογάν κατά τη διάρκεια και μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016.

Για τον ίδιο τον Τούρκο πρόεδρο πάντως το κλίμα αυτό απαιτεί υψηλές ικανότητες πολιτικής ισορροπίας σε βαθμό… ακροβασίας. Θεωρείται απίθανο να επιχειρήσει να στρέψει την Τουρκία, μονόπλευρα προς τα ανατολικά. Αλλά το ερώτημα είναι ως πότε η Δύση θα ανέχεται αυτού του είδους τις ακροβασίες, ειδικά τώρα που ο πόλεμος μοιάζει να κορυφώνεται και να επεκτείνεται σε μια σειρά πεδία, με σημαντικότερο για τις ΗΠΑ το οικονομικό.

Ποιός πολεμάει ποιον τελικά; Η σύγκρουση Ρωσίας-ΗΠΑ και η ΕΕ ως υπνοβάτης

Οι δύο λόγοι που αυξάνει την ένταση ο Ερντογάν

7 εκατομμύρια Ρώσους τουρίστες θα υποδεχθεί φέτος η Τουρκία