Στο στόχαστρο της Ε.Ε. 12.000 χημικές ουσίες δυνάμει επικίνδυνες για την υγεία

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επεξεργάζεται έναν «οδικό χάρτη» για τον περιορισμό χρήσης χημικών ουσιών που είναι δυνητικά επιβλαβείς για την υγεία. Ο αριθμός των ουσιών αυτών μπορεί να φτάσει ακόμη και τις 12.000.

Οι επιστήμονες στις αρχές του χρόνου επισήμαναν ότι η χημική ρύπανση στον πλανήτη έχει περάσει εκείνο το όριο, πέρα από το οποίο το οικοσύστημα απειλείται με κατάρρευση και οι περιβαλλοντικές οργανώσεις χαιρέτισαν την κίνηση της Ε.Ε. καθώς εκτιμάται ότι αυτή η λίστα περιορισμών θα είναι η αυστηρότερη από ποτέ.

Η χρήση χημικών ουσιών θεωρείται μάστιγα καθώς φέρεται να είναι υπεύθυνη για τον κίνδυνο εξαφάνισης διαφόρων ειδών φαλαινών, έχει κατηγορηθεί για τη μείωση της ανθρώπινης γονιμότητας, αλλά και για 2 εκατομμύρια θανάτους ετησίως.

Ο «οδικός χάρτης περιορισμών» της Ε.Ε. που δημοσιεύθηκε σήμερα, Δευτέρα 25 Απριλίου, σχεδιάστηκε ως πρώτο βήμα για να ανατραπεί αυτή η εικόνα, κάνοντας χρήση της υφιστάμενης νομοθεσίας σχετικά με την απαγόρευση τοξικών ουσιών που συνδέονται με καρκίνους, ορμονικές διαταραχές, διαταραχές του αναπαραγωγικού συστήματος, παχυσαρκία, διαβήτη και άλλες ασθένειες.

Έως και 12.000 ουσίες θα μπορούσαν τελικά να εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του σχεδίου της Κομισιόν, οδηγώντας στη «μεγαλύτερη ποτέ απαγόρευση τοξικών χημικών ουσιών στον κόσμο», σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Γραφείο Περιβάλλοντος (EEB). Όπως επισημαίνει η Τατιάνα Σάντος, υπεύθυνη πολιτικής του γραφείου για τα χημικά, που μίλησε στον Guardian,  «οι έλεγχοι για χημικά στην Ε.Ε. είναι συνήθως πολύ αργοί, αλλά πλέον η Ένωση σχεδιάζει την πιο τολμηρή προσπάθεια “αποτοξίνωσης” που έχουμε δει ποτέ. Οι λομπίστες της πετροχημικής βιομηχανίας είναι σοκαρισμένοι με αυτό που βρίσκεται τώρα στο τραπέζι και το οποίο υπόσχεται να βελτιώσει την ασφάλεια σχεδόν όλων των βιομηχανικών προϊόντων και να μειώσει γρήγορα το χημικό αποτύπωμα στα σχολεία, τα σπίτια και τους χώρους εργασίας».

Το σχέδιο επικεντρώνεται σε ολόκληρες κατηγορίες χημικών ουσιών, συμπεριλαμβανομένων όλων των επιβραδυντικών φωτιάς, των δισφαινολών, των πλαστικών PVC, των τοξικών χημικών σε πάνες μιας χρήσης και των PFAS, τα οποία είναι επίσης γνωστά ως «αιώνια χημικά», διότι χρειάζονται τεράστια χρονικά διαστήματα για να διαλυθούν.

Όλες αυτές οι ουσίες θα περιληφθούν σε μια «κυλιόμενη λίστα» ουσιών που θα περάσουν από έλεγχο από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Χημικών Προϊόντων. Ο κατάλογος θα επανεξετάζεται και θα ενημερώνεται τακτικά, έως το 2027, όταν θα αναθεωρηθεί ο κανονισμός της Ε.Ε. για τα χημικά προϊόντα.

Οι εκπρόσωποι της βιομηχανίας προειδοποιούν ότι αυτό το σχέδιο της Κομισιόν για απαγόρευση χημικών ουσιών θα μπορούσε να επηρεάσει προϊόντα ευρείας κατανάλωσης, όπως αντηλιακές κρέμες και αρώματα, στα οποία μπορεί να χρησιμοποιούνται πλήθος συνθετικές ουσίες.

Σύμφωνα με τον Τζον Τσέιβ, γενικό διευθυντή του εμπορικού οργανισμού Cosmetics Europe, στην ομάδα των συστατικών που συμπεριλαμβάνονται στις ουσίες που προκαλούν δερματικές αντιδράσεις βρίσκεται μια πολύ μεγάλη ομάδα ουσιών, «επομένως ένα ευρύ φάσμα καλλυντικών προϊόντων θα επηρεαστεί δυνητικά. Το αποτέλεσμα θα είναι ότι θα περιοριστεί η ποικιλία προϊόντων που θα είναι διαθέσιμα για τους καταναλωτές, άρα θα έχουν λιγότερες επιλογές, ενώ δεν θα αυξάνεται η ασφάλειά τους, επειδή τα συστατικά ήταν εξαρχής ασφαλή».

Πέρα από τα καλλυντικά, τα προϊόντα που θα επηρεαστούν από το σχέδιο αυτό θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν χρώματα, προϊόντα καθαρισμού, κόλλες, λιπαντικά και φυτοφάρμακα.

Η Ε.Ε. έχει ήδη αναπτύξει το σύστημα Reach, το μεγαλύτερο χημικό μητρώο στον κόσμο και οι νέες απαγορεύσεις θα μπορούσαν να πλήξουν περισσότερο από το ένα τέταρτο του ετήσιου κύκλου εργασιών της βιομηχανίας, που έχει αξία περίπου 500 δισ. ευρώ ετησίως, σύμφωνα με μελέτη του εμπορικού ομίλου Cefic.

Εντούτοις, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Χημικών Προϊόντων τάσσεται υπέρ της ομαδικής αντιμετώπισης των χημικών προϊόντων, επειδή οι χημικές εταιρείες είχαν προηγουμένως αποφύγει τις απαγορεύσεις μεμονωμένων χημικών ουσιών τροποποιώντας τη χημική τους σύνθεση ώστε να δημιουργήσουν αδελφές ουσίες που μπορεί να είναι επίσης επικίνδυνες, αλλά οι οποίες στη συνέχεια απαιτούν μακροχρόνιες νομοθετικές μάχες για να ελεγχθούν.

Η τακτική της βιομηχανίας να αντικαθιστά ουσίες με άλλες, παρόμοιες, έχει επικριθεί από περιβαλλοντικές ομάδες επειδή επιτρέπει την αντικατάσταση ουσιών όπως η δισφαινόλη Α που προκαλεί ενδοκρινικές διαταραχές με άλλες δισφαινόλες.

Σύμφωνα με την Τατιάνα Σάντος, πρόκειται για «κυνική και ανεύθυνη τακτική από τη χημική βιομηχανία για την αντικατάσταση των πιο επιβλαβών απαγορευμένων χημικών με παρόμοια επιβλαβή που δεν περνούν ακόμη από το ρυθμιστικό ραντάρ».

Ο επίτροπος Περιβάλλοντος της ΕΕ, Βιργίνιους Σινκεβίτσιους, επισήμανε ότι οι νέοι περιορισμοί «στοχεύουν στη μείωση της έκθεσης των ανθρώπων και του περιβάλλοντος σε ορισμένες από τις πιο επιβλαβείς χημικές ουσίες, ρυθμίζοντας ένα ευρύ φάσμα χρήσης τους – βιομηχανικά, επαγγελματικά και καταναλωτικά προϊόντα». Από την πλευρά του ο επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς, Τιερί Μπρετόν, είπε ότι η εξασφάλιση ενός περιβάλλοντος προϋποθέτει ότι θα υπάρχει διαφάνεια και προσβασιμότητα εκ μέρους της Κομισιόν. «Ο οδικός χάρτης περιορισμών παρέχει τέτοια διαφάνεια ώστε εταιρείες και άλλοι ενδιαφερόμενοι να είναι καλύτερα προετοιμασμένοι για τους πιθανούς επικείμενους περιορισμούς», είπε.