5 επισημάνσεις για την επόμενη μέρα του 3ου Συνεδρίου του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ

Να σκεφτούμε ως Αριστερά, δηλαδή από την πλευρά των λαϊκών τάξεων – Μερικές επισημάνσεις για την επόμενη μέρα του 3ου Συνεδρίου του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ

1. Η κρίση των κομμάτων είναι μια πραγματικότητα του σύγχρονου κόσμου. Οφείλεται στο ότι τα “κόμματα” σταδιακά μεταλλάχτηκαν από δομές εκπροσώπησης των κοινωνιών σε κόμματα νομιμοποίησης μέσα στην κοινωνία των “κρατικών πολιτικών”, σε “κόμματα – καρτέλ”.
Για τα κόμματα του ιστορικού εργατικού κινήματος η μετάλλαξη ήταν πολύ πιο οδυνηρή. Τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα συρρικνώθηκαν, τα παραδοσιακά εργατικά, αριστερά και κομμουνιστικά κόμματα εξαφανίστηκαν σε πολλές χώρες.

Για τη δεύτερη κατηγορία κομμάτων τρεις υπήρξαν οι βασικοί λόγοι της εξέλιξης αυτής:
α) η επικράτηση ήδη από το Μεσοπόλεμο ενός μοντέλου γραφειοκρατικού συγκεντρωτισμού, που τα μετέβαλλε σταδιακά από δομές αντιπροσώπευσης των λαϊκών συμφερόντων σε γραφειοκρατικές οντότητες επαγγελματικού τύπου,
β) η αποδυνάμωση συλλογικών αξιών και η ηγεμονία μετά τη δεκαετία του ’90 ατομικιστικών (νεοφιλελεύθερων) ιδεολογιών, διαδικασία που επεξέτεινε τον κατακερματισμό του κοινωνικού, συλλογικού χαρακτήρα της εργασίας.
γ) η ανάπτυξη νέων μορφών κοινωνικής κινητοποίησης και συμμετοχής που υποβοηθήθηκε από την τεχνολογική δυνατότητα οριζόντιας επικοινωνίας κοινωνικών δικτύων και που αναπτύχθηκε σε αντίστιξη με τις κλασικές μορφές κόμματος.

Τα αριστερά πολιτικά κόμματα που δημιουργήθηκαν και εξελίχτηκαν στον 19ο και τον 20ο αιώνα ανταποκρίνονταν σε εποχές αποκλεισμού των λαϊκών τάξεων από την πολιτική και το κράτος. Σε εποχές όπου η γνώση, η πληροφορία και η επικοινωνία ήταν περιορισμένες σε μικρές κοινωνικές ελίτ. Το «κόμμα» σε εκείνες τις συνθήκες εξασφάλιζε για τα μέλη του πρόσβαση σε γνώση, σε ενημέρωση, σε έργα διανοούμενων και καλλιτεχνών, σε δικτύωση και κοινωνική υποστήριξη. Το «κόμμα» είχε ρόλο στην κοινωνικοποίηση του μέλους, στην παιδαγωγική του διάπλαση, στην πολιτική του ενημέρωση, στην φιλοσοφική του συγκρότηση, ακόμα και στις οικογενειακές του επιλογές. Συγκροτούσε μια “αντι-κοινωνία”, όπως έλεγαν οι ιταλοί κομμουνιστές.

Σήμερα, η λειτουργία των αριστερών κομμάτων απέχει έτη φωτός από εκείνη την πραγματικότητα. Γιατί το γνωστικό και επικοινωνιακό επίπεδο των σημερινών κοινωνιών είναι εντελώς διαφορετικό. Ιδέες για την πόλη και τον χώρο, τον πολιτισμό, την εκπαίδευση, την αρχιτεκτονική, την ψυχική υγεία, την επιστημονική έρευνα και τις κοινωνικές χρήσεις της, την επικοινωνία των δικτύων, την προσβασιμότητα στο δομημένο περιβάλλον, τα προσωπικά δεδομένα και τα δικαιώματα, την παραγωγική ανάπτυξη και τη νέα οικονομία, αλλά και χιλιάδες άλλα θέματα, δεν παράγονται πρωτογενώς από τα αριστερά κόμματα και τις κομματικές οργανώσεις. Παράγονται σε πολύ μεγάλο βαθμό από κοινωνικά κινήματα και τις επάλληλες δικτυώσεις πολιτών. Παράγονται από «τα κάτω» και όχι από «τα πάνω». Όπως και οι περισσότερες πλέον κοινωνικές κινητοποιήσεις.
Και η κατάσταση αυτή οξύνει την κρίση της μορφής του «παραδοσιακού κόμματος», το οποίο είναι δομημένο ιστορικά στη λογική της «καθοδήγησης» της κοινωνίας εκ των άνω.

2. Για τους παραπάνω λοιπόν λόγους που ξεπερνούν τον ελληνικό ορίζοντα, ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να αλλάξει ριζικά το οργανωτικό του μοντέλο. Αν θέλει να υπάρξει στο μέλλον ως δύναμη πολιτικής αλλαγής.
Γιατί κόμματα που παρέμειναν αναλλοίωτα στην παλιά οργανωτική τους μορφή και λειτουργία είτε συρρικνώθηκαν είτε παρέμειναν περιθωριακά.
Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ θα πρέπει να σκεφτεί τη νέα πραγματικότητα των κοινωνικών κινημάτων και των αναγκών τους και να πειραματιστεί σε ένα διαφορετικό μοντέλο πολιτικής αντιπροσώπευσης και προγραμματικής αποκρυστάλλωσης της κίνησης των μαζών. Να διδαχτεί από τις κινητοποιητικές πρακτικές του Μπέρνι Σάντερς στις ΗΠΑ, ή του Τζέρεμι Κόρμπιν στην Αγγλία ή εναλλακτικών πολιτικών ρευμάτων στην Ευρώπη και στην Λατινική Αμερική.
Απέναντι σε μια Δεξιά που ασκεί στρατηγικές ηγεμονίας από την ακροδεξιά έως το «ακραίο κέντρο» και επιχειρεί μια τεράστια ιδεολογική και ιστορική αναθεώρηση, εμείς δεν μπορούμε να αντιτάξουμε ένα κόμμα περιχαρακωμένο, έρμαιο γραφειοκρατικών μηχανισμών και προσωπικών συμφερόντων.
Πρέπει να επανιδρύσουμε «από τα κάτω» έναν ισχυρό οργανισμό αντιπροσώπευσης των λαϊκών, εργατικών, μισθωτών και μεσαίων κοινωνικών στρωμάτων σε μια νέα στρατηγική λαϊκής κοινωνικής ενότητας. Και να δώσουμε τη μάχη της ιδεολογικής ηγεμονίας μέσα στην ελληνική κοινωνία, σε όλους τους χώρους και τις δικτυώσεις που αυτή εργάζεται, συζητά, διασκεδάζει, παράγει, καταναλώνει ή και αποδρά από την καθημερινότητα. Αυτή είναι η μόνη σταθερή αριστερή κατεύθυνση, η κατεύθυνση των μαζών.

3. Η άμεση εκλογή Προέδρου αλλά και συλλογικής ηγεσίας (Κεντρικής Επιτροπής) από το σύνολο των μελών του κόμματος, πρόταση που υπερψηφίστηκε προχθές από τη μεγάλη πλειοψηφία των συνέδρων του 3ου Συνεδρίου του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ αποτελεί για τις σημερινές συνθήκες μια προωθητική πρόταση.
Βρίσκεται στον αντίποδα του διαχρονικού γραφειοκρατικού συγκεντρωτισμού, στον οποίο έχει ασκηθεί δριμύτατη κριτική από το σύνολο των θεωρητικών του κριτικού μαρξισμού, τον Τρότσκι, τον Γκράμσι, τον Αλτουσέρ, αλλά και τον Νέγκρι, τον Μπενσαίντ, τον Μάγκρι και την Ροσάνα Ροσάντα.
Η ισότιμη συμμετοχή δεν (πρέπει να) αφορά μόνο στην εκλογή ηγεσίας, αλλά και σε κάθε πολιτικό και προγραμματικό ζήτημα. Δεν μπορείς να ζητάς από την κοινωνία να διαφύγει από τη λογική της ανάθεσης, αλλά στο εσωτερικό του κόμματός σου να λειτουργείς μόνον μέσα από το φίλτρο της ανάθεσης που έχει θεσμοποιήσει ο γραφειοκρατικός συγκεντρωτισμός.

4. Όμως, η άμεση εκλογή ηγεσίας δεν αρκεί από μόνη της για ένα σύγχρονο μαζικό κόμμα της Αριστεράς. Χρειάζεται να πλαισιωθεί από μια σειρά κανόνων και ρυθμίσεων που θα την καταστήσουν λειτουργική και γόνιμη. Και θα την θωρακίσουν θεσμικά και λειτουργικά από παρεκκλίσεις αρχηγισμών, παραγοντισμών ή αυταρχισμού ηγετικών ομάδων:.
– Αμεση εκλογή από τα μέλη όλων των οργάνων του κόμματος σε οποιαδήποτε βαθμίδα,
– θητείες ανώτατου ορίου σε όλα ανεξαιρέτως τα όργανα του κόμματος από τη βάση έως την κορυφή,
– θεσμοθέτηση της εναλλαγής σε θέσεις ευθύνης και εφαρμογή του δικαιώματος ανάκλησης από θέση κομματικής ευθύνης με αυξημένη πλειοψηφία των μελών,
– δικλείδες αποεπαγγελματοποίησης του κομματικού μηχανισμού.

5. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν χρειάζεται όμως μόνον οργανωτική – καταστατική επανίδρυση. Χρειάζεται και πολιτικό πρόγραμμα βαθιών δημοκρατικών αλλαγών στο Κράτος, στην Οικονομία και την Κοινωνία.
Πρόγραμμα και μορφή οργάνωσης πάνε χέρι-χέρι. Γραφειοκρατικό κόμμα οδηγεί εξ’ ορισμού σε πρόγραμμα «διαχείρισης» και «συνέχειας» με τη σημερινή βαρβαρότητα. Αντίστροφα, η οργανωτική Επανίδρυση προϋποθέτει πρόγραμμα δημοκρατικής τομής υπέρ των λαϊκών συμφερόντων.
Επομένως, η διαδικασία εκλογής της νέας ηγεσίας στις 15 Μαίου από όλα τα μέλη του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ πρέπει να είναι μαζική και να εξελιχθεί σε μια συμμετοχική γιορτή των ανθρώπων της εργασίας και του μόχθου.

Γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ_ΠΣ πρέπει να είναι το δικό τους “εργαλείο” και μόνο αν είναι το δικό τους “εργαλείο” θα διασφαλιστεί η πολιτική ανατροπή της Δεξιάς και η εφαρμογή ενός λαϊκού κοινωνικού προγράμματος.