Τα δικαιώματα στη μέγγενη του καπιταλισμού

Του Νάσου Θεοδωρίδη

Υπάρχει μια ευρύτατα διαδεδομένη πλάνη ότι τάχα σε αντίθεση με διάφορα αποκρουστικά νεο-απολυταρχικά καθεστώτα της Ανατολής (π.χ. Κίνα, Τουρκία και εσχάτως Ρωσία), ο καπιταλισμός της Δύσης είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τα δημοκρατικά δικαιώματα. Η συγκεκριμένη προπαγάνδα ταυτίζει αυθαίρετα τον καπιταλισμό με τον Διαφωτισμό, ο οποίος όντως αποτελεί τη μήτρα μεγάλων επαναστατικών παραδόσεων. Η απάτη αυτή είναι εσκεμμένη, διότι ιστορικά έχει αποδειχτεί ότι ο καπιταλισμός μπορεί να συνυπάρξει θαυμάσια με κάθε μορφής αυταρχικές εξουσίες, όπως συνέβη στη νεοφιλελεύθερη Χιλή του δικτάτορα Πινοσέτ. Εξάλλου, ακόμη και το Ιράν και η Κίνα εφαρμόζουν έναν συνδυασμό καταστολής ελευθεριών και εφαρμογής νεοφιλελεύθερης οικονομικής πολιτικής.

Αρα, οι κατακτήσεις των λαών αναφορικά με ελευθερίες και δικαιώματα αποτελούν προϊόν των δικών τους αγώνων και δεν σχετίζονται γενικά και αόριστα με κάποιο «δυτικό σύστημα αξιών». Επίσης, αν θέλει να αναφερθεί κανείς σε δυτικό σύστημα αξιών, τότε πρέπει να συμπεριλάβει σε αυτό την άγρια καταστολή των «κίτρινων γιλέκων» στη Γαλλία, την κτηνώδη αντιμετώπιση των Καταλανών ψηφοφόρων από την ισπανική αστυνομία και βεβαίως τις εξοντωτικές μνημονιακές πολιτικές που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά του νέου αφηγήματος της σύγχρονης ευρωπαϊκής ελίτ, ενώ δεν θα πρέπει να λησμονηθεί το σκοτεινό παρελθόν μιας ηπείρου που εκτός από Χάρτες Δικαιωμάτων και τεχνολογική πρόοδο γέννησε και αποικιοκρατία και ναζισμό.

Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια η Ν.Δ. ενδυνάμωσε το κατασταλτικό νομικό και θεσμικό πλαίσιο του αστικού κράτους, που έτσι κι αλλιώς το είχε αφήσει άθικτο και ο ΣΥΡΙΖΑ. Ακόμη και το ΠΑΣΟΚ, που στην πρώτη ριζοσπαστική τετραετία του Ανδρέα Παπανδρέου είχε τολμήσει σημαντικές τομές, ενώ διέθετε και «κόκκινες γραμμές» ως προς τα ζητήματα των δικαιωμάτων (π.χ. έως το τέλος της δεκαετίας του 1990 δεν ψήφιζε ποτέ τους περίφημους τρομονόμους), προσχώρησε πλήρως εδώ και δύο δεκαετίες στο δόγμα «νόμος και τάξη». Ετσι, μέσα σε ένα πλαίσιο αστικής συναίνεσης, η σημερινή κυβέρνηση της Ν.Δ. έθεσε φραγμούς στο δικαίωμα της διαδήλωσης, κατήργησε το πανεπιστημιακό άσυλο θεσπίζοντας την είσοδο αστυνομίας στα ΑΕΙ και έδωσε πράσινο φως σε βίαιες και θανατηφόρες -άρα εγκληματικές και δολοφονικές- επαναπροωθήσεις προσφύγων που καταγγέλλονται πλέον από όλους τους διεθνείς οργανισμούς.

Εμβληματικό διαχρονικό παράδειγμα παραβίασης δικαιωμάτων στην Ελλάδα είναι η άγρια εκμετάλλευση των μεταναστών εργατών και εργατριών γης, την οποία αποδέχονται και νομιμοποιούν όλες οι αστικές κυβερνήσεις. Τη συγκεκριμένη παραβίαση δεν μπορούμε να την αναλύσουμε έξω από μια ταξική οπτική, διότι το ανοιγοκλείσιμο της στρόφιγγας αποσκοπεί ακριβώς στην ανεύρεση φτηνού και ευάλωτου εργατικού δυναμικού, ανάλογα με τα συμφέροντα του κεφαλαίου. Γι’ αυτόν τον λόγο, εξάλλου, οι επαναπροωθήσεις δεν είναι «προνόμιο» της Ν.Δ.

Η αυτεπάγγελτη έρευνα του Συνηγόρου του Πολίτη για τις καταγγελλόμενες επαναπροωθήσεις στην Τουρκία αλλοδαπών που είχαν εισέλθει στην Ελλάδα αναζητώντας διεθνή προστασία από τις αρχές Ιουνίου 2017 έως το τέλος του 2020, δηλαδή τόσο επί ΣΥΡΙΖΑ όσο και επί Ν.Δ., είναι αποκαλυπτική. Το ίδιο προκλητική είναι η ταύτισή τους στη διαστρέβλωση της διάκρισης ανάμεσα σε πρόσφυγες ή παράτυπους μετανάστες με βάση την έννοια της «ασφαλούς τρίτης χώρας», που βαφτίζει για παράδειγμα το Πακιστάν (με τις γνωστές σχέσεις του με τους Ταλιμπάν) ως ασφαλή χώρα για τους Αφγανούς πρόσφυγες.

Κάθε φορά που ακούγεται από κάποιους ότι στη Δύση απολαμβάνουμε δικαιώματα, θα πρέπει να αναλογιζόμαστε ότι οι μετανάστες είναι οι σύγχρονοι σκλάβοι του 21ου αιώνα, που ζουν και εργάζονται για χρόνια στην Ελλάδα, παράγουν άμεσα τον πλούτο της χώρας, αλλά καμιά κυβέρνηση δεν τους έχει χορηγήσει νόμιμες άδειες συνεχούς διαμονής, χωρίς αβάσταχτους όρους και εμπόδια. Επομένως, τα επιχειρήματα που λένε ότι στη Δύση υπάρχει «κράτος δικαίου» προς όφελος όλων και ότι στο πλαίσιο της αστικής δημοκρατίας μπορεί πραγματικά να εκφραστεί η βούληση του λαού συσκοτίζουν το γεγονός ότι στον καπιταλισμό πίσω από την τυπική ισότητα κρύβεται η εκμετάλλευση.

Συνεπώς, ο χαρακτήρας ενός καπιταλιστικού κράτους δεν αλλάζει ανάλογα με το κόμμα που βρίσκεται στη διακυβέρνηση. Με το σύνολο των λειτουργιών του, υπηρετεί έναν και μόνο σκοπό: τη διασφάλιση της εξουσίας των αφεντικών, την καταπίεση, την καταστολή και τη χειραγώγηση του λαού και της νεολαίας. Οι νόμοι, το Σύνταγμα, τα σώματα ασφαλείας, τα δικαστήρια, το σωφρονιστικό και το εκπαιδευτικό σύστημα αποτελούν λειτουργίες του αστικού κράτους, οι οποίες οργανώνουν τόσο την καταστολή του λαϊκού κινήματος όσο και την ιδεολογική κυριαρχία της αστικής τάξης, δηλαδή το πώς θα αποσπαστεί η συναίνεση των εργαζομένων στην εκμετάλλευση που υφίστανται.

*Δικηγόρος με ειδίκευση στα ανθρώπινα δικαιώματα και μέλος της ΑΝΤΑΡΣΥΑ

Πρώτη δημοσίευση στην Εφ.Συν.