Απειλείται το δολάριο;

του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου*

Oι κυρώσεις που έχουν επιβληθεί στη Ρωσία απειλούν να υπονομεύσουν σταδιακά την ηγεμονική θέση του αμερικανικού δολαρίου, οδηγώντας σε ένα πιο κατακερματισμένο διεθνές νομισματικό σύστημα. Την εκτίμηση αυτή έκανε η πρώτη αναπληρωτής διευθύντρια (managing director) του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου Gita Gopinath σε συνέντευξή της προς τους Financial Times. Τα δραστικά οικονομικά μέτρα που επεβλήθησαν από τη Δύση στη Ρωσία, μπορεί τελικά να ενθαρρύνουν τη δημιουργία μικρών επί μέρους νομισματικών μπλοκ βασιζόμενων στο εμπόριο ξεχωριστών ομάδων χωρών. Ναι μεν το δολάριο θα παραμείνει το μείζον παγκόσμιο νόμισμα, ακόμα και σε ένα τέτοιο τοπίο, αλλά σε ένα κατώτερο επίπεδο ο νομισματικός κατακερματισμός είναι δυνατός. Το βλέπουμε ήδη αυτό με μερικές χώρες που επαναδιαπραγματεύονται το νόμισμα στο οποίο πληρώνονται για τα εμπορεύματά τους, προσέθεσε η κορυφαία αξιωματούχος του ΔΝΤ.

Η Ρωσία έχει επιδιώξει επί σειρά ετών, ιδίως μετά τις κυρώσεις που της επέβαλαν οι ΗΠΑ το 2014, να περιορίσει την εξάρτησή της από το δολάριο. Παρόλα αυτά, η Ρωσία διατηρούσε, την παραμονή της επέμβασής της στην Ουκρανία, περίπου το ένα πέμπτο των συναλλαγματικών της αποθεμάτων σε δολάρια και ένα σημαντικό μέρος τους κατατεθειμένο στο εξωτερικό, τη Γερμανία, τη Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιαπωνία, χώρες οι οποίες συνασπίσθηκαν πλέον για να την απομονώσουν από το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Η Gopinath υπογράμμισε ότι η μεγαλύτερη χρήση νομισμάτων άλλων από το δολάριο στο παγκόσμιο εμπόριο θα οδηγήσει σε περαιτέρω διαφοροποίηση των συναλλαγματικών αποθεμάτων των κεντρικών τραπεζών. «Οι χώρες τείνουν να συσσωρεύουν εφεδρείες στα νομίσματα που χρησιμοποιούν για να εμπορευθούν με τον υπόλοιπο κόσμο, κι έτσι μπορεί να δούμε μερικές αργά εξελισσόμενες τάσεις προς άλλα νομίσματα», όμως η κυριαρχία του δολαρίου, που υποστηρίζεται από ισχυρούς και πολύ αξιόπιστους θεσμούς, βαθιές αγορές και την ελεύθερη μετατρεψιμότητά του, είναι απίθανο να μεταβληθεί μεσοπρόθεσμα.

Η Gopinath υπογράμμισε ότι το μερίδιο του δολαρίου στα διεθνή αποθέματα έχει πέσει από 70% σε 60% στη διάρκεια των τελευταίων είκοσι χρόνων, καθώς ανεδείχθησαν άλλα εμπορικά νομίσματα, με πρώτο το αυστραλιανό δολάριο. Περίπου το ένα τέταρτο της υποχώρησης του δολαριακού μεριδίου μπορεί να αποδοθεί σε μεγαλύτερη χρήση του κινεζικού νομίσματος. Αλλά λιγότερο από το 3% των παγκόσμιων αποθεμάτων των κεντρικών τραπεζών είναι σε γουάν, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΔΝΤ.

Κατά την κορυφαία αξιωματούχο του ΔΝΤ η Κίνα είχε αρχίσει τη διαδικασία «διεθνοποίησης» του νομίσματός της πριν από την τωρινή κρίση και ήταν ήδη μπροστά από άλλα έθνη στην υιοθέτηση ενός ψηφιακού νομίσματος της κεντρικής τράπεζας, προσέθεσε όμως ότι θεωρεί απίθανο το κινεζικό νόμισμα να αντικαταστήσει το δολάριο ως κύριο αποθεματικό νόμισμα.

Κάτι τέτοιο θα προϋπέθετε πλήρη ανταλλαξιμότητα του κινεζικού νομίσματος, ανοιχτές κεφαλαιαγορές και τους θεσμούς να τις στηρίξουν. Η διαδικασία για να φτάσουμε εκεί χρειάζεται χρόνο και επομένως η κυριαρχία του δολαρίου θα παραμείνει για ένα διάστημα.

Η αξιωματούχος του ΔΝΤ προέβλεψε επίσης ότι ο πόλεμος θα προκαλέσει την υιοθέτηση ψηφιακής χρηματοπιστωτικής από κρπτονομίσματα σε stablecoins (κρυπτονομίσματα σταθερής αξίας) και ψηφιακά νομίσματα κεντρικών τραπεζών. Όλα αυτά βέβαια θα απαιτήσουν διεθνή ρύθμιση, γιατί τώρα υπάρχει κενό.

(*) Ο Δημήτρης Κωνσταντακόπουλος είναι δημοσιογράφος