Η «κανονικότητα» στις φλόγες

Του Χριστόφορου Παπαδόπουλου

Δυόμισι χρόνια πίσω, καλοκαίρι 2019, το πολιτικό σύστημα εκτιμούσε ότι ξεκινούσε ένας νέος κύκλος «κανονικότητας». Ότι, δηλαδή, μετά από 10 χρόνια οικονομικής κρίσης και σχεδόν άλλων τόσων χρόνων μνημονίων, δημοσιονομικής προσαρμογής και εσωτερικής υποτίμησης, η οικονομία θα έμπαινε σε μια φάση επέκτασης, τα πάθη της κοινωνίας θα «εξημέρευαν» και ο πολιτικός ανταγωνισμός θα έπαιζε αποκλειστικά στις ικανότητες διαχείρισης του πολιτικού προσωπικού. Όλοι;

H ΝΔ διαφήμιζε τις ικανότητες διαχείρισης, από το λεγόμενο επιτελικό κράτος, των ευκαιριών που θα παρουσιαζόντουσαν στο νέο κύκλο οικονομικής ανόδου, υποσχέθηκε ευημερία στα μεσαία οικονομικά στρώματα και γενναιόδωρες δυνατότητες στα ανώτερα. Ταυτόχρονα δεν αμελούσε, ούτε παραμελούσε τις παραδοσιακές δομές κοινωνικής διαμεσολάβησης του δικομματικού συστημισμού, τα πελατειακά δίκτυα. Αντιθέτως.

Δυόμισι χρονιά μετά, ο κόσμος της εργασίας είναι στη ζώνη του λυκόφωτος, οι υποσχέσεις στα μεσαία στρώματα παραμένουν στα συρτάρια και το επιτελικό κράτος συνετρίβη στη διαχείριση των καιρικών φαινομένων, της πανδημίας και της ακρίβειας.

Βέβαια, πέρα από τις προεκλογικές υποσχέσεις, η κυβέρνηση της ΝΔ εργάστηκε συστηματικά για την ανασυγκρότηση του ελληνικού αστισμού. Η συνταγή δομικά νεοφιλελεύθερη: συγκέντρωση του πλούτου και της ισχύος στους λίγους, «δημιουργική καταστροφή» για τους μικρομεσαίους, εργασιακή υποτίμηση της μισθωτής εργασίας και ιδιωτικοποιήσεις.

Η ιδιωτικοποίηση του ΕΣΥ είναι σίγουρος δρόμος για πολλά λεφτά στους ιδιώτες επενδυτές και αρκετά στους γιατρούς εκτός ΕΣΥ.

Το ίδιο και στην παιδεία, μπορεί οι σχολάρχες να μην είναι μια ιδιαίτερα πλουτοπαραγωγική πηγή, αλλά το σχολείο είναι βασικός ιδεολογικός μηχανισμός για τη διαμόρφωση των πεποιθήσεων και των προσδοκιών κοινωνικής ανόδου. Οι μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι, των χρηματοπιστωτικών συμπεριλαμβανομένων, ενδιαφέρονται ζωηρά για τα μεγάλα projects: για τα δίκτυα, τις υποδομές, τα κεφάλαια της κοινωνικής ασφάλισης, την παραγωγή ενέργειας.

Το real estate από κοινού με τις τράπεζες και τα funds αναζητούν ευκαιρίες στο δημόσιο χώρο, τη δημόσια περιουσία. Όλοι μαζί υπαγορεύουν στην κυβέρνηση fast truck διαδικασίες, χωρίς ιδιαίτερες χωροταξικές, περιβαλλοντικές και αρχαιολογικές, δηλαδή πολιτισμικές, προϋποθέσεις. Η κυβέρνηση της ΝΔ ανταποκρίνεται πρόθυμα, είναι πεισμένη ότι η αγορά επιλύει κάθε αναπτυξιακό δίλημμα.

Η ηγετική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ δεν έμεινε ανεπηρέαστη από τη γοητεία του κέντρου και της «κανονικότητας». Επικοινωνιολόγοι και δημοσκόποι την προέτρεπαν, εμμονικά, στη στροφή στο κέντρο, στα μεσαία οικονομικά στρώματα. Τα πληβειακά δεν είναι leaders στην εκλογική προτίμηση.
Οι δημοσκόποι μένουν άφωνοι στις κοινωνικές εκρήξεις και στην αναδιάταξη του πολιτικού σκηνικού.

Στην ερμηνεία του 2012-2015 για παράδειγμα. Την αποδίδουν εκ των υστέρων και εκ του ασφαλούς σε θεωρίες της ιστορικής παρένθεσης ή στις θεωρίες των 2 άκρων. Το κοινωνικό ζήτημα εξορίζεται και αναζητούν ερμηνείες στις πολιτισμικές ταυτότητες ενώ στηρίζουν τις προβλέψεις τους στην επιστροφή στην κανονικότητα, στο business as usual.

Ο σύντομος ιστορικός χρόνος

Το 2019 κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει τις επόμενες κρίσεις σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Μέσα σε λιγότερο από 15 χρόνια ο κόσμος βίωσε 3 παγκόσμιες κρίσεις: την χρηματοοικονομική, την πανδημία και τώρα τον πόλεμο. Όλες αυτές οι κρίσεις στο έδαφος μεγάλων, παγκόσμιων αλλαγών, που τις επικαθορίζουν η κλιματική κρίση και ο ψηφιακός μετασχηματισμός της παγκόσμιας οικονομίας.

Ο πόλεμος, η εισβολή των ρωσικών τανκς στην Ουκρανία αλλάζουν το τοπίο. Η παγκόσμια κοινότητα έχει εξοικειωθεί με την παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου, τη διευθέτηση των ανταγωνισμών δια των κανονιοφόρων. Αλλά αυτή τη φορά ο πόλεμος αποκάλυψε άλλους, ακήρυκτους. Τον οικονομικό πόλεμο, τον ενεργειακό, την ασυνέχεια στις αλυσίδες αξίας, τη μάχη για ηγεμονία και οικονομική υπεροχή με σημαία τις εταιρείες τεχνολογίας αιχμής και τις σπάνιες γαίες. Τη σύγκρουση για τα συναλλαγματικά αποθέματα και το παγκόσμιο νόμισμα. Την εκθετική αύξηση του χρέους, δημόσιου και ιδιωτικού.

Η παγκοσμιοποίηση όπως τη γνωρίζαμε υποχωρεί σε ένα, συγκρουσιακό επίσης, πολυπολικό κόσμο. ΗΠΑ, Κίνα, ΕΕ, Ρωσία, Ινδία, αλλά και περιφερειακές δυνάμεις όπως Τουρκία, Ισραήλ, Ιράν και Ν. Αφρική διεκδικούν ρόλους και δεν παραδίνονται σε αυτοκρατορικές επιλογές. Ενδεικτικά πρέπει να αναφερθεί ότι οι συναλλαγές μεταξύ ΕΕ-Κίνας είναι 1, 6 δις ευρώ ημερησίως, γεγονός που βάζει περιορισμούς στα ηγεμονικά σχέδια των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ.

Παράπλευρη απώλεια στους γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς το περιβάλλον. Ο στόχος της απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα μέχρι το 2050 εγκαταλείπεται σιωπηλά λίγες βδομάδες μετά την έναρξη του πολέμου. Ο μιλιταρισμός και η κούρσα των εξοπλισμών αφαιρούν πόρους από τις κοινωνίες. Οι μεγάλες επιχειρήσεις αναδιαρθρώνονται εξ αιτίας του πολέμου, η παραγωγή επιστρέφει στις χώρες καταγωγής εξ αιτίας των προβλημάτων στην εφοδιαστική αλυσίδα. Το φυσικό αέριο και η πυρηνική ενέργεια αναβαθμίζονται σε «πράσινες πολιτικές» Ο αγροτοδιατροφικός τομέας επανακτά την εμπορευματική του αξία, μετά από δεκαετίες υποτίμησης, η αξία χρήσης του είναι περισσότερο αναγκαία από ποτέ, οικουμενικά αναγκαία.

Τα επίμονα ερωτήματα

Σε αυτό το περιβάλλον επαναδιατυπώνονται πολιτικά ερωτηματικά, σε όσους ενδιαφέρονται, προκειμένου να σχεδιαστούν εφαρμοσμένες πολιτικές μετασχηματισμού. Για παράδειγμα: Έχει το κεφάλαιο πατρίδα; Οι μεγάλες επιχειρήσεις υπαγορεύουν την πολιτική ή το κράτος; Είναι εφικτή η στρατηγική αυτονομία της ΕΕ Επανέρχεται ανάγκη για δημόσια οικονομικά, για δημόσιες επενδύσεις;

Είναι η αγορά κατάλληλη για να δημιουργήσει τους όρους της οικονομικής και κοινωνικής ασφάλειας;

Τα χρηματιστήρια της ενέργειας, των ρύπων, των τροφίμων είναι ο μηχανισμός για κοινωνική δικαιοσύνη και ασφάλεια; Πρέπει το δημόσιο να επανακτήσει κρίσιμα εργαλεία προκειμένου να ρυθμίζει μια συμπεριληπτική οικονομική ανάπτυξη; Στα δίκτυα, στον χρηματοοικονομικό τομέα, στη διαχείριση της δημόσιας περιουσίας, για παράδειγμα.

Η ΝΔ στα ερωτήματα δεν έχει αναστολές, έχει ταχθεί με σαφήνεια στη μία πλευρά της ιστορίας, ακόμα και στη σκοτεινή, που δεν διστάζει να εμπλακεί ακόμα και στον πόλεμο και στην προπαγάνδα του πολέμου.

Ο Κ. Μητσοτάκης έριξε λεφτά κατά τη διάρκεια της πανδημίας, το ίδιο σκέφτεται και τώρα, στην ενεργειακή και επισιτιστική κρίση, στην ακρίβεια και τον πληθωρισμό. Λίγα, πολλά; Πάντως όχι ικανά να ανακόψουν τη δημοσκοπική φθορά που ψαλιδίζει τα όνειρα για αυτοδυναμία. Το βέβαιο είναι ότι όσα χρήματα και αν ρίξει δεν θα απειλήσει τους μηχανισμούς της καπιταλιστικής υπερσυσσώρευσης. Αντίθετα, κάνει τα πάντα προκειμένου να τους ενισχύσει, αδιαφορώντας για τις ανισότητες και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Διατηρώντας επίμονατην ίδια παραγωγική δομή, τόσο ευάλωτη στις κρίσεις, αποδεδειγμένα.

Τη σοσιαλδημοκρατία και την κεντροαριστερά δεν τις απασχολούν αυτά τα ερωτήματα, στην καλύτερη περίπτωση καταθέτουν προγράμματα για το δίχτυ κοινωνικής προστασίας των ευάλωτων, στα άλλα είναι προσκολλημένη στο κυρίαρχο αφήγημα.

Την Αριστερά; Εύκολο να συγκρούεσαι με τον Κυριάκο Μητσοτάκη, δύσκολο με τα συμφέροντα που τον στηρίζουν. Σε λίγες μέρες ξεκινά το Συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, το ερώτημα είναι εάν θα είναι ένα συνέδριο εσωκομματικών διευθετήσεων και αποθέωσης της ηγεσίας ή ένα συνέδριο αναστοχασμού και κατάθεσης εναλλακτικού σχεδίου διακυβέρνησης της χώρας, εάν δηλαδή προσλαμβάνει τα παραπάνω ερωτήματα και ποιες απαντήσεις είναι διατεθειμένο να συνομολογήσει.

Υστερόγραφο: στα προγραμματικά κείμενα και στο σχέδιο Θέσεων του Συνεδρίου υπάρχουν απαντήσεις σε πολλά από τα παραπάνω ερωτήματα, το ζήτημα είναι ότι έχουν χαθεί από τη δημόσια σφαίρα.

Πηγή: ΤΑ ΝΕΑ