Ενεργειακό χάσμα βόρειας και νότιας Ευρώπης – Στην Ελλάδα οι υψηλότερες επιδοτήσεις στην ενέργεια

Για ενεργειακό «χάσμα» μεταξύ βόρειας και νοτιοανατολικής Ευρώπης κάνει λόγο το Reuters σε σχετικό ρεπορτάζ του, δίνοντας έμφαση στην κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα στη χονδρική αγορά ενέργειας και πώς αυτή «μεταφράζεται» στην οικιακή κατανάλωση.

Από τότε που ο πόλεμος της Ουκρανίας διέκοψε τις προμήθειες φυσικού αερίου από τον ρωσικό αγωγό στην Ευρώπη, χώρες όπως η Ελλάδα αναγκάστηκαν να αναζητήσουν πιο ακριβές εναλλακτικές λύσεις, σημειώνει το πρακτορείο.

Αλλά η νοτιοανατολική Ευρώπη έχει αισθανθεί τον αντίκτυπο πολύ περισσότερο από τη βορειοδυτική. Οι αναλυτές λένε ότι αυτή η κατάσταση μόνο θα χειροτερέψει καθώς πλησιάζει ο χειμώνας, και θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομική ανάπτυξη.

Η τιμή χονδρικής για την ενέργεια στην Ελλάδα και την Ιταλία τον Αύγουστο ήταν 12 φορές υψηλότερη από ό,τι στις σκανδιναβικές χώρες, αλλά ήταν πολύ υψηλότερη και από άλλες χώρες της Νότιας Ευρώπης που είχαν ζεστό καιρό.

Μεγάλο μέρος του «κοντράστ» μεταξύ της νοτιοανατολικής Ευρώπης και των γειτόνων της οφείλεται στις επενδύσεις. Ενώ βορειοανατολικά υπάρχουν γραμμές ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου που επιτρέπουν την εύκολη μεταφορά ενέργειας μεταξύ των κρατών, καθώς και ένα ισχυρό μείγμα ανανεώσιμων πηγών, μεγάλο μέρος της νοτιοανατολικής Ευρώπης είναι κατακερματισμένο και απομονωμένο.

Η αποθήκευση ενέργειας, η οποία γίνεται ολοένα και πιο σημαντική στις βόρειες ευρωπαϊκές χώρες, είναι ανύπαρκτη σε περιοχές της νοτιοανατολικής πλευράς της Ευρώπης. Η Γερμανία διαθέτει 1.668 μεγαβάτ (MW) μεγάλης κλίμακας αποθηκευτικής ικανότητας, έναντι μηδενικής στην ηπειρωτική Ελλάδα, σύμφωνα με στοιχεία από την LCP Delta, μια συμβουλευτική εταιρεία παροχής ενέργειας με έδρα το Εδιμβούργο.

«Η Νοτιοανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια στερούνται (ηλεκτρικής) διασύνδεσης. Όποτε υπάρχει έλλειψη ενέργειας και η παραγωγή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι χαμηλή, δυσκολεύονται να εισαγάγουν τις απαραίτητες ποσότητες», δήλωσε ο Χένινγκ Γκλουστάιν, επικεφαλής ενέργειας, κλίματος και πόρων του Eurasia Group.

Αντίθετα, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην Ισπανία έχει εκτοξευθεί στα ύψη την τελευταία δεκαετία, εν μέρει χάρη στη χρηματοδότηση της ΕΕ. Παρήγε σχεδόν το 60% της ηλεκτρικής της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας το πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος έτους, από 51% ένα χρόνο πριν.

«Αν δεν επενδύσετε, οι τιμές της ενέργειας θα παραμείνουν υψηλές», προειδοποίησε ο Γκλουστάιν.

Στην Ελλάδα οι υψηλότερες επιδοτήσεις στην ενέργεια

Από το 2021, η Ελλάδα έχει ξοδέψει 11 δισεκατομμύρια ευρώ σε επιδοτήσεις ενέργειας για να προσπαθήσει να προστατεύσει τους πελάτες. Το 2022, η δαπάνη ανήλθε στο 5,3% του ΑΕΠ – μακράν το υψηλότερο ποσοστό στην ΕΕ και διπλάσιο από αυτό της δεύτερης Ιταλίας, σύμφωνα με την Enerdata που εδρεύει στη Γαλλία.

Παρά τις προσπάθειες της Αθήνας να προστατεύσει τους πολίτες από τις αυξήσεις του ενεργειακού κόστους, η κατάσταση έχει επιδεινώσει την κρίση κόστους ζωής στην Ελλάδα μετά την κρίση χρέους του 2009-18 που μείωσε τους μισθούς, τις συντάξεις και τις επενδύσεις στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και τις μεταφορές.

«Οι αυξημένες τιμές της ενέργειας και ο αρνητικός αντίκτυπος στο ΑΕΠ είναι ταυτολογία», δήλωσε ο Νίκος Μαγγίνας, ανώτερος οικονομολόγος στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδας.

«Οι αυξημένες τιμές έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην κατανάλωση των νοικοκυριών και στη δομή του κόστους για τις βιομηχανίες, τις αεροπορικές εταιρείες και τη ναυτιλία».

«Πρέπει να γίνουν περισσότερα»

Το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας της Ευρώπης είναι από πολλές απόψεις μεγάλη επιτυχία. Το 2022, η Γαλλία αύξησε τις εισαγωγές από τη Γερμανία όταν η παραγωγή πυρηνικής ενέργειας μειώθηκε.

Όταν οι προμήθειες ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω της Ουκρανίας σταμάτησαν την περασμένη εβδομάδα, ο αντίκτυπος στις τιμές μειώθηκε επειδή το μπλοκ είχε βρει εναλλακτικές λύσεις.

Αλλά για κάποιους, πρέπει να γίνουν περισσότερα. Μετά την εκτίναξη των τιμών του ρεύματος στην Ελλάδα το περασμένο καλοκαίρι, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έγραψε επιστολή στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζητώντας λύση στις «απαράδεκτες» διαφορές στο κόστος ηλεκτρικής ενέργειας σε όλη την Ευρώπη.

Η Ελλάδα δεν είναι μόνη. Μεγάλο μέρος των Βαλκανίων βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στα ορυκτά καύσιμα και το περιφερειακό σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας είναι αδύναμο. Τον περασμένο Ιούνιο, μια διακοπή ρεύματος έπληξε το Μαυροβούνιο, τη Βοσνία, την Αλβανία και την Κροατία όταν το δίκτυο υπερφορτώθηκε από τις ανάγκες κλιματισμού κατά τη διάρκεια ενός καύσωνα.

Το Κοσσυφοπέδιο, το οποίο παράγει περισσότερο από το 90% της ενέργειας του από άνθρακα, αγωνίζεται να καλύψει τη διαφορά με την υπόλοιπη Ευρώπη στην εγκατάσταση περισσότερων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Τον Δεκέμβριο, ξεκίνησε δημοπρασία για την εγκατάσταση αιολικής ισχύος 100 MW. Ωστόσο, η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι χρειάζεται 100 φορές μεγαλύτερη ισχύς – τουλάχιστον 10 γιγαβάτ νέας ισχύος – για να πετύχει τον στόχο της για εξάλειψη της χρήσης άνθρακα έως το 2050. Αυτή η μετάβαση εκτιμάται ότι θα κοστίσει στο Κοσσυφοπέδιο 4,5 δισεκατομμύρια ευρώ, ένα τρομακτικό ποσό για τη μικρή οικονομία.

Χωρίς επαρκή διασυνοριακή ολοκλήρωση ή αποθήκευση, μερικές φορές υπάρχει υπερβολική ισχύς για μια αγορά, αναγκάζοντας τους παραγωγούς να περιορίσουν την προσφορά.

«Αν ο στόχος είναι πιο συγκεκριμένα η μείωση των τιμών, ο ευκολότερος τρόπος για να γίνει αυτό είναι να αυξηθεί η διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ή των πυρηνικών», δήλωσε ο Φάμπιαν Ρόνιγκεν, αναλυτής στην εταιρεία συμβούλων Rystad Energy.

Ενώ η Ελλάδα δεν έχει πυρηνικούς σταθμούς, ο Αριστοτέλης Αϊβαλιώτης, γενικός γραμματέας του Υπουργείου Ενέργειας, είναι αισιόδοξος, σημειώνοντας ότι η παραγωγή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αυξάνεται, δύο νέοι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο πρόκειται να λειτουργήσουν φέτος και το σύστημα αποθήκευσης ενέργειας με μπαταρίες θα κατασκευαστεί έως το 2028.

Τα σχέδια προβλέπουν επίσης την αναβάθμιση των συνδέσεων ηλεκτρικής ενέργειας με την Ιταλία, την Αλβανία και την Τουρκία έως το 2031 με κόστος περίπου 750 εκατομμύρια ευρώ.

«Οι τιμές χονδρικής θα πέσουν σταδιακά… και αυτό σίγουρα θα μετακυλιστεί στους καταναλωτές κάποια στιγμή», δήλωσε ο Αϊβαλιώτης στο Reuters.