Financial Times: Ο Πούτιν, το ΝΑΤΟ και η πυρηνική απειλή

“Ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν ανακοίνωσε την Κυριακή ότι θέτει τις ρωσικές πυρηνικές δυνάμεις σε «υψηλό συναγερμό». Η κατάσταση συναγερμού σημαίνει ελάχιστα πράγματα όσον αφορά στην αύξηση του κινδύνου κλιμάκωσης στην Ουκρανία. Αλλά η δυσοίωνη δήλωση του Πούτιν υπενθύμισε στον κόσμο ότι η Ρωσία διαθέτει, μεταξύ πολλών καταστροφικών εργαλείων στο οπλοστάσιό της, πολλές χιλιάδες πυρηνικά όπλα.

Για τους περισσότερους ανθρώπους στη Δύση, η ιδέα της χρήσης πυρηνικών όπλων είναι απλώς αδιανόητη – και έτσι δεν το σκέφτονται. Ο ψυχρός πόλεμος, από αυτή την άποψη, απέδειξε ότι τα πυρηνικά όπλα είναι άχρηστα.

Αλλά καλώς ή κακώς ζούμε πλέον σε έναν διαφορετικό κόσμο. Ο πόλεμος στην Ουκρανία, καθώς και η εξέλιξη στην πολιτική της Ρωσίας και η επισφαλής στρατιωτική της θέση, σημαίνουν ότι η πυρηνική κλιμάκωση έχει μεγαλύτερές πιθανότητές σήμερα από τις αρχές της δεκαετίας του 1980. Παραμένει απίθανο, αλλά πρέπει για άλλη μια φορά να σκεφτούμε πώς μπορούμε να μειώσουμε περαιτέρω τις πιθανότητες να συμβεί.

Πώς θα μπορούσε η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία να οδηγήσει σε πυρηνική σύρραξη; Ο πιο πιθανός τρόπος είναι μέσω της χρήσης ενός τακτικού πυρηνικού όπλου από τη Ρωσία. Τα τακτικά πυρηνικά όπλα είναι σχετικά μικρότερες βόμβες που προορίζονται να χρησιμοποιηθούν σε καταστάσεις πεδίων μάχης ενάντια σε συγκεντρώσεις εχθρικών δυνάμεων. Οι εκτιμήσεις ποικίλλουν πολύ, αλλά η Ρωσία έχει πιθανώς από 1.000 έως 2.000 τέτοια όπλα στο οπλοστάσιό της, με μεγάλη ποικιλία αποδόσεων και μηχανισμών παράδοσης. Διαφέρουν επίσης σε μεγάλο βαθμό ως προς το εκρηκτικό αποτέλεσμα, αλλά θα μπορούσαν να καταστρέψουν οτιδήποτε, από μια θωρακισμένη στήλη έως μια ολόκληρη πόλη” τονίζεται στο άρθρο.

“Την τελευταία δεκαετία, οι δυτικοί αναλυτές ανησυχούσαν ότι το ρωσικό στρατιωτικό δόγμα έχει γίνει περισσότερο εξαρτημένο από τα πυρηνικά όπλα. Ο πρώην διοικητής του ΝΑΤΟ, στρατηγός Philip Breedlove, συχνά περιέγραφε ένα σενάριο «κλιμάκωσης για αποκλιμάκωση» όπου οι Ρώσοι θα μπορούσαν να επιτεθούν σε ένα από τα κράτη της Βαλτικής, να ρίξουν ένα τακτικό πυρηνικό όπλο σε μια συγκέντρωση δυνάμεων του ΝΑΤΟ που προσπαθεί να αντεπιτεθεί και στη συνέχεια να διαπραγματευτεί μια αποκλιμάκωση που εξασφαλίζει τα μέχρι στιγμής κέρδη τους.

Η τρέχουσα κατάσταση είναι προφανώς διαφορετική, αλλά υπογραμμίζει ότι ένα τακτικό πυρηνικό όπλο πιθανότατα δεν θα χρησιμοποιηθεί εναντίον των Ουκρανών. Τα συμβατικά όπλα υψηλής απόδοσης ή οι επίφοβες θερμοβαρικές βόμβες, που αντλούν οξυγόνο για να δημιουργήσουν μια έντονη έκρηξη, είναι υπεραρκετά για οποιοδήποτε αποτέλεσμα θέλουν να πετύχουν οι Ρώσοι και δεν τους αναγκάζουν να υποστούν το πυρηνικό στίγμα.

Το ΝΑΤΟ παρουσιάζει ένα εντελώς διαφορετικό πρόβλημα για την Ρωσία. Ο Νικολάι Πατρούσεφ, στενός σύμβουλος του Πούτιν, είπε το 2009 ότι η Ρωσία μπορεί να εξαπολύσει προληπτικό πυρηνικό χτύπημα «για να αποκρούσει μια επίθεση με χρήση συμβατικών όπλων όχι μόνο σε μεγάλη κλίμακα αλλά και σε περιφερειακό και ακόμη και τοπικό πόλεμο». Ο Πατρούσεφ σκιαγράφησε ουσιαστικά ένα σενάριο στο οποίο μια ανώτερη συμβατική δύναμη, όπως το ΝΑΤΟ, θα επιτιθόταν στη Ρωσία. Η άποψη του  Πατρούσεφ δεν άλλαξε τελικά το πυρηνικό δόγμα της Ρωσίας. Αλλά το μήνυμά υπογραμμίζει ότι τα τακτικά πυρηνικά όπλα έχουν σκοπό να στείλουν το ακόλουθο μήνυμα στους ηγέτες του ΝΑΤΟ: «Μπορεί να έχετε έναν πιο δυνατό στρατό από εμένα, αλλά θα μας σκοτώσω όλους αν χρειαστεί».

Τώρα, ο Ρωσικός στρατός ασχολείται με την Ουκρανία και επομένως είναι ιδιαίτερα ευάλωτος σε μια συμβατική επίθεση του ΝΑΤΟ στη Λευκορωσία και τη δυτική Ρωσία. Έτσι, στο τρέχον σενάριο, οι Ρώσοι ηγέτες είναι πολύ πιθανό να χρησιμοποιήσουν ένα τακτικό πυρηνικό όπλο για να αποτρέψουν ή να βάλουν τέλος στην επέμβαση του ΝΑΤΟ. Θεωρητικά, αυτό το σενάριο είναι εύκολο να αποφευχθεί εάν το ΝΑΤΟ δεν παρεμβεί στην Ουκρανία. Η Δύση, στο μυαλό των δικών της ηγετών, δεν έχει καμία πρόθεση να παρέμβει, οπότε μπορεί να μην αισθάνονται ότι υπάρχουν πολλές πιθανότητες πυρηνικής κλιμάκωσης” συνεχίζει ο Τζέρεμι Σαπίρο.

“Το πρόβλημα είναι ότι, δεδομένης της παράνοιας τους, οι Ρώσοι ηγέτες πιθανότατα αναμένουν παρέμβαση του ΝΑΤΟ, και μπορεί ακόμη και να πιστεύουν ότι συμβαίνει ήδη λόγω των ευρωπαϊκών και αμερικανικών παραδόσεων όπλων και των μετακινήσεων στρατευμάτων του ΝΑΤΟ στην Ανατολική Ευρώπη. Μπορεί να θεωρούν τις συγκεντρώσεις στρατευμάτων του ΝΑΤΟ σε κράτη στην ανατολική πλευρά της Ουκρανίας ως δυνάμεις επέμβασης και μπορεί να μην έχουν επαρκή κατευθυνόμενα όπλα ακριβείας στο ήδη πολύ εξαντλημένο απόθεμά τους για να τους επιτεθούν συμβατικά. Μπορεί επίσης να θεωρούν νόμιμους στόχους τις αποθήκες όπλων σε γειτονικά κράτη που προμηθεύουν τις ουκρανικές κυβερνητικές δυνάμεις.

Ρωσικές επιθέσεις αυτού του είδους δεν είναι πιθανές, αλλά δεν είναι και απίθανες. Πέρα από τον φρικτό θάνατο και τις ραδιενεργές επιπτώσεις που θα προκαλούσαν, τέτοιες επιθέσεις θα περνούσαν το πυρηνικό κατώφλι για πρώτη φορά από το 1945 και έτσι θα άνοιγαν τον δρόμο για περαιτέρω πυρηνική κλιμάκωση σε στρατηγικό επίπεδο (δηλαδή στο τέλος του κόσμου). Δεδομένου ότι θέλουμε πολύ να το αποφύγουμε αυτό, οι δυτικοί ηγέτες πρέπει να λάβουν μέτρα για να το καταστήσουν ακόμη λιγότερο πιθανό.

Τέτοια βήματα θα περιλάμβαναν προσεκτική σκέψη για το πώς αντιλαμβάνονται οι Ρώσοι την «παρέμβαση». Οι Ρώσοι ηγέτες, για παράδειγμα, μπορεί να θεωρήσουν ότι εθελοντές από χώρες του ΝΑΤΟ εισχωρούν στην Ουκρανία ως πράκτορες, και ότι αυτό είναι το πρώτο βήμα σε μια μεγάλης κλίμακας στρατιωτική επέμβαση. Θα μπορούσαν να θεωρήσουν τα όπλων που έρχονται στην Ουκρανία από τα κράτη του ΝΑΤΟ ως το ισοδύναμο μιας επέμβασης. Και, ανάλογα με τον προσανατολισμό τους, μπορεί να δουν τις μετακινήσεις στρατευμάτων για να βοηθήσουν, ας πούμε, να διαχειριστούν οι προσφυγικές ροές στα σύνορα, ως προάγγελο επέμβασης.

Εάν δεν είναι πραγματικά η πρόθεση των δυτικών ηγετών να παρέμβουν, θα πρέπει να βεβαιωθούν ότι οι δυνάμεις τους ενεργούν με τρόπους που θα πείσουν τους Ρώσους ηγέτες ότι δεν θέλουν να επιτεθούν. Ο κόσμος ίσως να εξαρτάται από αυτό”, καταλήγει ο Διευθυντής Έρευνας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Διεθνών Σχέσεων.