Polexit ή κάτι να έχουμε να λέμε;

Χρειάστηκαν 54 εκατοστά του δευτερολέπτου για να μου ανακοινώσει το Google ότι βρήκε πάνω από 2 εκατομμύρια αναρτήσεις στην αναζήτηση του όρου «Polexit». Αν αποφασίσετε να κάνετε κι εσείς το πείραμα, το νούμερο θα έχει σίγουρα μεγαλώσει. Ο όρος περιέχει δράμα και γοητεύει με την αλυσίδα των πιθανών απροσδόκητων αντιδράσεων που μπορεί να φανταστεί ο καθένας.

Ομως πόσο σοβαρός είναι ο κίνδυνος για την αποχώρηση της Πολωνίας από την ΕΕ, μετά την απόφαση του Ανώτατου Συνταγματικού της Δικαστηρίου ότι η πολωνική νομοθεσία είναι υπεράνω της κοινοτικής; Και κυρίως: Είναι αυτή η απόφαση η αρχή μιας ταχείας διαδικασίας με στόχο την αποχώρηση, όπως υπαινίσονται κάποιοι και σκιαγραφούν οι πιο τολμηροί;

Η απάντηση είναι ένα ξεκάθαρο «ΟΧΙ». Κι ο λόγος δεν είναι μόνο αυτό το ποσοστό 85%+, υπέρ της παραμονής στην ΕΕ, που βγαίνει σαν αποτέλεσμα σε οποιαδήποτε δημοσκόπηση γίνεται στη χώρα εδώ και χρόνια.

Είναι σαφές ότι στη πλειοψηφία τους οι Πολωνοί δεν θέλουν να φύγουν από την ΕΕ. Δεν είναι βέβαια όλοι διατεθιμένοι να τυλιχτούν με τις γαλάζιες σημαίες με τα 12 αστέρια και να βγουν στους δρόμους να το φωνάξουν. Ειδικά στην επαρχία υπάρχει δυσαρέσκεια, η οποία είναι αποτέλεσμα και μιας προκατάληψης, που λέει ότι οι Πολωνοί αγρότες δεν αντιμετωπίζονται με τόση «στοργή και αφοσίωση» όσο εκείνοι στις χώρες του Νότου.

Θυμάμαι όταν τον Ιούνιο του 2004 βρέθηκα στη Βαρσοβία λίγο μετά την ένταξη της χώρας στην ΕΕ. Θα ήταν η πρώτη φορά που οι Πολωνοί θα είχαν δικαίωμα να ψηφίσουν στις ευρωεκλογές. Κανείς δεν είχε όρεξη ή ενδιαφέρον να μιλήσει για το θέμα. Η συμμετοχή στις εκλογές ήταν μόλις 20%. Για τους Πολωνούς η ΕΕ σήμαινε άλλα πράγματα από το «δικαίωμα στη συμμετοχή, στη δημοκρατία». Περισσότερο το δικαίωμα στην ελεύθερη μετακίνηση και εργασία.

Γι αυτό σε κάθε περίπτωση οποιαδήποτε κυβέρνηση, όσο ισχυρή κι αν αισθανόταν δεν θα ρίσκαρε στην παρούσα φάση να υποβάλει την κοινωνία σε μια τέτοιου είδους ψυχρολουσία, εκδηλώνοντας την πρόθεση να μετατραπεί σε ένα κακέκτυπο της κυβέρνησης του Μπόρις Τζόνσον. Ειδικά τώρα, που η Ευρώπη βομβαρδίζεται με «κακά νέα» για το πόσο δύσκολα περνούν οι «μοναχικοί» Βρετανοί.

Αυτό που θα μπορούσε να πει κανείς με ασφάλεια είναι ότι η κυβέρνηση της Βαρσοβίας, η οποία σαφώς και ασκεί πλήρη έλεγχο στην κορυφή της δικαστικής πυραμίδας της χώρας, απλώς δοκιμάζει για μια ακόμα φορά τα όρια της θεσμικής Ευρώπης, γνωρίζοντας καλύτερα από τις Βρυξέλλες πώς σκέφτονται οι συμπατριώτες της. Οπως το έχει κάνει κατά καιρούς και ο Βίκτορ Ορμπαν στην Ουγγαρία ή ο Γιάνεζ Γιάνσα στην Σλοβενία, όταν για παράδειγμα εξαφανίστηκε απροειδοποίητα από μια ακρόαση στο Ευρωκοινοβούλιο με θέμα συζήτησης την ελευθεροτυπία στη χώρα του. Οπως το κάνουν μια σειρά από χώρες, όταν αγνοούν αποφάσεις της ΕΕ για ζητήματα, που έχουν να κάνουν με την αντιμετώπιση των προσφύγων και μεταναστών ή με την ανεξαρτησία του Τύπου. Αλλά όπως το κάνει και Ταγίπ Ερντογάν, όταν βρίσκει την ευκαιρία να εκβιάσει τους «Ευρωπαίους» με το μεταναστευτικό.

Mπορεί να αντιτείνει κανείς ότι και οι πρώτες αναφορές στην ιδέα του Βrexit αντιμετωπίστηκαν κάποτε ως ένα «ανέκδοτο». Αυτό είναι αλήθεια και οι Ευρωπαίοι «αξιωματούχοι» οφείλουν να έχουν μάθει κάτι από αυτό. Αν το αστείο παρατραβήξει μπορεί τελικά να καταλήξει σοβαρό. Κάτι σαν μια αυτοεπιβεβαιούμενη προφητεία. Είναι πολύ πιθανό κάποιοι ακραίοι εθνικιστές στη Βαρσοβία να ονειρεύονται να βάλουν τη χώρα σε ένα τέτοιο έστω μακρύ μονοπάτι. Ο Γιάροσλαβ Κατσίνσκι, ο άνθρωπος που κινά τα νήματα στο παρασκήνιο γνωρίζει ότι στην παρούσα φάση μια τέτοια δημόσια εξαγγελία θα ήταν ιδιαίτερα παράτολμη. Αλλά όλα είναι θέμα χειρισμών. Και αν η ΕΕ αποφασίσει να περιορίσει την αντιπαράθεση σε ένα τιμωρητικό «δεν πληρώνω», τότε πράγματι το κλίμα μπορεί να αλλάξει. Ο φόβος που εξέφραζαν αυτές τις μέρες εκπρόσωποι της πολωνικής αντιπολίτευσης ήταν ακριβώς η έλλειψη πολιτικής αντιμετώπισης του προβλήματος και ουιαστικής στήριξης προς τους ίδιους.

Το σημαντικότερο πρόβλημα για την ΕΕ, δεν είναι μια πιθανή απειλή ενός «Χ-exit». Το πρόβλημα της είναι ότι χάνει διαρκώς σε αξιοπιστία, όσο αντιμετωπίζει προκλήσεις στο κύρος της, την συνοχή της και τη νομιμοποίησή της με αρχικούς βερμπαλισμούς, οι οποίοι μετά από μερικούς μήνες αρχειοθετούνται. Αυτή η συσσώρευση «προσβολών» είναι που ανοίγει την όρεξη των όποιων ατάκτων να την αμφισβητήσουν ακόμα περισσότερο.