Σε ενεργειακή «παγίδα» η Ε.Ε.: Πόσο θα κοστίσουν στην Ευρώπη οι οικονομικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας;

Οι χώρες της Ε.Ε. πραγματοποίησαν μια σημαντική στροφή, αποφασίζοντας βαριές κυρώσεις κατά της Ρωσίας, σε συνεργασία με τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και άλλες δυτικές χώρες, «μπλοκάροντας» τα διαθέσιμα της ρωσικής κεντρικής τράπεζας που βρίσκονται στο εξωτερικό, καθώς και την πρόσβαση επιλεγμένων ρωσικών τραπεζών στο διεθνές σύστημα πληρωμών Swift.

Το ερώτημα είναι πώς θα επηρεάσουν οι κυρώσεις τον ενεργειακό κλάδο στην Ευρώπη ο οποίος εξαρτάται σε μεγάλο βαθμο από ρωσικές εισαγωγές.

Οι εξελίξεις απειλούν να πυροδοτήσουν νέα ενεργειακή κρίση, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε αδιέξοδο την ευρωπαϊκή οικονομία. 

Το νέο γεωπολιτικό σκηνικό ανεβάζει το ρίσκο στην παγκόσμια αγορά ενέργειας και οδηγεί την Ε.Ε. σε αντικατάσταση του ρωσικού αερίου που καταναλώνει με υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) από τις ΗΠΑ και άλλες χώρες αμερικανικής επιρροής. 

Υπό τις συνθήκες αυτές δημιουργείται ανοδική δυναμική στις τιμές του φυσικού αερίου, αλλά και συνολικά της ενέργειας, τη στιγμή που ήδη η Ευρώπη βρίσκεται εν μέσω ενεργειακής κρίσης η οποία πλέον αντί για εκτόνωση οδηγείται σε νέα έξαρση. 

Υψηλές τιμές ενέργειας σημαίνουν ενίσχυση του πληθωρισμού, ο οποίος βρίσκεται ήδη σε επίπεδο ρεκόρ 25ετίας στην Ευρωζώνη και απειλεί να υποσκάψει την οικονομική ανάπτυξη δημιουργώντας συνθήκες στασιμοπληθωρισμού, ήτοι άνοδο των τιμών με στασιμότητα της οικονομίας και υψηλή ανεργία.

Στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για τις κυρώσεις απέναντι στη Ρωσία, έγινε σαφές ότι οι Ευρωπαίοι έδειξαν αρχικά ιδιαίτερη μέριμνα προκειμένου να μην εμποδίσουν τις προμήθειες ρωσικού πετρελαίου και φυσικού αερίου. Αλλά και οι ΗΠΑ άφησαν εκτός κυρώσεων το ρωσικό ενεργειακό κλάδο.

Στο στόχαστρο των κυρώσεων μπορεί αρχικά να μπήκαν ρωσικές τράπεζες, πάμπλουτοι ολιγάρχες και προϊόντα υψηλής τεχνολογίας, ακόμα και ο ίδιος ο Πούτιν, αλλά όχι η Gazprom και ο ρωσικός ενεργειακός κλάδος. 

Εάν οι κυρώσεις αφορούσαν και τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες η ρωσική οικονομία θα γονάτιζε, καθώς η χώρα είναι ο τρίτος μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου στον κόσμο και ο δεύτερος παραγωγός φυσικού αερίου. Περίπου από τα μισά έσοδα από εξαγωγές της Ρωσίας προέρχονται από πωλήσεις πετρελαίου και αερίου στο εξωτερικό -έχουν ενισχυθεί μάλιστα λόγω της ανόδου των τιμών τους τελευταίους μήνες- ενώ η ενέργεια αντιπροσωπεύει περίπου το 30%  του ΑΕΠ. 

Τα μεσάνυχτα του Σαββάτου όμως ανακοινώθηκαν ταυτόχρονα απο τις ΗΠΑ, την ΕΕ, το Ηνωμένο Βασίλειο και τον Καναδά νέες οικονομικές κυρώσεις σε τρεις κατευθύνσεις: Ρωσικές τράπεζες τίθενται εκτός του συστήματος διεθνών διατραπεζικών πληρωμών Swift,δεσμεύονται περιουσιακά στοιχεία της ρωσικής κεντρικής τράπεζες και μπλοκάρεται η πρόσβαση Ρώσων ολιγαρχών στο χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Το απόγευμα της Κυριακής η Ε.Ε. ότι κλείνει τον εναέριο χώρο της για τη Ρωσία

Το πρόβλημα είναι ότι εάν οι κυρώσεις επηρεάσουν τις εμπορικές συναλλαγές Ευρώπης και Ρωσίας και πλήξουν τον ενεργειακό κλάδο θα και τις ευρωπαϊκές χώρες που είναι περισσότερο εξαρτημένες από τις ρωσικές εξαγωγές.

Τα μέτρα που ανακοινώθηκαν για τον αποκλεισμό επιλεγμένων τραπεζών από το Swift αφορούν τις ίδιες τράπεζες για τις οποίες είχαν ήδη ληφθεί κυρώσεις την Παρασκευή, όπως διευκρίνισε η γερμανική κυβέρνηση, επομένως είναι πιθανώς τράπεζες που δεν έχουν κρίσιμη διασύνδεση με τον ενεργειακό κλάδο. Είναι ενδεικτικό ότι την Παρασκευή που είχαν ανακοινωθεί τα πρώτα μέτρα οι αγορές τα είχαν υποδεχθεί με άνοδο των τιμών.

Σύμφωνα με πληροφορίες που δημοσίευσαν οι Financial Times, στόχος των μέτρων για το Swift είναι ακριβώς να μην εμποδιστεί η δυνατότητα των δυτικών χωρών να προμηθεύονται ενέργεια από τη Ρωσία.

Πολύ πιο ουσιαστικά είναι τα μέτρα που ανακοινώθηκαν για τους περιορισμούς σε βάρος της ρωσικής κεντρικής τράπεζας, για την οποία η Δύση θα μπορεί να «παγώνει» περιουσιακά στοιχεία, έτσι ώστε να μην έχει τη δυνατότητα να βοηθήσει τις εμπορικές τράπεζες να παρακάμπτουν τις κυρώσεις.

Στην ουσία η κεντρική τράπεζα δεν θα μπορεί να χρησιμοποιήσει ένα μεγάλο μέρος των συναλλαγματικών της αποθεμάτων, τα οποία βρίσκονται σε υψηλό επίπεδο (630 δισ. δολάρια) και αποτελούσαν ένα σημαντικό όπλο στα χέρια της Ρωσίας, το οποίο όμως πλέον αποδυναμώνεται.

Το χτύπημα στην κεντρική τράπεζα της Ρωσίας θα μπορούσε να προκαλέσει κύμα πανικού στις ρωσικές τράπεζες, απόσυρση καταθέσεων και περαιτέρω υποτίμηση για το ρούβλι.

Είναι η πρώτη φορά που λαμβάνονται τέτοιου είδους μέτρα για κεντρική τράπεζα μιας χώρας που ανήκει στο G-20, καθώς στο παρελθόν τέτοιες κυρώσεις είχαν εφαρμοστεί στις κεντρικές τράπεζες της Βενεζουέλας και του Ιράν.

Η ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης

Οι επιπτώσεις των νέων μένει να φανούν το επόμενο διάστημα, αλλά το δεδομένο είναι ότι όσο πιο σκληρά θα είναι για τη Ρωσία, άλλο τόσο θα πλήξουν και τις ευρωπαϊκές χώρες.

Η Ευρώπη προμηθεύεται από την Ρωσία περίπου το 40% του φυσικού αερίου και το 25% του πετρελαίου που καταναλώνει.

Με άλλα λόγια εάν η Ευρώπη εφαρμόσει δραστικές κυρώσεις σε βάρος της Ρωσίας, θα είναι σαν να… πυροβολεί τα πόδια της. 

Οι ποσότητες αυτές δεν μπορούν να αναπληρωθούν στην περίπτωση που οι Ρώσοι αποφασίσουν να «κλείσουν» τη στρόφιγγα του αερίου, όπως είχαν απειλήσει να κάνουν σε περίπτωση που η Δύση έβγαζε τη Ρωσία εκτός του συστήματος διατραπεζικών πληρωμών swift. Η πρόεδρος της Κομισιόν δήλωσε στη Διάσκεψη Ασφαλείας που πραγματοποιήθηκε προ ημερών στο Μόναχο ότι η Ε.Ε. έχει διαφοροποιήσει τις πηγές τροφοδοσίας της, αλλά η αλήθεια είναι ότι η αντικατάσταση των ρωσικών υδρογονανθράκων θα πάρει χρόνο και θα κοστίσει ακριβότερα. 

Η Γερμανία είναι από τις πιο εξαρτημένες χώρες καθώς το φυσικό αέριο αντιστοιχεί στο 25% της ενεργειακής κατανάλωσης και το 55%  από αυτό το προμηθεύεται από τη Ρωσία. Το γεγονός αυτό εξηγεί γιατί ο καγκελάριος Σολτς ήταν αντίθετος στην έξωση της Ρωσίας από το Swift. 

Ακόμα κι αν η άμεση διακοπή τροφοδοσίας φαίνεται να αποφεύγεται, το γεγονός είναι ότι η Ευρώπη ήδη προσανατολίζεται στην μείωση της εξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο και η πρώτη επιλογή είναι το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) που παράγουν οι ΗΠΑ και χώρες όπως το Κατάρ, η Αλγερία, το Αζερμπαϊτζάν ακόμα και η Αυστραλία. 

Οι ΗΠΑ είναι πλέον καθαρός εξαγωγέας ενέργειας, χάρη στα σχιστολιθικά κοιτάσματα  πετρελαίου και φυσικού αερίου και το ενεργειακό κόστος για την αμερικανική οικονομία είναι χαμηλότερο σε σύγκριση με την Ευρώπη. 

Το προηγούμενο διάστημα και ενώ η ουκρανική κρίση κλιμακωνόταν οι ενεργειακές  διαπραγματεύσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ε.Ε. αυτή εντάθηκαν. ΗΠΑ και Κομισιόν πραγματοποίησαν την Ευρω-Αμερικανική Ενεργειακή Διάσκεψη με συμμετοχή και των δυτικών πολυεθνικών του πετρελαίου, ενώ ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν και η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν υπέγραψαν κοινό ανακοινωθέν για την προμήθεια αερίου από τις ΗΠΑ και από άλλους προμηθευτές.

Όμως η υποκατάσταση του ρωσικού αερίου με LNG δεν μπορεί να γίνει γρήγορα, εύκολα και φτηνά, το αντίθετο. 

Το LNG κοστίζει ακριβότερα, αλλά και για να αλλάξουν οι προορισμοί των εξαγωγών από τις χώρες παραγωγούς και να κατευθυνθούν στην Ευρώπη θα χρειαστεί χρόνο, διακρατικές και επιχειρηματικές συμφωνίες καθώς και μεγάλες επενδύσεις στις ευρωπαϊκές υποδομές, ώστε να δημιουργηθούν χώροι αποθήκευσης και κανάλια μεταφοράς από τα λιμάνια υποδοχής στα σημεία κατανάλωσης. 

Είναι ενδεικτικό ότι προ ημερών ο υπουργός Ενέργειας του Κατάρ Σαάντ Αλ Καάμπι δήλωσε σε συνέδριο στην Ντόχα ότι «το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής LNG συνδέεται με μακροχρόνια συμβόλαια και προορισμούς, οπότε το να αντικαταστήσουμε τις ρωσικές προμήθειες στην Ευρώπη γρήγορα είναι σχεδόν αδύνατο».

Ειδήσεις σήμερα:

Γιατί η Κίνα «κάνει πλάτες» στη Ρωσία

Ο Γ’ παγκόσμιος της ενέργειας μόλις ξεκίνησε – Η ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου ξαναμοιράζεται λόγω Ουκρανίας

Μεγάλο παζάρι για το φυσικό αέριο στην Ουάσιγκτον: Το γεωπολιτικό παιχνίδι των ΗΠΑ και τα συμφέροντα των Ελλήνων εφοπλιστών