Bloomberg: Η εξαήμερη εργασία δεν είναι μύθος στην Ελλάδα – Πώς θα επηρεάσει την Ευρώπη

Οι Έλληνες, που παρουσιάστηκαν ως «τεμπέληδες» κατά τη διάρκεια της κρίσης του ευρώ, εργάζονται στην πραγματικότητα περισσότερες ώρες από οποιονδήποτε άλλον στην Ευρώπη, ενώ οι υποτιθέμενοι εργασιομανείς Γερμανοί εργάζονται τις λιγότερες.

Τώρα το χάσμα γίνεται πιο έντονο με ένα διχαστικό νέο νόμο που επιτρέπει σε ορισμένες ελληνικές επιχειρήσεις να επιβάλλουν εξαήμερη εβδομάδα εργασίας – για πρώτη φορά στην Ευρώπη και αντίθετα με την τάση να πειραματίζονται με μικρότερες εβδομάδες εργασίας για την προσέλκυση ταλέντων.

Αν και τεχνικά πρόκειται για ένα εξαιρετικό μέτρο για ορισμένες κατασκευαστικές επιχειρήσεις 24/7 και όχι για μια γενική κίνηση, μπορεί τελικά να καταρρίψει μεγαλύτερα κλισέ σχετικά με την ικανότητα της Ευρώπης να διατηρήσει τους χαλαρούς τρόπους της, επισημαίνεται ο αρθρογράφος του Bloomberg, Lionel Laurent.

Η αντιληψη ότι η εξαήμερη εργασία θα αυξήσει την παραγωγικότητα απορρίπτεται ως ανακριβής, καθώς η κόπωση αποτελεί έναν από τους κύριους ανασταλτικούς παράγοντες για την αποτελεσματικότητα των εργαζομένων. Σύμφωνα με μια μελέτη που επικεντρώθηκε σε υπαλλήλους τηλεφωνικών κέντρων, η αύξηση του χρόνου εργασίας κατά 1% μεταξύ 2008 και 2010 οδήγησε μόνο σε 0,9% αύξηση της παραγωγής, όπως μετρήθηκε από τον αριθμό των κλήσεων που εξυπηρετήθηκαν. Η αντίληψη ότι αυτή η πολιτική είναι “φιλική προς τους εργαζόμενους” είναι παραπλανητική, ακόμα κι αν σκοπός της είναι να βελτιώσει την αμοιβή για υπερωρίες, σημειώνει ο αρθρογράφος.

Οι πραγματικοί μισθοί έχουν μειωθεί από το 2015

Ακόμη, τονίζεται ότι η πρόταση για εξαήμερη εργασία σήμερα δεν μπορεί να συγκριθεί με τις σκληρές μέρες της οικονομικής κρίσης της Ευρωζώνης, όταν είχε αρχικά συζητηθεί ως μέτρο. Η οικονομία της Ελλάδας είναι σήμερα μία από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες στην Ευρώπη, έχει ανακτήσει το καθεστώς επενδυτικής βαθμίδας και μείωσε τον δείκτη χρέους προς το ΑΕΠ στο χαμηλότερο επίπεδο της τελευταίας δεκαετίας (αν και στο 160% εξακολουθεί να είναι σχεδόν διπλάσιος από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο). Η ανάκαμψη δεν ήταν ανώδυνη, οι πραγματικοί μισθοί έχουν μειωθεί από το 2015 και τα μεγαλύτερα εταιρικά περιθώρια κέρδους εξοργίζουν τους μέσους Ελληνες. Αλλά, σήμερα είναι η Γαλλία που βλέπει υποβαθμίσεις της πιστοληπτικής ικανότητας και η Γερμανία που παλεύει με την ύφεση και την εικόνα του «άρρωστου ανθρώπου».

Η σημερινή ελληνική οικονομία, αν και ανακάμπτει με ταχείς ρυθμούς, αντιμετωπίζει νέες προκλήσεις όπως η φυγή εργατικού δυναμικού και το δημογραφικό πρόβλημα, με το brain drain να αποδίδεται σε μεγάλο βαθμό στην οικονομική κρίση και στην αυξανόμενη γήρανση του πληθυσμού. Αυτό που πραγματικά αφορά ο νόμος αυτός είναι η αντιμετώπιση της έλλειψης εργατικού δυναμικού μετά την έξοδο από την Ελλάδα περισσότερων από 1 εκατομμύριο ανθρώπων σε ηλικία εργασίας μεταξύ 2010 και 2022. Αυτό οφείλεται εν μέρει στη διαρροή εγκεφάλων που σχετίζεται με την κρίση του ευρώ, αλλά και σε μια «ωρολογιακή βόμβα» δημογραφικής παρακμής, καθώς το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται και τα ποσοστά γεννήσεων μειώνονται. Υπάρχουν λίγες εύκολες απαντήσεις:

Είναι δύσκολο να αυτοματοποιηθεί μια χώρα με επίκεντρο τον τουρισμό που έχει στο στόχαστρο κατασκευαστικά έργα (συμπεριλαμβανομένης της μεγαλύτερης έξυπνης πόλης της Ευρώπης) και μια αυτοαποκαλούμενη «σκληρή αλλά δίκαιη» μεταναστευτική πολιτική δεν έχει ακόμη προσφέρει τους εργαζόμενους που χρειάζεται η Ελλάδα. Επομένως, η απόλυτη οικονομία του θέρετρου της Ευρώπης έχει στραφεί σε ένα «τελευταίο καταφύγιο», όπως γράφει η οικονομολόγος Πηνέλοπη Γκόλντμπεργκ: Περισσότερες ώρες εργασίας από τους υπάρχοντες εργαζόμενους.

Το ελληνικό παράδειγμα είναι σημαντικό και για την υπόλοιπη Ευρώπη, που αντιμετωπίζει παρόμοιες προκλήσεις, όπως η μείωση του εργατικού δυναμικού, η γήρανση του πληθυσμού και η στασιμότητα της παραγωγικότητας σε σχέση με τις ΗΠΑ. Η εισαγωγή μιας τετραήμερης εβδομάδας εργασίας είναι μια ενδιαφέρουσα πρόταση, αλλά δεν θα λύσει τα δομικά προβλήματα που απειλούν την ευρωπαϊκή οικονομία. Ο αριθμός των ατόμων ηλικίας 20-64 ετών στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε σχέση με τον αριθμό των ατόμων άνω των 65 ετών μειώθηκε σε 2,7 πέρυσι από 3,8 το 2003- μπορεί να φτάσει το 1,5 μέχρι το 2100. Η συμμετοχή, η μετανάστευση και η αυτοματοποίηση είναι οι πυλώνες που πρέπει να στηρίξουν τις προσπάθειες για την αποφυγή αύξησης του ωραρίου εργασίας.

Η Γαλλία προσπαθεί να αυξήσει το ποσοστό συμμετοχής, βάζοντας περισσότερους ανθρώπους στην εργασία που διαφορετικά θα έβγαιναν στη σύνταξη- η Ιταλία υπογράφει συμφωνίες για περισσότερη μεταναστευτική εργασία- η ενίσχυση της χρηματοδότησης των παιδικών σταθμών και των δημοτικών σχολείων από τη Γερμανία θα μπορούσε να βοηθήσει περισσότερες γυναίκες να επιστρέψουν στην εργασία. Όλες οι χώρες ατενίζουν τον Όλυμπο της τεχνητής νοημοσύνης και ελπίζουν ότι η αυτοματοποίηση θα φέρει έκρηξη της παραγωγικότητας.

Πρόβλεψη για 15ωρη εβδομάδα έως το 2030

Η αισιόδοξη άποψη είναι ότι αυτό θα είναι αρκετό. Η έρευνα που συνυπογράφει ο Gilbert Cette του NEOMA Business School υποδηλώνει ότι αν η μελλοντική αύξηση της παραγωγικότητας είναι αντίστοιχη με εκείνη που παρατηρήθηκε στις ΗΠΑ από το 1900 έως το 1975, οι ώρες εργασίας θα μπορούσαν να είναι κατά μέσο όρο περίπου 25 ώρες την εβδομάδα μέχρι το τέλος του αιώνα. Αυτό δεν θα απέχει πολύ από την πρόβλεψη του Τζον Μέιναρντ Κέινς για 15ωρη εβδομάδα έως το 2030, και θα κάνει τις συζητήσεις για εξαήμερη εβδομάδα να μοιάζουν τελικά με αδιέξοδο.

Αν και η αισιοδοξία για τα οφέλη της τεχνητής νοημοσύνης και της αυτοματοποίησης είναι μεγάλη, η πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη. Η κλιματική αλλαγή, το δημόσιο χρέος και η γήρανση του πληθυσμού απειλούν να υπονομεύσουν την αύξηση της παραγωγικότητας. Ταυτόχρονα, η ανάγκη για άμυνα οδηγεί ήδη σε μέτρα όπως η κατάργηση αργιών στη Δανία. 

Και υπάρχει πάντα ο κίνδυνος πολλές από τις υποσχέσεις της τεχνητής νοημοσύνης να απογοητεύσουν. Το βιβλίο των Charles Goodhart και Manoj Pradhan, The Great Demographic Reversal, προειδοποιεί ότι οι ανάγκες σε προσωπικό για τη φροντίδα των ηλικιωμένων και μόνο θα μπορούσαν να αντισταθμίσουν τα κέρδη της αυτοματοποίησης, με τις ΗΠΑ να αντιμετωπίζουν ενδεχομένως έλλειψη 120.000 γιατρών μέχρι το 2032.

Και καταλήγει με μια προειδοποίηση, αν η Ευρώπη δεν μπορέσει να βρει τρόπο να αναθεωρήσει τη μουσειακή οικονομία της, το πείραμα της Ελλάδας με τις περισσότερες ώρες εργασίας μπορεί να καταλήξει να είναι ένα όραμα του μέλλοντος για όλους μας – συμπεριλαμβανομένων των Γερμανών.