Απόκριες 2022: Ανοίγει σήμερα το Τριώδιο – Πότε πέφτουν η Τσικνοπέμπτη και η Καθαρά Δευτέρα

Η τελευταία Κυριακή της Αποκριάς είναι στις 6 Μαρτίου 2022. Η Τσικνοπέμπτη είναι στις 24 Φεβρουαρίου και η Καθαρά Δευτέρα στις 7 Μαρτίου. Με την Καθαρά Δευτέρα, αρχίζει η Μεγάλη Τεσσαρακοστή με την αυστηρότατη νηστεία της.

Τσικνοπέμπτη

Η Τσικνοπέμπτη σηματοδοτεί την έναρξη των εκδηλώσεων για την Αποκριά. Είναι μία εθιμοτυπική γιορτή της Ορθοδοξίας καθώς οι άνθρωποι προετοιμάζονται για τη μεγάλη νηστεία της Σαρακοστής.

Την γιορτάζουμε τη δεύτερη Πέμπτη του Τριωδίου, ενώ η προέλευσή της πηγάζει από τις βακχικές γιορτές στην αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη όπου εξευμενίζονταν οι θεοί από την τσίκνα των κρεάτων. Η προέλευση του εθίμου χάνεται στα βάθη του χρόνου.

Η ιστορία του εθίμου

Είναι μία ημέρα την οποία γιορτάζουμε στη μέση των τριών εβδομάδων των Αποκριών, που ονομάζονται Προφωνή, Κρεατινή και Τυροφάγος. Η τέταρτη ημέρα της Κρεατινής είναι η Τσικνοπέμπτη. Πραγματοποιείται κάποιες ημέρες πριν από την έναρξη της μεγάλης νηστείας της Σαρακοστής και κάπως έτσι ξεκινούν οι αποκριάτικες εκδηλώσεις. Άλλωστε, Απόκρια σημαίνει αποχή από το κρέας, όπως και η λέξη καρναβάλι- carnival που προέκυψε από τη λατινική φράση «carnem levare» ή «carnis levamen», που σημαίνει «διακοπή της βρώσης κρέατος».

Επελέγη η Πέμπτη ως ημέρα τσικνίσματος καθώς, σύμφωνα με την ορθόδοξη παράδοση, η Τετάρτη και η Παρασκευή είναι ημέρες νηστείας. Την Τσικνοπέμπτη επιβάλλεται το ψήσιμο κρέατος στα κάρβουνα και πρέπει η τσίκνα να φθάσει στο κάθε σπίτι. Σύμφωνα με τον λαογράφο Δημήτριο Λουκάτο, το φαγοπότι και το γλέντι της ημέρας είναι «ομοιοπαθητικές προσπάθειες για την ευφορία της γης».

Επίσης, σύμφωνα με τον λαογράφο Γεώργιο Αικατερινίδη, την Τσικνοπέμπτη, σφάζονται σε πολλά μέρη τα χοιρινά, κυρίως στη νότια Ελλάδα και σε ορισμένα νησιά. Το Σάββατο όμως της ίδιας εβδομάδας, καθώς και τα δύο επόμενα Σάββατα, της Τυρινής και εκείνο της πρώτης εβδομάδας της Σαρακοστής, των Αγίων Θεοδώρων, είναι αφιερωμένα στη μνήμη των πεθαμένων.

Στα Ψυχοσάββατα αυτά φαίνεται ότι συνεχίζεται αρχαία συνήθεια, αν λάβουμε υπόψη ότι στα Ανθεστήρια, που τελούνταν στην αρχαία Αθήνα την ίδια περίπου εποχή που σήμερα είναι οι Αποκριές, η τρίτη ημέρα, οι Χύτροι, ήταν ημέρα των ψυχών, με προσφορές πανσπερμίας στους νεκρούς και σπονδές από νερό πάνω στους τάφους.

Παρόμοιες γιορτές έχουν και άλλες χώρες, όπως το Weiberfastnacht στη Γερμανία και τη MardiGras (“Λιπαρή Τρίτη”) στη Γαλλία, που όμως αντιστοιχεί στην Ορθόδοξη Καθαρά Δευτέρα.

Τα έθιμα της Τσικνοπέμπτης σε όλη την Ελλάδα

Σύμφωνα με τη λαογραφία την ημέρα της Τσικνοπέμπτης στη Θήβα αρχίζει ο “βλάχικος γάμος” που ξεκινά με το προξενιό δύο νέων, συνεχίζει με το γάμο και τελειώνει την Καθαρή Δευτέρα με την πορεία των προικιών της νύφης και το γλέντι των συμπεθέρων.

Όλες αυτές οι διαδικασίες είναι γεμάτες από σατυρική αθυροστομία, κέφι, γλέντι και χορό. Ο “βλάχικος γάμος” είναι κατάλοιπο της πανάρχαιης λατρείας του θεού Διονύσου που διαιωνίζει την οργιαστική θρησκεία του γιου της Σεμέλης στη Θήβα.

Το έθιμο αυτό, παραλλαγή ενός γάμου Βλάχων, φέρνει στο προσκήνιο και στο νου του θεατή ένα πλήθος από προβλήματα που ανάγονται στη σχέση του με τα πανάρχαια λατρευτικά έθιμα της Διονυσιακής θρησκείας, στην καταγωγή των «Βλάχων», στη μεταφορά του εθίμου από τις βουνοκορφές της Πίνδου στην πόλη του Κάδμου και πολλά άλλα.