Ελληνοτουρκικά: «Θολό τοπίο» εν αναμονή του ραντεβού Μητσοτάκη με Μπάιντεν

Το ερώτημα «τελικά που το πάει ο Ερντογάν, μέχρι που μπορεί να φτάσει», επανέρχεται συνεχώς και μπαίνει ψηλά στην ατζέντα της Αθήνας, που έχει μια σειρά από λόγους να προβληματίζεται  και να επικεντρώνεται στη πορεία των Ελληνοτουρκικών σχέσεων.

Αν και για την ώρα τουλάχιστον η κατάσταση δεν έχει τις διαστάσεις μιας ανοιχτής κρίσης που εγκυμονούσε ακόμα και «θερμό επεισόδιο», όπως το καλοκαίρι του 2020 με την έξοδο του Όρουτς Ρέϊς, ωστόσο μόνο ηρεμία δεν υπάρχει στα Ελληνοτουρκικά, καθώς η Τουρκία με κάθε τρόπο επαναφέρει την ατζέντα των μονομερών διεκδικήσεων της και συντηρεί σταθερά ένα κλίμα τεχνητής έντασης.

Το γεγονός ότι η οικονομική κρίση «ροκανίζει» τον Ερντογκάν και η χώρα οδεύει προς εκλογές, δεν συνιστά τον μοναδικό ή και τον ουσιαστικό παράγοντα, που η Άγκυρα κλιμακώνει την επιθετική ρητορική της και προβαίνει σε συνεχείς και έμπρακτες κινήσεις αμφισβήτησης γκιζαρίσματος» ελληνικής κυριαρχίας και κυριαρχικών δικαιωμάτων.

Drones και υπερπτήσεις

Το Όρους Ρέϊς και τα άλλα ερευνητικά σκάφη μπορεί αυτές τις ώρες να μην περιφέρονται σε περιοχές που μονομερώς και κατά παράβαση των Συνθηκών η Τουρκία ισχυρίζεται πως έχει δικαιώματα, ωστόσο δίπλα στην διαρκώς κλιμακούμενη ρητορική, αυξάνονται κατά τρόπο επικίνδυνο οι υπερπτήσεις τουρκικών μαχητικών αεροσκαφών ακόμα και πάνω από κατοικημένα ελληνικά νησιά, ενώ παίρνει πλέον διαστάσεις που θα πρέπει να προσεχτούν ιδιαίτερα η πολιτική πτήσεων τουρκικών  μη επανδρωμένων αεροσκαφών (drones) σε κρίσιμες περιοχές στο Αιγαίο.

Επιπροσθέτως το θέμα της αποστρατιωτικοποίησης Ελληνικών νησιών του Ανατολικού Αιγαίου με παράλληλη αμφισβήτηση της Ελληνικής κυριαρχίας, καθίσταται πλέον σε κεντρικό ζήτημα της τουρκικής ρητορικής, ενώ η Άγκυρα με κάθε ευκαιρία ανακινεί και προωθεί θέμα αναφορικά με την μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης, πιέζοντας παράλληλα για «διχοτομική λύση» στο Κυπριακό.

Η Ελληνική πλευρά για την ώρα προβάλλει τις περιφερειακές πρωτίστως συμμαχίες που έχει δημιουργήσει, αλλά και την σταθερή προσήλωση της στον Αμερικανικό παράγοντα εκτιμώντας ότι είναι η πολυτιμότερη και πιο αποτελεσματική αναφορά της για να κρατάει σε ηρεμία τις Ελληνοτουρκικές σχέσεις και να ανακόπτει όσο μπορεί την Τουρκική αναθεωρητική πολιτική και τις εντάσεις που δημιουργεί η γείτονα.

«Πάγος» για East Med και ανάσα με Halkbank

Ωστόσο σε μια σύνθετη και ρευστή συγκυρία, με τις Η.Π.Α να διαμηνύουν ότι παγώνουν και αίρουν την υποστήριξη τους στην κατασκευή του αγωγού East Med (όχι μόνο για οικονομικούς λόγους και λόγους βιωσιμότητας του έργου, αλλά και να αποφευχθούν εντάσεις και αποσταθεροποίηση στην Ανατολική Μεσόγειο), ένας μοχλός πίεσης που υπήρχε προς την Τουρκία για να περιορίζονται οι προκλητικές ενέργειες της, φαίνεται να εκλείπει. Επιπροσθέτως μια ακόμα μικρή ανάσα προς τον Τούρκο Πρόεδρο φαίνεται να δίνεται και με το πάγωμα της δικαστικής διαδικασίας για την υπόθεση της Halkbank, που είναι ίσως το μεγαλύτερο πρόβλημα για τον κ. Ερντογάν, ο οποίος μάλιστα αναπτύσσει μια δυναμική πολιτική επαναπροσέγγισης με χώρες που είχε σοβαρά προβλήματα (χώρες του Κόλπου, Ισραήλ κ.λ.π).

Αποστρατιωτικοποίση

Η «σφήνα» Ερντογάν , εν μέσω κλιμάκωσης της επιθετικής ρητορικής της Άγκυρας και συνεχών προκλήσεων, για απ’ ευθείας διάλογο με την Ελλάδα για επίλυση των προβλημάτων, έχει ιδιαίτερη σημασία καθώς γίνεται σε μια συγκυρία ρευστότητας και νέων δεδομένων(ορισμένα εκ των οποίων περιγράφτηκαν παραπάνω). Η κίνηση αυτή δεν έχει μόνο προσχηματικό χαρακτήρα προκειμένου ο Τ. Ερντογάν και η Τουρκία να παρουσιασθούν στη Διεθνή Κοινότητα ως «τα καλά παιδιά που θέλουν να μην αντιμετωπίζουν προβλήματα με τους γείτονες». Είναι μια προσπάθεια παγίδευσης της Αθήνας σε ένα εφ΄όλης της ύλης  απ΄ευθείας πολιτικό διάλογο, χωρίς ατζέντα και προϋποθέσεις.  Η Τουρκική πλευρά επιθυμεί μέσα από μια συνάντηση κορυφής να «εγκλωβίσει» την Ελλάδα σε συζήτηση για την αποστρατιώτικοποίηση των νησιών που η Ελληνική πλευρά έχει όχι μόνο αντικρούσει  κατ΄επανάληψη αλλά το έχει θέσει και στον Ο.Η.Ε ξεκάθαρα ως θέμα εθνικής ασφαλείας, ενώ επιδιώκει και συζήτηση για αυτό που αποκαλεί «γκρίζες ζώνες» στο Αιγαίο.

Σε κεντρικό πλάνο θέτει επίσης η Τουρκία και  το κρίσιμο ζήτημα του Καστελορίζου καθώς υποστηρίζει πως η υφαλοκρηπίδα του Καστελλόριζου αφορά τη Μεσόγειο και πως το συγκεκριμένο νησί δεν είναι στο σύμπλεγμα του Αιγαίου και δεν επιθυμεί να ενταχθεί στα ζητήματα του Αιγαίου

Η Αθήνα έχει αντίθετη άποψη και υπενθυμίζει πως το Καστελλόριζο ανήκει στα Δωδεκάνησα και βρίσκεται στο Αιγαίο, άρα το θέμα αφορά την υφαλοκρηπίδα από την Αλεξανδρούπολη μέχρι και το Καστελλόριζο.

Το πακέτο με τα «θέματα αγκάθια» της Άγκυρας (αποστρατιωτικοποίηση νησιών, γκρίζες ζώνες Καστελόριζο κ.α) έχει τεθεί από την Τουρκική πλευρά και στις περιβόητες διερευνητικές συνομιλίες, που παρά την καλή διάθεση που δείχνει η Αθήνα, είναι μετέωρες και χωρίς αποτέλεσμα , λόγω των εμμονών της Τουρκίας .

Η κίνηση Ερντογάν για απ’ ευθείας διάλογο, κινείται  ουσιαστικά εκτός πλαισίου καθώς υπάρχουν θεσμικά συμφωνημένοι δίαυλοι επικοινωνίας των δύο χωρών που τους παρακάμπτει η Άγκυρα :

• Οι διερευνητικές επαφές
• Η διαβούλευση για Μ.Ο.Ε (Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης).
• Ο πολιτικός διάλογος σε επίπεδο Γενικών Γραμματέων των δύο Υπουργείων Εξωτερικών.

Τουρκολυβικό μνημόνιο

Η  Τουρκία δεν φαίνεται να έχει την πρόθεση και την διάθεση να δείξει ευελιξία και ελαστικότητα καθώς οι στοχεύσεις και τα κίνητρα της είναι ευρύτερα γεωστρατηγικά και αφορούν πλέον όχι μόνο το Αιγαίο αλλά και την Ανατολική Μεσόγειο και για αυτό η ατζέντα της περιλαμβάνει και τις βασικές μονομερείς διεκδικήσεις της στο Αιγαίο , αλλά και όσα θεωρεί κεκτημένα από τις έκνομες ενέργειες της στην Ανατολική Μεσόγειο .

Το περιβόητο Μνημόνιο  Συναντίληψης Τουρκίας –Λιβύης για ανακήρυξη  ΑΟΖ , παρά το γεγονός ότι αμφισβητείται έντονα από την Ελλάδα και όχι μόνο- άλλαξε  κατ΄αρχήν  τα δεδομένα στην Ανατολική Μεσόγειο. Αν και στη συνέχεια η κίνηση της Αθήνας και η συμφωνία της με το Καϊρο για μερική οριοθέτηση ΑΟΖ ανάμεσα σε Ελλάδα και Αίγυπτο, δημιούργησε κάποιο σοβαρό αντίβαρο.

Το ερώτημα όμως είναι το κατά πόσο θα παγιωθούν οι τουρκικές αξιώσεις, μετά την παρέμβαση των Η.Π.Α για πάγωμα του αγωγού East Med, αλλά και την απόφαση της  κοινοπραξίας των εταιρειών Total, ExxonMobil και ΕΛΠΕ στην Κρήτη.

Με Μπάϊντεν

Στο πλαίσιο αυτό αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα το αν θα κλειδώσει οριστικά μια συνάντηση του Αμερικανού Προέδρου Τζό Μπάϊντεν με τον Έλληνα Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη στην Ουάσιγκτον μέσα στο πρώτο τρίμηνο του 2022 . Και κυρίως θα είναι καθοριστικές  για τις εξελίξεις στη περιοχή, αλλά και τις Ελληνοτουρκικές σχέσεις οι παράμετροι που θα τεθούν επί τάπητος στην αναμενόμενη συνάντηση του Αμερικανού Προέδρου με τον Έλληνα Πρωθυπουργό.

Χρειάζεται όμως  ιδιαίτερη προσοχή και σύνεση όλη αυτή η περίοδος. Η τουρκική πλευρά έχει την πρόθεση να διευρύνει τις συνομιλίες , να τις χρησιμοποιήσει για να εισάγει στον Ελληνοτουρκικό διάλογο και σε όλα τα επίπεδα τα θέματα των διεκδικήσεων της  και των αξιώσεων της, κάτι το οποίο οφείλει να αποφύγει η Αθήνα. Σε καμία όμως περίπτωση  δεν πρέπει να δοθεί η δυνατότητα ή και το πρόσχημα στη τουρκική πλευρά, να ισχυριστεί πως ενώ έβαλε στο τραπέζι τα θέματα των αξιώσεων και των  διεκδικήσεων της , η Ελλάδα δεν διέκοψε τις συνομιλίες και άφησε να επισημοποιηθούν και να καταγραφούν.

Στη παρούσα φάση τουλάχιστον δύσκολα θα υπάρξει κάποια ώθηση στις συνομιλίες και το πιθανότερο  ειδικά αν η Τουρκία επιμείνει στην ατζέντα της. Η Ελληνική πλευρά θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτική όχι μόνο για μην εισάγει τις μονομερείς διεκδικήσεις της η Τουρκία , αλλά και το πώς θα χειριστεί το όποιο αδιέξοδο καταγραφεί και κυρίως το blame game , καθώς η Τουρκική πλευρά θα επιχειρήσει  να χρεώσει  στην Αθήνα την μη πρόοδο στο διάλογο.  

Διαβάστε επίσης:

Βιασμός 24χρονης: Ποιους «φωτογραφίζει» ο ακτιβιστής Ηλίας Γκιώνης (politicus.gr)

Eurogroup: Συζήτηση για τους κανόνες δημοσιονομικής πειθαρχίας (politicus.gr)

Γαλλία: Πρόστιμο 10.000 ευρώ στον Ζεμούρ για «ρητορική μίσους» | Politicus.gr