Πολιτική συμφωνία στην ΕΕ για το Μεταναστευτικό, ενόψει φόβων για γεωπολιτική αστάθεια

Μετά από ολονύκτιες διαβουλεύσεις ανάμεσα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβουλίου και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιτεύχθηκε τελικά πολιτική συμφωνία για το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για το Μεταναστευτικό και το Άσυλο.

Όπως αναφέρει σε ανάρτησή της στο Χ η ισπανική προεδρία «το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πέτυχαν σημαντική πρόοδο στη μεταρρύθμιση για τη βελτίωση του συστήματος μετανάστευσης και ασύλου της ΕΕ. Επετεύχθη πολιτική συμφωνία για τους πέντε φακέλους του νέου Συμφώνου της ΕΕ για τη Μετανάστευση και το Άσυλο».

Η συμφωνία έρχεται μετά από πολυετείς διαπραγματεύσεις και αλλεπάλληλες κρίσεις που οδήγησαν ακόμη και στην πτώση κυβερνήσεων ευρωπαϊκών κρατών. Κρίσεις που οδήγησαν στην άνοδο εθνικιστικών, λαϊκιστικών και ακροδεξιών κομμάτων στο σύνολο των ευρωπαϊκών κρατών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που ξεχώριζαν για την ανεκτικότητα στο διαφορετικό, όπως η Ολλανδία και η Σουηδία.

Στην πρώτη δήλωσή της μετά την ανακοίνωση για την επίτευξη πολιτικής συμφωνίας, η πρόεδρος της Κομισιόν τόνισε ότι «η μετανάστευση είναι ευρωπαϊκή πρόκληση που απαιτεί ευρωπαϊκές λύσεις», σημειώνοντας ότι «τα κράτη μέλη στα εξωτερικά σύνορα (της ΕΕ) πρέπει να διαχειριστούν την παράνομη μετανάστευση». Η ίδια διευκρίνισε ότι «το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο θα διασφαλίσει, ότι θα υπάρξει μια αποτελεσματική ευρωπαϊκή απάντηση σε αυτήν την ευρωπαϊκή πρόκληση».

Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είπε επίσης ότι «οι Ευρωπαίοι θα αποφασίζουν ποιος έρχεται στην ΕΕ και ποιος μπορεί να μείνει και όχι οι διακινητές», ξεκαθαρίζοντας ότι το Σύμφωνο προστατεύει αυτούς που έχουν πραγματική ανάγκη. Κατά την ίδια, με το νέο Σύμφωνο θα διασφαλιστεί ότι «τα κράτη μέλη μοιράζονται υπεύθυνα» την προσπάθεια για την αντιμετώπιση των μεταναστευτικών ροών, που αποτελούν ευρωπαϊκό πρόβλημα, «επιδεικνύοντας αλληλεγγύη σε εκείνους που προστατεύουν τα εξωτερικά μας σύνορα, αποτρέποντας την παράνομη μετανάστευση στην ΕΕ».

Το Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο είναι αποτέλεσμα σκληρών διαπραγματεύσεων, αλλά και έντονων ενδοευρωπαϊκών εντάσεων, ανάμεσα στην Κομισιόν και τα κράτη μέλη, το μεγάλο βάρος των οποίων σήκωσαν ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Μαργαρίτης Σχοινάς και η Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων, Ίλβα Γιόχανσον. Το μεταναστευτικό έχει διχάσει άλλωστε πολλές φορές την ΕΕ, καθώς δεν αντιμετωπίζουν όλες οι χώρες τα παρελκόμενα από την παράνομη είσοδο προβλήματα. Το κύριο βάρος πέφτει στις χώρες πρώτης εισόδου, όπως η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία, στις οποίες μετά την ουκρανική κρίση προστέθηκαν και οι χώρες της Βαλτικής, αλλά και η Βουλγαρία.

Οι χώρες αυτές, οι οποίες επιβαρύνονταν υπερβολικά από τη Συνθήκη του Δουβλίνου, επιζητούσαν όλα τα προηγούμενα χρόνια μια συνολική ευρωπαϊκή απάντηση στο θέμα. Αντιθέτως αρκετές χώρες της ΕΕ, οι οποίες δεν αντιμετώπιζαν προβλήματα, παρέμεναν αδιάφορες, κάποιες άλλες είχαν και έχουν οφέλη από την είσοδο φτηνού εργατικού δυναμικού (κυρίως η Γερμανία), ενώ υπήρξαν και χώρες, όπως η Ουγγαρία, η Αυστρία και μέχρι πρότινος η Πολωνία, οι οποίες εξελίχθηκαν σε προπύργια της άποψης των κλειστών συνόρων.

Το Σύμφωνο έρχεται σε μια κρίσιμη στιγμή για την Ευρώπη, καθώς, πέρα από την ουκρανική κρίση, με τον συνεχιζόμενο πόλεμο ανάμεσα στο Ισραήλ και τη Χαμάς στη Γάζα παραμένουν οι φόβοι μιας γενικότερης ανάφλεξης στην περιοχή, η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει σε νέες μεταναστευτικές πιέσεις. Οι φόβοι αυτοί εντείνονται και από τις εξελίξεις στην υποσαχάρια Αφρική, όπου ο  εμφύλιος στο Σουδάν συνεχίζεται, ενώ στη Δυτική Αφρική έχουν ανατραπεί με πραξικοπήματα σχεδόν όλες οι δυτικόφιλες κυβερνήσεις (Μάλι, Μπουρκίνα Φάσο, Νίγηρας).  

Η Κομισιόν, όπως ανέφερε η πρόεδρός της, ευελπιστεί ότι το νέο Σύμφωνο «θα δώσει στην ΕΕ και στα κράτη μέλη της τα εργαλεία να αντιδρούν γρήγορα σε καταστάσεις κρίσης» και κυρίως «όταν τα κράτη μέλη αντιμετωπίζουν μεγάλο αριθμό παράνομων αφίξεων ή εργαλειοποίηση όταν εχθρικές χώρες επιχειρούν σκόπιμα να αποσταθεροποιήσουν την ΕΕ ή κράτη μέλη της». Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν υποστηρίζει επίσης ότι, με τα νέα δεδομένα, η Επιτροπή «στηρίζει τα κράτη μέλη μέσω συγκεκριμένων, επιχειρησιακών μέτρων για την αντιμετώπιση άμεσων προκλήσεων». Οι προκλήσεις, ωστόσο, παραμένουν όσο παραμένει στην ευρύτερη περιοχή η γεωπολιτική ανασφάλεια.