Η ιστορία του Ομικρον

Τα ονόματα που δίνουν οι άνθρωποι σε ό,τι ελπίζουν και σε ό,τι είναι ευνοϊκό γι’ αυτούς, ισχύουν ως επικλήσεις – «υγεία», «τύχη», «ευτυχία», «ευημερία», «μακροημέρευση», λέμε, και οι λέξεις αυτές είναι από μόνες τους ευχές.

Ομως αυτά που μας τρομάζουν, αυτά που απευχόμαστε, τα πολύ δυσάρεστα πράγματα στη ζωή, όπως είναι οι αρρώστιες, τα επικίνδυνα φυσικά φαινόμενα και ο θάνατος, αποφεύγουμε να τα πούμε με το κανονικό τους όνομα.

Ισως φοβόμαστε να αρθρώσουμε την επίσημη ονομασία τους, γιατί έτσι θα ήταν σαν να τα καλούμε, οπότε χρησιμοποιούμε τους ευφημισμούς για να τα ξορκίσουμε. Παλιότερα, κανείς δεν έλεγε τη λέξη «καρκίνος»: «έχει την κακιά αρρώστια» ή τον «ξορκισμένο», έλεγαν οι άνθρωποι και προσεύχονταν στον Θεό να μην πάθουν τα ίδια αυτοί και οι αγαπημένοι τους, για να μη «φύγουν από τη ζωή», δηλαδή να μην πεθάνουν, να μη γίνουν «μακαρίτες», δηλαδή νεκροί.

Ομως ο «Εξαποδώς», κατ’ ευφημισμόν ο Διάβολος, ο «έξω από εδώ», ο έξω και μακριά από εμάς, έχει πολλά ποδάρια, και μας στέλνει τις θύελλες στον βίο μας, μεταφορικές και κυριολεκτικές. Τώρα, αυτός τις στέλνει ή ο Θεός, αυτό παραμένει αδιευκρίνιστο, αλλά τελικά δεν έχει και τόση σημασία.

Να, ας πούμε οι ισχυρές καταιγίδες, τα κύματα κακοκαιρίας: τα τελευταία χρόνια αντί να δώσουμε απλά έναν αύξοντα αριθμό στους καταστροφικούς τυφώνες, τους βαφτίζουμε – η «Κάρμελ» μάς πάγωσε πρόσφατα, ενώ ο «Μπάλος» πριν από λίγους μήνες κόντεψε να μας πνίξει. Γιατί συμβαίνει αυτό;

Οι επιστήμονες λένε πως δίνουν αυτά τα ονόματα για να αντιμετωπίζουμε αποτελεσματικότερα μια φυσική καταστροφή. Κάτι τέτοιο γίνεται πλέον και με τις μεταλλάξεις του κορονοϊού, τη μάστιγα της εποχής μας. Τώρα «θερίζει», που λένε, παγκοσμίως η παραλλαγή «Ομικρον» που είναι βέβαια ένας ευφημισμός περισσότερο, παρά μια κωδικοποίηση.

Αλλά γιατί «Ομικρον»; Ας δούμε γιατί δόθηκε το όνομα αυτού του πανάρχαιου γράμματος, που ξεκίνησε την καριέρα του ως σύμφωνο για να γίνει τελικά από τους Ελληνες φωνήεν, σε μια μετάλλαξη του κορονοϊού. Λοιπόν, τον Μάιο ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας λάνσαρε τον όρο, δίνοντας στην τελευταία μετάλλαξη του κορονοϊού το όνομα του 15ου γράμματος του ελληνικού αλφάβητου. Δεν ξέρω εάν αυτό είναι δυσφήμηση ή διαφήμιση των ελληνικών γραμμάτων, πάντως αυτά, οι ελληνικοί χαρακτήρες, υιοθετήθηκαν από τον ΠΟΥ «για να απλοποιήσουν την ορολογία στη δημόσια συζήτηση».

Για παράδειγμα, η βρετανική παραλλαγή Β.1.1.7 ονομάστηκε «Αλφα», η νοτιοαφρικανική Β. 1351 «Βήτα» και ούτω καθεξής, μέχρι που φτάσαμε στο Ομικρον, παρακάμπτοντας όμως το Νι και το Ξι (Xi).

Το τελευταίο για λόγους μάλλον αστείους: Xi ονομάζεται ο πρόεδρος της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας: Xi Jinping είναι το όνομά του, και μάλλον ο ισχυρός άνδρας δεν θα ήθελε να είναι συνονόματος με μια παραλλαγή του κορονοϊού, κάτι που δεν διέλαθε την ευαισθησία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας…

Το όμικρον, λέει το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, προήλθε από το βορειοσημιτικό γράμμα «ayin», που σήμαινε «το μάτι». Από αυτό το ηχηρό διαρκές λαρυγγικό σύμφωνο, οι Ελληνες δημιούργησαν το φωνήεν «ο», όπως από το κλειστό λαρυγγικό σύμφωνο «aleph» οι αρχαίοι ημών πρόγονοι έπλασαν το «άλφα».

Το «ο» ονομάστηκε «ο μικρόν» σε αντίθεση με το «ω μέγα», που προήλθε μορφικά, λέει το Λεξικό, με τη διάσπαση του κύκλου του γράμματος «Ο» στο κάτω μέρος και τη διάνοιξη των άκρων που προέκυψαν από τη διάσπαση: «Ω».

Να συμπληρώσουμε πως το όμικρον είναι το δεύτερο πιο συχνό γράμμα του αλφαβήτου μας με 10,27%, όταν το πρώτο είναι το άλφα με 11,14%, και στο ελληνικό αριθμητικό σύστημα συμβολίζει το 70, ενώ το ωμέγα δηλώνει το 800. Από τους Ελληνες το όμικρον πέρασε στο λατινικό αλφάβητο, συνεχίζοντας έτσι την αδιάλειπτη και άκρως επιτυχημένη καριέρα του ως ένα από τα τελειότερα γράμματα.

Πράγματι, το όμικρον, το «μάτι» των αρχαίων σημιτικών λαών, είναι ένα τέλειο γράμμα, μιας και ο ήχος του συμβολίζεται από έναν κύκλο, ο οποίος είναι ένα γεωμετρικό σχήμα που παραπέμπει στην αιωνιότητα, καθώς δεν έχει αρχή και τέλος.

Αυτό το σχήμα, μαζί με τον σταυρό, είναι ένα πανάρχαιο, προαιώνιο σύμβολο που όλοι οι άνθρωποι, σε όλους τους πολιτισμούς, έχουν χαράξει, γράψει ή ζωγραφίσει. Αυτό αποδεικνύεται από το ότι ο κύκλος και ο σταυρός είναι τα πρώτα γεωμετρικά σχήματα που ζωγραφίζει ένα παιδί, με το όμικρον να αποδίδει τον ηλιακό και τον σεληνιακό δίσκο και εν γένει τα ουράνια σώματα, της Γης συμπεριλαμβανομένης.

Οι ενήλικες, λες και θυμούνται τη μαγεία που τους ασκούσε το όμικρον όταν ήταν παιδιά, κυριολεκτικά το φορούν στο χέρι: τα δαχτυλίδια, και ιδιαίτερα οι βέρες, δεν είναι τίποτε άλλο από μεταλλικά όμικρον… Το όμικρον επίσης, όχι ως τέλειος κύκλος αλλά ως οβάλ, είναι η λιτή, στιλιζαρισμένη αναπαράσταση του ανθρώπινου προσώπου, για να μη μιλήσουμε για την οπτική του ομοιότητα με τον αριθμό μηδέν, κάτι που προσθέτει φιλοσοφική αξία στη βαρύτητα του γράμματος… Οντως, το φορτίο που φέρει το όμικρον είναι πολυσήμαντο, καθώς συνδέει, κατά κάποιον τρόπο, τον άνθρωπο με τον εαυτό του, τα άλλα πλάσματα, τον πλανήτη και το Σύμπαν.

Σήμερα, όμως, αυτό το σχεδόν μεταφυσικό γράμμα φιγουράρει παντού ως φόβητρο: η παραλλαγή «Ομικρον» του κορονοϊού είναι η νέα συμφορά, ο νέος ιππότης της Αποκάλυψης που χτυπά απειλητικά τις πόρτες μας. Θα έλεγα πως δεν είναι αυτή η καλύτερη, η πιο ταιριαστή κατάληξη στη σταδιοδρομία αυτού του υπέροχου γράμματος.

Θα μπορούσε να είχε ολοκληρώσει ενδόξως τη σημασιολογική του πορεία το όμικρον, αυτή που ξεκίνησε πριν από πολλές χιλιάδες χρόνια ως σύμφωνο των Σημιτών, με την πασίγνωστη, σκανδαλώδη ερωτική ταινία του γαλλικού κινηματογράφου, την «Ιστορία της Ο», ένα φιλμ βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα της Πολίν Ρεάζ (ψευδώνυμο της Ντομινίκ Ορί), που έκανε πάταγο στα μέσα της δεκαετίας του ’70.

Οι παλιότεροι θα θυμούνται τις αισθησιακές περιπέτειες της Κορίν Κλερί και εν πάση περιπτώσει, όσο πολιτικώς μη ορθή κι αν είναι σήμερα μια ταινία που δείχνει την πρακτική εκπαίδευση μια νέας γυναίκας, της Ομικρον, στην τέχνη της οικειοθελούς όσο και απόλυτης ερωτικής υποταγής, καλύτερα είναι να θυμόμαστε το γράμμα Ομικρον έτσι, παρά διασωληνωμένοι σε κάποια Μονάδα Εντατικής Θεραπείας.

Του Παύλου Μεθενίτη – Εφ.Συν.