Αριστερά, κεντροαριστερά και οικονομία

Του Γιώργου Χ. Παπαγεωργίου

H ανάδειξη νέου αρχηγού στο ΣΥΡΙΖΑ εστιάζεται προς το παρόν κυρίως στα πρόσωπα, αλλά αργά η γρήγορα θα φέρει στο προσκήνιο και θέματα ταυτότητας και πολιτικής στρατηγικής και κυρίως τη σχέση της Αριστεράς και της Κεντροαριστεράς με την οικονομία. 

Το ζήτημα δεν αφορά μόνο το ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και το ΠΑΣΟΚ που τοποθετείται στην Κεντροαριστερά και δηλώνει ανοιχτά ότι διεκδικεί τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης. 

Είδαμε ότι προεκλογικά η αντιπαράθεση μεταξύ των κομμάτων εστιάστηκε σε μεγάλο βαθμό στη διαχείριση των κρατικών κονδυλίων, με τα κόμματα της αντιπολίτευσης να δίνουν έμφαση στη στήριξη των πιο αδύναμων κοινωνικών στρωμάτων. Η συζήτηση περιορίστηκε τελικά κατά το πλείστον σε ζητήματα διαχείρισης. Δεν υπήρξε μια συνολική διαφορετική πρόταση, με διακριτό πολιτικό πρόσημο. 

Ιστορικά η Αριστερά αλλά και η Σοσιαλδημοκρατία, έδιναν την έμφαση σε θέματα ισότητας και αναδιανομής των εισοδημάτων. 

Κάθε φορά όμως που τέθηκαν τέτοια ζητήματα προεκλογικά η συζήτηση εξετράπη στο «πού θα βρεθούν τα χρήματα» και «ποιους φόρους θα βάλετε για να τα χρηματοδοτήσετε».

Σε έναν κόσμο μάλιστα όπου η οικονομική πολιτική προσκρούει στους περιορισμούς των διεθνών αγορών και των «ανεξάρτητων» (σ.σ. ευφημισμός που σημαίνει: «εκτός πολιτικού ελέγχου και λογοδοσίας») κεντρικών τραπεζών,  κάθε απόφαση, κάθε πρόταση και κάθε σχέδιο μπορεί να προκαλέσει φυγή κεφαλαίων και αποσταθεροποίηση της αγοράς. 

Μόλις προ δύο εβδομάδων στη γειτονική Ιταλία, υπήρξε «ανησυχία» και αναταράξεις στην αγορά μετοχών και ομολόγων λόγω του σχεδίου της κυβέρνησης Μελόνι (που ουδεμία σχέση έχει βέβαια με την Αριστερά)  για φορολόγηση των έκτακτων κερδών που έχουν οι τράπεζες λόγω της μεγάλης αύξησης των επιτοκίων δανεισμού, αλλά όχι και των καταθέσεων. Δημοσιεύτηκαν και πληροφορίες ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είχε επιφυλάξεις. Τελικά η ακροδεξιά Ιταλίδα πρωθυπουργός ανακοίνωσε ένα μετριοπαθέστερο σχέδιο, με «πλαφόν» στο φόρο και μικρότερο κόστος για τις τράπεζες. 

Και βέβαια, δεν είναι μυστικό ότι η ΕΚΤ έχει «αλλεργία» και στις αυξήσεις μισθών. Ο πληθωρισμός έχει επιφέρει μείωση πραγματικών μισθών μεταξύ 10 και  20% στα νοικοκυριά με μεσαία και χαμηλά εισοδήματα, ανάλογα με το «προφίλ» κατανάλωσης και το ποσοστό που ξοδεύουν για τρόφιμα, καύσιμα και τόκους δανείων, αλλά η ΕΚΤ «ανησυχεί» για πιθανή αύξηση των μισθών και αποθαρρύνει τις κυβερνήσεις από το να χορηγούν επιδόματα που συντηρούν την κατανάλωση. 

Είδαμε ακόμη ότι και η ελληνική κυβέρνηση αναγκάστηκε να βάλει φρένο σε ευνοϊκά μέτρα για τους πολίτες που κάποια στιγμή ήταν υπό μελέτη (από ρυθμίσεις οφειλών σε 120 δόσεις, μέχρι νέα επιδόματα και παροχές) για να μην τεθεί σε κίνδυνο η πολυθρύλητη «αναβάθμιση» των ελληνικών ομολόγων από τις εταιρείες αξιολόγησης. 

Ποια μπορεί να είναι, λοιπόν, μια αριστερή ή κεντροαριστερή πολιτική σε μια ευρωζώνη όπου η κεντρική τράπεζα επιχειρεί να μειώσει τον πληθωρισμό με… λιτότητα, ύφεση και ανεργία και όπου εάν μια κυβέρνηση μιλήσει για φόρους κερδών, αυξήσεις μισθών ή παροχές στους πολίτες πρέπει να υπολογίζει τις αντιδράσεις της «αγοράς»;

Μία οικονομολόγος με διεθνή ακτινοβολία στην οποία αναζητούν έμπνευση οι οικονομικοί εγκέφαλοι του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και του ΠΑΣΟΚ είναι η Mariana Mazzucato, καθηγήτρια στο  University College London, και συγγραφέας, μεταξύ άλλων του βιβλίου «The Entrepreneurial State» («Το Κράτος Επιχειρηματίας») όπου υποστηρίζει ότι πίσω από το μύθο ότι η οικονομική επιτυχία των ΗΠΑ οφείλεται στην ελεύθερη αγορά και τον ιδιωτικό τομέα, κρύβονται οι μεγάλες κρατικές επενδύσεις και δημόσια χρηματοδότηση στην καινοτομία και την τεχνολογία. 

Σε πρόσφατο άρθρο της που δημοσιεύτηκε στο Project Sundicate («Rethinking Growth and Revisiting the Entrepreneurial State» – «Ας ξανασκεφτούμε την οικονομική ανάπτυξη και το Κράτος Επιχειρηματία») η Mazzucato υποστηρίζει ότι είναι λάθος να μπαίνει στο κέντρο της οικονομικής πολιτικής και του σχεδιασμού ο στόχος της αύξησης του ΑΕΠ (σ.σ. ο τζίρος μιας χώρας, η αξία των προϊόντων και υπηρεσιών που παράγονται). 

 Τι αξία έχει η αύξηση του ΑΕΠ εάν επιτυγχάνεται μέσω κακών εργασιακών συνθηκών ή δια της μεγέθυνσης της βιομηχανίας ορυκτών καυσίμων ή ακόμα όταν η διόγκωση της ψηφιακής οικονομίας γίνεται μέσα από κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης των μεγάλων εταιρειών,  γράφει μεταξύ άλλων η Mazzucato.

Η Ιταλίδα οικονομολόγος διατυπώνει την ιδέα ότι το Κράτος και ο ιδιωτικός τομέας πρέπει να συνυπάρχουν συμβιωτικά και να στηρίζονται επενδύσεις και δράσεις που έχουν σημασία για τους ανθρώπους και τον πλανήτη.

Το πώς μεταφράζεται αυτό σε πολιτική στην Ελλάδα, θα έπρεπε να είναι η κυρίαρχη συζήτηση σήμερα.

Ποιος κυβερνά αυτόν τον πλανήτη;

Στρατηγικά αδιέξοδα και πολιτικές ευκαιρίες

Κοινωνικοποίηση των ζημιών, ιδιωτικοποίηση των κερδών