Το «ξεχασμένο» σοβιετικό παρελθόν και μια νοσταλγία κενή περιεχομένου

Πώς θυμούνται οι Ρώσοι τη Σοβιετική Ένωση; Ποια συναισθήματα εξακολουθούν να συνδέουν με την εξαφανισμένη υπερδύναμη; Και τι γνωρίζουν για τη δομή και την ιστορία του πρώτου κομμουνιστικού κράτους στη γη;

Η επιχειρηματική εφημερίδα της Μόσχας «RBK» αποφάσισε αυτές τις μέρες να θέσει τις παραπάνω ερωτήσεις, με αφορμή την 30ή επέτειο από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Αναζητώντας απαντήσεις, οι δημοσιογράφοι ανέθεσαν στο κρατικό ινστιτούτο ερευνών Wziom να διεξαγάγει έρευνα. Κάποια από τα ευρήματα των δημοσκόπων ήταν εντυπωσιακά.. Σχεδόν το ένα πέμπτο των ερωτηθέντων δεν μπορούσε πλέον να αποκρυπτογραφήσει σωστά τη συντομογραφία ΕΣΣΔ.

Το 11% των ερωτηθέντων δεν γνωρίζει πλέον το αρκτικόλεξο – που αντιπροσωπεύει την Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών. Το οκτώ τοις εκατό μπορούσε να αποκρυπτογραφήσει τη συντομογραφία μόνο με σφάλματα. Ειδικά η γενιά των 18 έως 24 ετών δεν μπόρεσε να απαντήσει σωστά στην ερώτηση για την ΕΣΣΔ.

Οι Ρώσοι επίσης αποδείχθηκαν εξαιρετικά αδαείς στις ερωτήσεις σχετικά με τη γεωγραφία της Σοβιετικής Ένωσης. Μόνο το 6% μπορεί να θυμηθεί τα ονόματα και των 15 πρώην δημοκρατιών. Ένα πλήρες 27 τοις εκατό δεν μπορούσε να ονομάσει ούτε ένα. Ακόμη και η ρωσική σοβιεττική δημοκρατία RSFSR, στη βάση της οποίας αναδύθηκε η σημερινή Ρωσική Ομοσπονδία, έχει, παραδόξως, ξεχαστεί σε μεγάλο βαθμό.

Μια νοσταλγία άγνοιας

Ενώ η γνώση για τη Σοβιετική Ένωση εξαφανίζεται σιγά σιγά, οι περισσότεροι άνθρωποι συνδέουν κυρίως θετικά συναισθήματα με την πρώην κομμουνιστική υπερδύναμη. Για περισσότερο από το 80 τοις εκατό των ερωτηθέντων, κυριαρχούν οι μνήμες ενός καθεστώτος κοινωνικής ασφάλισης, σταθερότητας, εμπιστοσύνης και συνύπαρξης διαφορετικών λαών σε ένα πολυεθνικό κράτος. Οι σκοτεινές πλευρές της σοβιετικής εποχής, ωστόσο, έχουν ξεχαστεί σε μεγάλο βαθμό.

Μόνο το ένα τοις εκατό συνδέει το κομμουνιστικό κράτος με τον τρόμο και τις εκτελέσεις της εποχής του Στάλιν, την καταστολή όσων σκέφτονται διαφορετικά και το σύστημα των γκουλάγκ. Το πέντε τοις εκατό θυμάται την οικονομία των ελλείψεων με τα άδεια ράφια και τις μεγάλες ουρές μπροστά από τα καταστήματα.

Τα αποτελέσματα της μελέτης προκάλεσαν ανάμεικτα σχόλια μεταξύ των Ρώσων επιστημόνων. «Η κυριαρχία των θετικών συσχετισμών με τη σοβιετική εποχή είναι πλήρως σύμφωνη με άλλες έρευνες των τελευταίων ετών», τόνισε ο πολιτικός επιστήμονας Αλεξάντερ Ποσάλοφ, ο οποίος είναι επικεφαλής του ερευνητικού τμήματος του Ινστιτούτου Κοινωνικο-Οικονομικών και Πολιτικών Ερευνών (ISEPI), το οποίο ιδρύθηκε το 2012 από μέλη της Διοίκησης της Προεδρίας της Ρωσίας.

«Όσο πιο δύσκολη είναι η οικονομική και κοινωνική κατάσταση στη χώρα, τόσο μεγαλύτερη είναι η νοσταλγία για τη σοβιετική εποχή» επισημαίνει ο Ποσάλοφ.

Η λαχτάρα για τη σοβιετική εποχή και το ισχυρό κράτος είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη στους άνδρες, γράφει ο επιστήμονας. Αυτοί είναι λιγότερο ικανοποιημένοι με την σημερινή κατάσταση στη χώρα. Οι Ρωσίδες συνδέουν τη Σοβιετική Ένωση πιο έντονα με τις προσωπικές αναμνήσεις της δικής τους νιότης, των κατασκηνώσεων των «πιονιέρων» ή του πρώτου τους παιδιού.

Ζήτημα παιδείας και ιστορικής γνώσης

Αλλοι επιστήμονες μίλησαν για τα αποτελέσματα της έρευνας πολύ πιο κριτικά, αναδεικνύοντας ως βασικό λόγο για τη «σοβιετική νοσταλγία» τη χαμηλή ποιότητα των μαθημάτων ιστορίας στα ρωσικά σχολεία.

Η κριτική σκέψη και η στοχαστική προσέγγιση του παρελθόντος κάποιου δεν θα ενθαρρυνόταν με αυτόν τον τρόπο, όπως αναφέρει ο Ντένις Ζόμμερ από την διαδικτυακή πύλη “Swobodnaja Pressa” (Ελεύθερος Τύπος).

Ο ιστορικός Σεργκέι Μεντβέντεφ από το Οικονομικό Πανεπιστήμιο της Μόσχας είναι ακόμη πιο κατηγορηματικός, αποκαλώντας το φαινόμενο ως αποτέλεσμα της κρατικής προπαγάνδας στους τομείς της ιδεολογίας και της ιστορίας.

Τα κρατικά μέσα ενημέρωσης κατέστειλαν εντελώς την ιστορική μνήμη της Σοβιετικής Ένωσης και συγκεκριμένα γεγονότα της ιστορίας της – και την αντικατέστησαν με τον μύθο του ισχυρού και επιτυχημένου κράτους.

«Είναι ένα είδος οιονεί θρησκείας», λέει ο Μεντβέντεφ, αναφερόμενος στη δίκη κατά της ρωσικής οργάνωσης ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της Memorial, της οποίας οι αρχές ζήτησαν να διαλυθεί. Αν εξαφανιζόταν το Memorial, τα βάσανα των θυμάτων της καταστολής και του τρόμου της σοβιετικής περιόδου θα ξεχνούνταν. Η Ρωσία χρειάζεται μια ισχυρότερη εκπαιδευτική πολιτική, ιστορικές δημόσιες συζητήσεις και λιγότερη προπαγάνδα, είναι η άποψη του Μεντβέντεφ.

Διαβάστε ακόμα

Τριάντα χρόνια μετά το τέλος της ΕΣΣΔ

Στον Αλεξέι Ναβάλνι της ρωσικής αντιπολίτευσης το φετινό βραβείο Ζαχάρωφ του Ευρωκοινοβουλίου

Έκλεισαν οι «στρόφιγγες» στην παροχή ρωσικού φυσικού αερίου στην Ουκρανία – Στα ύψη η τιμή του