Τι κρύβει το «μνημόνιο» της Κομισιόν: Η αυστηρότερη εποπτεία και η πρόταση για τα χρέη

Ως ένα άλλο «μνημόνιο» μοιάζει το θεσμικό πλαίσιο που παρουσιάσε την Τετάρτη η Κομισιόν, καθώς η πολυαναμενόμενη πρόταση για αναθεώρηση των δημοσιονομικών κανόνων εμφανίζεται ως μια άκρως αυστηρή διαδικασία.

Σύμφωνα με αυτή οι κυβερνήσεις πρέπει να διασφαλίσουν ότι το χρέος θα μειωθεί σε διάστημα τεσσάρων ετών και θα παραμείνει σε πτωτική πορεία για μια δεκαετία μετά, χωρίς πρόσθετα βήματα.

Όπως εύλογα συμπεραίνεται, οι εν λόγω προτάσεις παρέχουν στα κράτη-μέλη περισσότερο έλεγχο στον σχεδιασμό των μεσοπρόθεσμων σχεδίων τους, θέτουν ωστόσο σε εφαρμογή ένα πιο αυστηρό καθεστώς, ώστε να εξασφαλίσουν ότι αυτά τηρούν τις δεσμεύσεις τους στα μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά τους σχέδια.

Υιοθετείται δηλαδή μια αυστηρή εποπτική διαδικασία τύπου ESM, η οποία θα εκκινείται αυτόματα, παρακάμπτοντας την έως τώρα εκκίνηση της διαδικασίας «επί παραβάσει» που ίσχυε για τα κράτη-μέλη που δεν συμμορφώνονται.

Για έναν επιπλεόν λόγο που το συγκεκριμενό πλαίσιο εμπίπτει στη λογική των Μνημονίων, είναι και η διατύπωση περί ισχυρής εθνικής ιδιοκτησίας, έτσι να ώστε να περιορίζονται οι αντιδράσεις προς την ΕΕ και να χρησιμοποιείται η εκάστοτε κυβέρνηση ως θεσμικό ανάχωμα. Όπως φαίνεται, το νέο θεσμικό πλαίσιο προβλέπει αξιολογήσεις και σύνδεση της προόδου σε μεταρρυθμίσεις με την εκταμίευση ευρωπαϊκών κεφαλαίων.

Τι σημαίνουν οι προτάσεις της Κομισιόν για χρέος και έλλειμμα

Για τα κράτη-μέλη που αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις για το δημόσιο χρέος, οι αποκλίσεις από τη συμφωνημένη πορεία δημοσιονομικής προσαρμογής θα οδηγήσουν εξ ορισμού στο άνοιγμα μιας διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος.

Ουσιαστικά αυτό σημαίνει ότι για κάθε κράτος-μέλος με δημόσιο έλλειμμα άνω του 3% του ΑΕΠ ή δημόσιο χρέος άνω του 60% του ΑΕΠ, η Επιτροπή θα εκδίδει μια «τεχνική τροχιά» για κάθε χώρα. Αυτή θα επιδιώξει να διασφαλίσει ότι το χρέος θα τεθεί σε μια εύλογη καθοδική πορεία ή θα παραμείνει σε συνετά επίπεδα και ότι το έλλειμμα θα παραμείνει ή θα μειωθεί και θα διατηρηθεί κάτω από το 3% του ΑΕΠ μεσοπρόθεσμα.

Για τα κράτη-μέλη με δημόσιο έλλειμμα κάτω του 3% του ΑΕΠ και δημόσιο χρέος κάτω του 60% του ΑΕΠ, η Επιτροπή θα παρέχει τεχνικές πληροφορίες στα κράτη-μέλη για να διασφαλίσει ότι το δημόσιο έλλειμμα διατηρείται κάτω από την τιμή αναφοράς του 3% του ΑΕΠ μεσοπρόθεσμα.

Αυτές οι τεχνικές τροχιές θα καθοδηγήσουν τα κράτη-μέλη κατά τον σχεδιασμό των πολυετών στόχων δαπανών που θα συμπεριλάβουν στα σχέδιά τους.

Να αναθεωρηθεί το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης

Παρόλο που υπάρχουν τεράστιες διαφορές ως προς τη μεταρρύθμιση των δημοσιονομικών κανόνων, όλα τα κράτη – μέλη συμφωνούν ότι το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης πρέπει να αναθεωρηθεί και οι προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αναμένεται να αποτελέσουν τον οδικό χάρτη για τις συνομιλίες μεταξύ των κρατών – μελών της ΕΕ, στο Eurogroup και το EcoFin και ενδεχομένως το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.

Καθώς όμως η Κομισιόν δεν ικανοποίησε πλήρως το Βερολίνο, το οποίο ζητούσε μείωση του χρέους κατά 1% ετησίως για τις χώρες με «υψηλό χρέος» και κατά 0,5% για αυτές με «μέσο επίπεδο χρέους», σημαίνει ότι οι διαπραγματεύσεις τους επόμενους μήνες, θα είναι δύσκολες.

Αναφορικά με το ενδεχόμενο μια κυβέρνηση σε ένα κράτος- μέλος της ΕΕ που θα προκύψει από νέες εκλογές, να ζητήσει την αναθεώρηση του σχεδίου δημοσιονομικής προσαρμογής που υπέγραψε η προηγούμενη κυβέρνηση, ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος της Κομισιόν Βάλντις Ντομπρόβσκις, υπογράμμισε: «Εάν μια νέα κυβέρνηση ζητήσει ένα αναθεωρημένο σχέδιο δημοσιονομικής προσαρμογής, η Κομισιόν θα εκδώσει μια νέα τεχνική πορεία, που θα λαμβάνει υπόψη τις προηγούμενες προσπαρμογές ή την απουσία προσαρμογών».

Αναλυτικά τι πρότεινε η Κομισιόν

Η Επιτροπή υπέβαλε σήμερα νομοθετικές προτάσεις για την εφαρμογή της πιο ολοκληρωμένης μεταρρύθμισης των κανόνων οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ μετά την οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση. Κεντρικός στόχος των προτάσεων αυτών είναι η ενίσχυση της βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους και η προώθηση της βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης σε όλα τα κράτη μέλη μέσω μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων.

Οι προτάσεις αντιμετωπίζουν τις ελλείψεις του ισχύοντος πλαισίου. Λαμβάνουν υπόψη την ανάγκη να μειωθούν τα πολύ αυξημένα επίπεδα δημόσιου χρέους, να αξιοποιηθούν τα διδάγματα που αντλήθηκαν από την πολιτική αντίδραση της ΕΕ στην κρίση COVID-19 και να προετοιμαστεί η ΕΕ για τις μελλοντικές προκλήσεις, στηρίζοντας την πρόοδο προς μια πράσινη, ψηφιακή, χωρίς αποκλεισμούς και ανθεκτική οικονομία και καθιστώντας την ΕΕ πιο ανταγωνιστική.

Οι νέοι κανόνες θα διευκολύνουν τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις και θα συμβάλουν στη μείωση των υψηλών δεικτών δημόσιου χρέους με ρεαλιστικό, σταδιακό και διαρκή τρόπο, σύμφωνα με την ομιλία της προέδρου φον ντερ Λάιεν για την κατάσταση της Ένωσης το 2022. Η μεταρρύθμιση θα καταστήσει απλούστερη την οικονομική διακυβέρνηση, θα βελτιώσει την εθνική οικειοποίηση, θα δώσει μεγαλύτερη έμφαση μεσοπρόθεσμα και θα ενισχύσει την επιβολή, εντός ενός διαφανούς κοινού πλαισίου της ΕΕ.

Οι προτάσεις είναι αποτέλεσμα παρατεταμένης περιόδου προβληματισμού και ευρείας διαδικασίας διαβούλευσης.

Τα εθνικά μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά-διαρθρωτικά σχέδια αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο των προτάσεων της Επιτροπής. Τα κράτη μέλη θα σχεδιάσουν και θα παρουσιάσουν σχέδια που θα καθορίζουν τους δημοσιονομικούς στόχους τους, μέτρα για την αντιμετώπιση των μακροοικονομικών ανισορροπιών και μεταρρυθμίσεις προτεραιότητας και επενδύσεις για περίοδο τουλάχιστον τεσσάρων ετών. Τα σχέδια αυτά θα αξιολογηθούν από την Επιτροπή και θα εγκριθούν από το Συμβούλιο βάσει κοινών κριτηρίων της ΕΕ.

Η ενσωμάτωση δημοσιονομικών, μεταρρυθμιστικών και επενδυτικών στόχων σε ένα ενιαίο μεσοπρόθεσμο σχέδιο θα συμβάλει στη δημιουργία μιας συνεκτικής και εξορθολογισμένης διαδικασίας. Θα ενισχύσει την εθνική οικειοποίηση, παρέχοντας στα κράτη μέλη μεγαλύτερο περιθώριο ελιγμών όσον αφορά τον καθορισμό των δικών τους πορειών δημοσιονομικής προσαρμογής και των μεταρρυθμιστικών και επενδυτικών δεσμεύσεών τους. Τα κράτη μέλη θα υποβάλλουν ετήσιες εκθέσεις προόδου για να διευκολύνουν την αποτελεσματικότερη παρακολούθηση και επιβολή της εφαρμογής αυτών των δεσμεύσεων.

Η νέα διαδικασία δημοσιονομικής εποπτείας θα ενσωματωθεί στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, το οποίο θα παραμείνει το κεντρικό πλαίσιο για τον συντονισμό της οικονομικής πολιτικής και της πολιτικής απασχόλησης.

Απλούστεροι κανόνες

Οι δημοσιονομικές καταστάσεις, οι προκλήσεις και οι οικονομικές προοπτικές ποικίλλουν σημαντικά μεταξύ των 27 κρατών μελών της ΕΕ. Ως εκ τούτου, μια ενιαία προσέγγιση δεν λειτουργεί. Οι προτάσεις επιδιώκουν τη μετάβαση σε ένα πλαίσιο εποπτείας που θα βασίζεται περισσότερο στον κίνδυνο, το οποίο θα θέτει στο επίκεντρό του τη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους, προωθώντας παράλληλα τη βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Η προσέγγιση αυτή θα τηρεί ένα διαφανές κοινό πλαίσιο της ΕΕ.

Τα σχέδια των κρατών μελών θα καθορίζουν την πορεία δημοσιονομικής προσαρμογής τους. Αυτοί θα διατυπωθούν με βάση τους πολυετείς στόχους δαπανών, οι οποίοι θα αποτελέσουν τον ενιαίο επιχειρησιακό δείκτη για τη δημοσιονομική εποπτεία, απλουστεύοντας έτσι τους δημοσιονομικούς κανόνες.

Για κάθε κράτος μέλος με δημόσιο έλλειμμα άνω του 3% του ΑΕΠ ή δημόσιο χρέος άνω του 60% του ΑΕΠ, η Επιτροπή θα εκδώσει ειδική ανά χώρα «τεχνική πορεία». Η πορεία αυτή θα επιδιώξει να διασφαλίσει ότι το χρέος θα τεθεί σε εύλογα πτωτική πορεία ή θα παραμείνει σε συνετά επίπεδα και ότι το έλλειμμα θα παραμείνει ή θα μειωθεί και θα διατηρηθεί κάτω από το 3% του ΑΕΠ μεσοπρόθεσμα.

Για τα κράτη μέλη με δημόσιο έλλειμμα κάτω του 3% του ΑΕΠ και δημόσιο χρέος κάτω του 60% του ΑΕΠ, η Επιτροπή θα παρέχει τεχνικές πληροφορίες στα κράτη μέλη ώστε να διασφαλίζεται ότι το δημοσιονομικό έλλειμμα διατηρείται κάτω από την τιμή αναφοράς του 3% του ΑΕΠ και μεσοπρόθεσμα.

Αυτές οι τεχνικές πορείες και τεχνικές πληροφορίες θα καθοδηγήσουν τα κράτη μέλη κατά τον σχεδιασμό των πολυετών στόχων δαπανών που θα συμπεριλάβουν στα σχέδιά τους.

Θα εφαρμοστούν κοινές διασφαλίσεις για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας του χρέους. Οι τιμές αναφοράς 3% και 60% του ΑΕΠ για το έλλειμμα και το χρέος θα παραμείνουν αμετάβλητες. Ο λόγος του δημόσιου χρέους προς το ΑΕγχΠ θα πρέπει να είναι χαμηλότερος στο τέλος της περιόδου που καλύπτεται από το σχέδιο από ό,τι στην αρχή της περιόδου αυτής· και θα πρέπει να εφαρμοστεί ελάχιστη δημοσιονομική προσαρμογή ύψους 0,5% του ΑΕΠ ετησίως ως σημείο αναφοράς, εφόσον το έλλειμμα παραμένει πάνω από το 3% του ΑΕΠ. Επιπλέον, τα κράτη μέλη που επωφελούνται από παρατεταμένη περίοδο δημοσιονομικής προσαρμογής θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι η δημοσιονομική προσπάθεια δεν αναβάλλεται για τα τελευταία έτη.

Οι γενικές και ειδικές ανά χώρα ρήτρες διαφυγής θα επιτρέπουν αποκλίσεις από τους στόχους δαπανών σε περίπτωση σοβαρής οικονομικής ύφεσης στην ΕΕ ή στη ζώνη του ευρώ συνολικά ή εξαιρετικών περιστάσεων εκτός του ελέγχου του κράτους μέλους με σημαντικό αντίκτυπο στα δημόσια οικονομικά. Το Συμβούλιο, βάσει σύστασης της Επιτροπής, θα αποφασίσει σχετικά με την ενεργοποίηση και απενεργοποίηση αυτών των ρητρών.

Διευκόλυνση των μεταρρυθμίσεων και των επενδύσεων για τις προτεραιότητες της ΕΕ

Οι μεταρρυθμίσεις και οι επενδύσεις είναι και οι δύο απαραίτητες. Η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση, η ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής ανθεκτικότητας και η ανάγκη ενίσχυσης της ικανότητας ασφάλειας της Ευρώπης θα απαιτήσουν μεγάλες και βιώσιμες δημόσιες επενδύσεις τα επόμενα χρόνια. Οι μεταρρυθμίσεις που ενισχύουν τη βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη εξακολουθούν να αποτελούν ουσιαστική συνιστώσα αξιόπιστων σχεδίων μείωσης του χρέους. Η θετική αλληλεπίδραση μεταξύ μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων δείχνει ήδη τα οφέλη της στο πλαίσιο του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας του NextGenerationEU.

Ως εκ τούτου, οι προτάσεις αποσκοπούν στη διευκόλυνση και την ενθάρρυνση των κρατών μελών να εφαρμόσουν σημαντικά μεταρρυθμιστικά και επενδυτικά μέτρα. Τα κράτη μέλη θα επωφεληθούν από μια πιο σταδιακή πορεία δημοσιονομικής προσαρμογής εάν δεσμευτούν στα σχέδιά τους για μια σειρά μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων που συμμορφώνονται με συγκεκριμένα και διαφανή κριτήρια.

«Πιεστική προτεραιότητα» για την οικονομία

Οι κανόνες απαιτούν επιβολή. Ενώ οι προτάσεις παρέχουν στα κράτη μέλη μεγαλύτερο έλεγχο επί του σχεδιασμού των μεσοπρόθεσμων σχεδίων τους, θεσπίζουν επίσης αυστηρότερο καθεστώς επιβολής για να διασφαλίσουν ότι τα κράτη μέλη τηρούν τις δεσμεύσεις που αναλαμβάνουν στα μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά-διαρθρωτικά σχέδιά τους.

Για τα κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις όσον αφορά το δημόσιο χρέος, οι αποκλίσεις από τη συμφωνηθείσα πορεία δημοσιονομικής προσαρμογής θα οδηγήσουν εξ ορισμού στην κίνηση διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος.

Η μη υλοποίηση των μεταρρυθμιστικών και επενδυτικών δεσμεύσεων που δικαιολογούν την παράταση της περιόδου δημοσιονομικής προσαρμογής θα μπορούσε να οδηγήσει σε συντόμευση της περιόδου προσαρμογής. Η ταχεία επίτευξη συμφωνίας για την αναθεώρηση των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ και άλλων στοιχείων του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης αποτελεί πιεστική προτεραιότητα στην τρέχουσα κρίσιμη συγκυρία για την οικονομία της ΕΕ.

Αμεση ψήφιση και εφαρμοφή

Το Συμβούλιο, σε συμπεράσματα που ενέκρινε επίσης το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ζήτησε να ολοκληρωθεί το νομοθετικό έργο το 2023. Η Επιτροπή καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να καταλήξουν σε συμφωνία σχετικά με τις νομοθετικές προτάσεις που υποβλήθηκαν σήμερα το συντομότερο δυνατόν, ώστε να ανταποκριθούν επαρκώς στις μελλοντικές προκλήσεις.

Οι ειδήσεις σήμερα