Η Ευρώπη θέλει να βάλει φρένο στην Κίνα, αλλά το Πεκίνο βάζει «μνημόνια» στην Αφρική

Ο «νέος δρόμος του μεταξιού» στηρίχτηκε σε δάνεια από την Κίνα σε αναπτυσσόμενες ή αναδυόμενες οικονομίες που τώρα αντιμετωπίζουν προβλήματα αποπληρωμής, και οδηγούν αναπόδραστα σε επιλογές αναχρηματοδότησης

Την ώρα που οι «Ευρωπαίοι» προσπαθούν να περιορίσουν την επιρροή της Κίνας στον πλανήτη και να «την φέρουν στα νερά τους» αναφορικά με τις σχέσεις της με τη Ρωσία, το Ινστιτούτο του Κιέλου για την Παγκόσμια Οικονομία υπογραμμίζει μια ακόμα ενδιαφέρουσα πτυχή του αναβαθμισμένου ρόλου του Πεκίνου εστιάζοντας στην «αποφασιστική δράση της Κίνας» στις οικονομικές κρίσεις του Παγκόσμιου Νότου η οποία θα μπορούσε, όπως λέει να είναι «προάγγελος ενός νέου, κατακερματισμένου παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος».

Σε σχετική του έκθεση που είδε το φως της δημοσιότητας αυτές τις ημέρες δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στο γεγονός ότι «όλο και περισσότερες αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες, που έχουν λάβει δάνεια από την Κίνα για την κατασκευή υποδομών ως μέρος του Νέου Δρόμου του Μεταξιού δεν μπορούν πλέον να τις εξυπηρετήσουν όπως είχε προγραμματιστεί».

Στο 60% τα μη εξυπηρετούμενα

Το εντυπωσιακό εύρημα είναι λοιπόν ότι ενώ το 2010 το ποσοστό των ξένων δανείων που κινδύνευαν να μην εξυπηρετηθούν ήταν μόλις 5%, μέχρι το 2022 το αντίστοιχο ποσοστό είχε φτάσει στο ανησυχητικό ποσοστό του 60%. Αυτό αποτελεί ένα πρόβλημα «για το μέλλον του Νέου Δρόμου του Μεταξιού» και υποχρεώνει το Πεκίνο να χορηγήσει δάνεια διάσωσης «σε μεγάλη κλίμακα» και ως εκ τούτου να μειώσει «δραστικά» τον τακτικό του δανεισμό.

Το ερώτημα που απασχολεί φυσικά τους δυτικούς αναλυτές είναι αν δικαιώνεται η παλαιότερη θέση περί «παγίδας του χρέους» στην οποία η Κίνα σπρώχνει χώρες στην Ασία, την Αφρική και τη Λατινική Αμερική για να τις εξαρτήσει από την ίδια ή μήπως τελικά πέφτει ενδεχομένως η ίδια η Λαϊκή Δημοκρατία σε αυτή την παγίδα;

Το πρόβλημα είναι βεβαίως πολυσύνθετο, αφού είναι βεβαίως γνωστό ότι η κατάσταση των υπερχρεωμένων χωρών έχει επιδεινωθεί παγκοσμίως τα τελευταία χρόνια – για λόγους που δεν έχουν καμία σχέση με τις πολιτικές ή οικονομικές προθέσεις της Κίνας. Αρχικά ήταν η πανδημία Covid-19, που προκάλεσε τεράστιες οικονομικές δυσχέρειες σε φτωχότερες περιοχές του πλανήτη και έφεραν δυσκολίες αποπληρωμής. Στη συνέχεια η εισβολή στην Ουκρανία από τη Ρωσία και ο οικονομικός πόλεμος που της κήρυξε η Δύση, έστειλαν στα ύψη τις τιμές της ενέργειας, των τροφίμων και των πρώτων υλών. Εφεραν δηλαδή ένα αβάσταχτο βάρος για τα συναλλαγματικά αποθέματα των αναδυόμενων και αναπτυσσόμενων χωρών.

Ο ρόλος του δολαρίου

Από την άλλη πλευρά, οι απότομες αυξήσεις των επιτοκίων που έχει πραγματοποιήσει η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ από τον Μάρτιο του περασμένου έτους δεν οδήγησαν μόνο τους επενδυτές να αποσύρουν κεφάλαια από τις αναδυόμενες αγορές και να τα μεταφέρουν στις ΗΠΑ. Έχουν επίσης ενισχύσει σημαντικά το δολάριο. Ωστόσο, επειδή τα δάνεια συνάπτονται συχνά σε δολάρια ΗΠΑ, οι αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες των οποίων τα νομίσματα είναι αδύναμα έναντι του δολαρίου είναι πλέον σαφώς πιο ακριβά σε ότι αφορά την αποπληρωμή τους σε σχέση με την περίοδο σύναψής τους.

Τον Ιούνιο του 2022, η Rebeca Grynspan, Γενική Γραμματέας της Διάσκεψης του ΟΗΕ για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (UNCTAD), είχε προειδοποιήσει ότι σύμφωνα με υπολογισμούς του ΔΝΤ, το 60% όλων των φτωχότερων χωρών αντιμετωπίζουν οξεία προβλήματα χρέους ή πρόκειται να αντιμετωπίσουν το αμέσως επόμενο διάστημα. «Ο κίνδυνος μιας μεγάλης κρίσης χρέους με πιθανό φαινόμενο ντόμινο», έλεγε τότε, «μεγαλύτερος σήμερα από ό,τι κατά τη διάρκεια της πανδημίας του Covid-19». Είναι προφανές ότι τα προβλήματα αυτά επηρεάζουν και κράτη που έχουν λάβει κινεζικά δάνεια.

Τώρα σε ρόλο διασώστη

Η μελέτη του IfW δείχνει τώρα ότι η κινεζική ηγεσία προσπαθεί να λύσει τα προβλήματα παρεμβαίνοντας με νέα δάνεια διάσωσης. Μέχρι το τέλος του 2021, οι συγγραφείς της μελέτης κατάφεραν να εντοπίσουν 128 τέτοια δάνεια διάσωσης σε συνολικά 22 χώρες τα οποία υπόλογίστηκαν σε συνολική αξία 240 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ.

Σύμφωνα με τη μελέτη, πρόκειται κυρίως για δάνεια αναχρηματοδότησης, τα οποία στην πραγματικότητα παρατείνουν κυρίως τη διάρκεια αποπληρωμής. Ουσιαστικά δηλαδή η πραγματική ελάφρυνση χρέους είναι σπάνια. Αυτό δεν θεωρείται ούτε ασυνήθιστο ούτε παράλογο: η Κίνα συνήθως επιδιώκει να διασφαλίσει ότι τα δάνειά της δεν θα αντιμετωπίζονται διαφορετικά από, για παράδειγμα, τα δάνεια από ιδιώτες δυτικούς πιστωτές.

Το πιο ενδιαφέρον εύρημα της μελέτης είναι ότι η Κίνα στην πραγματικότητα με τις επιλογές της «δημιούργησε ένα νέο παγκόσμιο σύστημα για διασυνοριακά δάνεια διάσωσης», όπως σημειώνει ο εμπειρογνώμονας του Ινστιτούτου Κρίστοφ Τρέμπες: «Τα πακέτα διάσωσης πλέον δεν θα χορηγούνται αποκλειστικά από την Ουάσιγκτον DC». Για αυτό και η έκθεση μιλάει για ένα νέο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα με πολλά και διαφορετικά κέντρα, το οποίο δεν θα βρίσκεται πλέον υπό τον απόλυτο έλεγχο των μεγάλων δυτικών πρωτευουσών.