Ενας Γερμανός στο Παρίσι

Παραδοσιακά το πρώτο ταξίδι του/της καγκελαρίου της Γερμανίας μετά τις εκλογές οδηγεί στο Παρίσι. Την παράδοση αυτή δεν θα μπορούσε να σπάσει ο Ολαφ Σολτς, ο οποίος την Παρασκευή έγινε δεκτός «με στρατιωτικές τιμές» στη γαλλική πρωτεύουσα.

Πριν από τέσσερα χρόνια ένας «φρέσκος» ακόμα και γεμάτος ιδέες Εμανουέλ Μακρόν περίμενε την καγκελάριο Μέρκελ για να της παρουσιάσει τα φιλόδοξα του σχέδια για μια νέα «ευρωπαϊκή κυριαρχία». Η αντίδραση της τότε καγκελαρίου θύμιζε γονέα, που προσγειώνει ένα μικρό παιδί που δηλώνει ότι σκέφτεται να γίνει αστροναύτης. Ο Γάλλος πρόεδρος σχεδόν θύμωσε. Ο πήχης σταδιακά χαμήλωνε και τα όνειρα ξεθώριαζαν. Στο μεταξύ έμαθε να εκτιμά την καγκελάριο και την πραγματιστική πραότητα της. Ως ανταμοιβή έλαβε ένα Ταμείο Ανάκαμψης, που κάποιοι επαίνεσαν ως τομή στην ιστορία της Ευρώπης αν και όπως αποδεικνύεται δεν ήταν ακριβώς όπως αρχικά παρουσιάστηκε. Στην εφαρμογή του δείχνει αργοκίνητο και μάλλον περιορισμένο να αντισταθμίσει τις οικονομικές και κοινωνικές απώλειες της πανδημίας.

Τώρα ο Μακρόν ελπίζει πάλι σε μια νέα αρχή. Θεωρητικά οι απόψεις του ταυτίζονται σε πολλά σημεία με τον «ευρωπαϊκό προσανατολισμό», που καταγράφεται τουλάχιστον στα χαρτιά του κυβερνητικού προγράμματος του τρίχρωμου «φαναριού» στο Βερολίνο. Ο Γάλλος συνεχίζει να βλέπει τον εαυτό του ως ένα είδος «βηματοδότη» της ΕΕ – και θέλει να διερευνήσει εάν η νέα κυβέρνηση στο Βερολίνο είναι έτοιμη να συμβαδίσει με τον ρυθμό του. Αν και δεν έχει ανακοινώσει ακόμα επίσημα την υποψηφιότητά του για τις προεδρικές εκλογές του Απριλίου, είναι σαφές ότι θέλει να συνδυάσει την προεκλογική του εκστρατεία με την γαλλική προεδρία της ΕΕ από την 1η Ιανουαρίου, για να φιλοτεχνήσει την εικόνα της πολιτικής του αναγέννησης. Το ιδανικό για αυτό θα ήταν να μπορέσει να προσθέσει σε αυτό το εγχείρημα και μια πινελιά νέας «συνεννόησης» με τη γερμανική πολιτική ηγεσία.

Το πρόβλημά του είναι ωστόσο διπλό. Δεν είναι μόνο ότι αυτή τη φορά το μενού του «Ευρωπαίου ηγέτη», που θα σερβίρει στο εκλογικό κοινό θα χρειαστεί λίγο πιο χορταστική εθνική γαρνιτούρα. Το σχέδιο μπορεί να σκοντάψει και στις παραδοσιακά διαφορετικές προτεραιότητες των δύο πρωτευουσών. Ο Μακρόν φαίνεται να έχει πετάξει από το παράθυρο παλιότερες θεωρίες περί της «ηθικής υπεροχής» της ΕΕ, που μπορεί να σαγηνεύει τον πλανήτη με «ήπια ισχύ» (soft power). Η ισχυροποίηση της Ευρώπης στο δικό του μυαλό περνά μέσα από την στρατιωτική ενίσχυση και την αμυντική συνεργασία. Ακόμα και το μεταναστευτικό μοιάζει να θέλει να το λύσει απλώς με πιο ασφαλή σύνορα και καλύτερη οχύρωση απέναντι σε πιθανούς εισβολείς. Πόσο μπορεί αυτό να ταιριάζει με το αφήγημα των Πρασίνων για ανθρώπινα δικαιώματα και τις παλιότερες φιλειρηνικές τους αναφορές; Για να αφήσουμε εντελώς στην άκρη την κάθετη διαφωνία των δύο χωρών στο θέμα της πυρηνικής ενέργειας, που το Παρίσι θέλει να της αποδώσει και επίσημα πράσινη ευρωπαϊκή πιστοποίηση.

Το πρώτο δείγμα γραφής από την επίσκεψη της ΥΠΕΞ Αναλένα Μπέρμποκ στο Παρίσι την Πέμπτη δεν ήταν και τόσο θετικό. Ο Γάλλος ομόλογός της δεν θέλησε να υιοθετήσει απειλές μποϋκοτάζ κατά της Κίνας, ενόψει των χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων του 2022. Η Γαλλία ετοιμάζεται για τους δικούς της αγώνες το 2024 και δεν θέλει να τα βάλει με το Πεκίνο και τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή ταυτόχρονα. Οσο για την Κίνα είναι πολύ μεγάλη για να την έχεις εχθρό. Η Μπέρμποκ συνειδητοποίησε την αξία της ρήσης «καλύτερα να μασάς (τα λόγια σου), παρά να μιλάς». Και ψέλλισε και αυτή αοριστίες περί ευθυγράμμισης με τους «Ευρωπαίους φίλους μας».

Φυσικά υπάρχει πάντα και το ζήτημα των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ. Το Παρίσι θέλει να εμφανιστεί ως ο εκπρόσωπος των «καταχρεωμένων», άσχετα αν δεν του αρέσει να το συγκαταλέγουν σε αυτό το κλαμπ. Τείνει προς μια λογική συνέχισης της χαλαρότητας, που επέβαλε η πανδημία. Ο Γερμανός ΥΠΟΙΚ Κρίστιαν Λίντνερ έχει επί του θέματος διαφορετικές απόψεις. Στο πλευρό του τάχθηκε απροσδόκητα (;) και ο «Ευρωπαίος» Μάνφρεντ Βέμπερ. Ο επικεφαλής των Χριστιανοδημοκρατών στο Ευρωκοινοβούλιο προειδοποίησε αυτή την εβδομάδα ότι το ζητούμενο για την ΕΕ θα είναι «να μπορέσει να ελέγξει και πάλι την υπερχρέωση των κρατών, που προκάλεσε η πανδημία». Για να μπορέσει να διατηρηθεί η σταθερότητα στην Ευρώπη θα πρέπει όσο αυτό είναι δυνατόν «να επιστρέψουμε στην τήρηση των σχετικών κανόνων του Συμφώνου», όπως τόνισε. Αυτός δε μασούσε ποτέ τα λόγια του.

Πέραν λοιπόν από τα χαμόγελα και τις φιλοφρονήσεις και τις «στρατιωτικές τιμές» οι ρωγμές στον υποτιθέμενο γαλλογερμανικό άξονα είναι υπαρκτές και πολυκαιρισμένες. Δεν θα αρκέσουν κάποια βιαστικά μπαλώματα για την επιδιόρθωσή τους. Ο Γάλλος ίσως αυτή τη φορά να αποφύγει το λάθος να εμφανιστεί βιαστικός και αγχωμένος για δράση, απέναντι σε ένα Γερμανό, που ψάχνει τα πατήματα μιας κυβέρνησης που προσπαθεί ακόμα να «σεταριστεί» και πιέζεται εσωτερικά από την δραματική καθημερινότητα της πανδημίας. O χρόνος μοιάζει εχθρός και για τους δύο σε μια Ευρώπη, που έχασε χρόνια ή και δεκαετίες αναπαυτικά βολεμένη στην αυταρέσκεια και τον αυτοθαυμασμό της.