Κράτος και δημοκρατία: ας ξεκινήσουμε από τα βασικά

Του Χρηστόφορου Βερναρδάκη

Όσα συμβαίνουν τον τελευταίο καιρό με αφορμή τις παρακολουθήσεις και τις επάλληλες παραβιάσεις της «δημοκρατικής νομιμότητας» περιγράφουν ένα ευρύτερο πλαίσιο αυταρχικής μετάλλαξης του σύγχρονου κράτους.

Η νεοφιλελεύθερη κυριαρχία των αγορών, τα τελευταία τριάντα χρόνια, έχει οδηγήσει σε μια μορφή καπιταλιστικού κράτους, που μπορεί να περιγραφεί ως διπλό κράτος, δηλαδή ένα κράτος δύο επιπέδων:

● ένα πρώτο επίπεδο που είναι προσπελάσιμο, έστω και τυπικά, από τους δημοκρατικούς θεσμούς και την πολιτική αντιπροσώπευση (ιδεολογικοί μηχανισμοί του κράτους, κοινωνικό κράτος, κρατική -δημόσια διοίκηση και αυτοδιοίκηση) και

● ένα δεύτερο επίπεδο κρατικής εξουσίας που είναι απροσπέλαστο από την πολιτική αντιπροσώπευση και τον κοινωνικό έλεγχο και λειτουργεί ως θεσμικό στεγανό υποσύστημα των πολιτικών του κεφαλαίου (οικονομικοί και τραπεζικοί θεσμοί, δικαιοσύνη, μηχανισμοί καταστολής, ανεξάρτητες διοικητικές αρχές της οικονομικής ρύθμισης, στεγανοποιημένα τμήματα της κρατικής διοίκησης).

Η στρατηγική ιδέα του νεοφιλελευθερισμού, τις τελευταίες δεκαετίες, σε σχέση με το κράτος είναι να μειώνει συστηματικά τον χώρο που καταλαμβάνει το «πρώτο επίπεδο» και να διευρύνει το δεύτερο επίπεδο. Να μεταφέρει δηλαδή έξω από τη σφαίρα του πολιτικού και κοινωνικού ελέγχου μεγάλα κομμάτια πολιτικής – διοικητικής ύλης και οικονομικής ρύθμισης, καθώς και αρμοδιότητες διαχείρισης δημοσίων αγαθών και δημόσιας περιουσίας.

Υπό το πρίσμα αυτό, «φωτίζεται η στρατηγική της κυβέρνησης Μητσοτάκη, η οποία εμφανίστηκε, άμα τη αναλήψει της εξουσίας, να κάνει τρεις εμβληματικές νομοθετικές αντιμεταρρυθμίσεις:

α) να νομοθετεί το «επιτελικό κράτος», δηλαδή να συγκεντροποιεί τις κρίσιμες πολιτικές και οικονομικές επιλογές, αφήνοντας δευτερεύοντα ρόλο διαχειριστή στα υπουργεία και τους υπουργούς,

β) να «στεγανοποιεί» τους ελεγκτικούς μηχανισμούς του κράτους, δημιουργώντας στην ουσία μια Εθνική Αρχή Αδιαφάνειας και συσκότισης των μεγάλων υποθέσεων κακοδιαχείρισης και διαφθοράς και

γ) να θέτει την ΕΥΠ υπό τον έλεγχο του πρωθυπουργικού γραφείου, ελέγχοντας την πρόσβαση σε κάθε μορφής «πληροφορία». Μάλιστα, η πολιτική αυτή ενδύεται δύο ακόμα πιο εμβληματικές αντιμεταρρυθμίσεις, την επέκταση του «κρατικού απορρήτου» ακόμα και απέναντι στη Βουλή (ορισμός της διοικητικο-πολιτικής αυτονόμησης παράλληλου κράτους) και τη διαστολή της έννοιας της «εθνικής ασφάλειας» (γεγονός που επαναφέρει στον κρατικό μηχανισμό την παράδοση του «εσωτερικού εχθρού»).

Μείζον ζήτημα για τις αριστερές και δημοκρατικές δυνάμεις στη σημερινή συγκυρία είναι η επεξεργασία και κυρίως η εφαρμογή μιας στρατηγικής βαθέος και διαρκούς εκδημοκρατισμού του σύγχρονου κράτους. Δηλαδή η άρση της δομικής διάκρισης του «διπλού κράτους». Είναι επομένως ανάγκη να ξεκινήσει κανείς από τα βασικά, να αποδομήσει χωρίς δικλίδες την αντιδημοκρατική θεσμική συγκρότηση της κυβέρνησης Μητσοτάκη,

● καταργώντας τη νομοθεσία του «επιτελικού κράτους»,

● αναδιοργανώνοντας εκ βάθρων την Εθνική Αρχή Διαφάνειας και την ΕΥΠ,

● καταργώντας κάθε λογής «απόρρητο» απέναντι στον κοινοβουλευτικό έλεγχο,

● αναδιοργανώνοντας όλο το φάσμα της κρατικής διοίκησης με κεντρική στόχευση την επιστροφή δομών σχεδιασμού, εφαρμογής και ελέγχου δημόσιων πολιτικών στο πλαίσιο της δημοκρατικής πολιτικής διακυβέρνησης,

● αναγνωρίζοντας σε κάθε φυσικό πρόσωπο δικαίωμα πρόσβασης εντός συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος σε όλες τις αποφάσεις της διοίκησης και στα έντυπα και ψηφιακά αρχεία (εξαιρουμένων των προσωπικών δεδομένων).

Ο Χριστόφος Βερναρδάκης είναι πανεπιστημιακός & βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. Α’ Αθήνας

Πηγή: Efsyn

Αλέξης Τσίπρας: Δημοκρατία και Δικαιοσύνη, τα θεμέλια για μια προοδευτική Ελλάδα

Υπουργείο εργασίας: Σε διαβούλευση το νομοσχέδιο για τη στεγαστική πολιτική – Τι περιλαμβάνει, ποιοι ωφελούνται

Βίαιη προσαγωγή Δημητριάδη, Μπίτζιου, Λαβράνου και Ντίλιαν θα ζητήσει ο ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. – Ποιοι αντιδρούν, τι προβλέπεται